Óner aldy – qyzyl til
Óner aldy – qyzyl til
Maqsaty:
Oqýshylarǵa memlekettik tildiń – qazaq tiliniń qudiretin, ulylyǵyn tanytý, qazaq ádet-ǵuryptarynyń qyr-syryn ashý, túsindirý, memlekettik tildiń qoldaný aıasyn keńeıtý, til mádenıetin arttyrý jáne ony keńinen nasıhattaý, durys sóıleýge daǵdylandyrý, saýatty jaza bilýge baýlý, oılaý qabiletterin damytý, ata-babamyzdan qalǵan murany saqtaı bilýge tárbıeleý, ulttyq patrıottyq sezimin arttyrý, bilimderin tereńdetý.
Kórnekilikter:
Memlekettik rámizderdiń sýretteri, qazaq tili, qazaq halqynyń salt dástúrleri jónindegi oqýlyqtar men eńbekter, kórme retinde qoıylady. Naqyl sózder.
Saıys túrinde ótedi:
Saıys 1kezeńnen turady, oǵan 6 oqýshy qatysady.
Qazylar alqasy baǵalardy eseptegen mezgilde:
- Memlekettik tildi jetik bilgendigine
- Ózin-ózi ústaý mánerine
- Sóıleý mádenıetine, jazý saýattylyǵyna
- Kıim sánine de basa nazar aýdarylady
Memlekettik Ánuran
Tilim tarıh qazynam,
Anashymnyń áldıi.
Jaryq dúnıe jazylǵan,
Ǵumyrymnyń san úıi.
Sensiz taný múmkin be?
Uly halyq muratyn,
Endi tilim silkinde,
Jıyp boıyńnyń qýatyn,
Teńselseń de turatyn,
Keziń keldi tuǵyrǵa.
Saıyskerlerdi tanystyrady:
1. Ametova Aınur – ádepti, kishipeıil, parasatty qyzdardyń biri. Dostary boıynda sabyrlylyq, ustamdylyq, adaldyq sıaqty qasıetterdi baǵalaıdy. Aınur kóp istep, shala bitirgennen góri az istep óz babyna keltirýdi jaqsy kóredi.
2. Jumabaev Áspenbı – top ujymy ishinde óte sypaıy, bedeldi oqýshylardyń biri. Oı-órisi keń, aqyldy adamdardy jaqyn kóredi. Óz degenine jete alatynyna ár ýaqytta senimdi.
3. Naǵashbaeva Tumar – shat kóńildi, qoly ashyq oqýshy. Tez til tabysa alatyn adamdardy jaqsy kóredi. Iaǵnı, sóılese bilgen, úılese biledi dep esepteıdi.....
4. Kóshkinbaı Eldos – salmaqty, aq kóńil. Janyndaǵy dostarymen tez til tabysa alady, qolynan kómek kelse aıanyp qalmaıdy. Ár isti baıyppen oryndaıdy.
5. Dıdar Arýjan – kishipeıil, ıbaly qazaqtyń qarapaıym qyzdarynyń biri. Árqashanda jaıdarly qalpymen aınalasyn dýmanǵa bólep júredi, desek te ár isti aqylmen sheshkendi jón kóredi
6. Arynǵazy Orynbek – sabyrly, top ishindegi bedeldi oqýshylardyń biri. Árdaıym izdenip oqıtyn, bilimdi oqýshylardyń qatarynda. Qashan da sabyrly da , salmaqty qalpynan aıyrylmaq emes.
Saıystyń «Sanaǵa sapar»- dep atalatyn 2-týrynda oqýshylar mynadaı saıası suraqtarǵa jaýap beredi.
1. QR «Til týraly Zańy» qashan qabyldandy?
2. QR Prezıdentiniń jarlyǵymen Astana qaı ýaqyttan bastap elimizdiń bas ordasyna aınaldy?
3. Astananyń halyqaralyq tusaýkeser toıy qashan boldy?
4. Ulttyq valúta – teńge qashan engizildi?
5. QR Memlekettik Ánuranynyń sózin jáne ánin jazǵan kimder?
6. «Qazaq qazaqpen qazaqsha sóılessin» dep aıtqan kim? Bul sózdi qalaı túsinesiz?
7. Kim qazaq til biliminiń atasy bolyp esepteledi? Ol jóninde ne aıta alasyz?
3-týr – «Sheshenniń tili – sheberdiń bizi»
Oqýshylar «Dúnıede ne qyzyq?» degen fılosofıalyq suraqqa ózderiniń topshylaýlaryn daıyndap ákelýleri kerek.
Sózdiń qısynyn taýyp, mándi sóıleý – sheshendiktiń alǵy sharty.
«Óner aldy – qyzyl til» degendi qazaq sóz qadirin bilgendikten aıtqan. Sóz óneri aqylǵa, kóńilge baılanysty bolady. Osy tilmen aıtyp berýge kóp sheberlik kerek. Sondyqtan, bul úı tapsyrmasy retinde berildi. Oqýshylar qyzyl sózden qanshalyqty symbatty oılar qurap keldi eken?
Jarystyń kelesi týry «Saýattylyq – sheberlik» dep atalady.
Bárimizdiń zamanymyz – jazý zamany. A. Baıtursynov «Sóılegende sózdiń júıesin, uıqasyn keltirip sóıleý qandaı kerek bolsa, jazǵanda da sózdiń kestesin keltirip jazý sondaı kerek» degen. Jazǵandaǵy sózdiń kestesi degendi sózdi saýatty jazý, emle qaǵıdalaryn saqtaý dep túsinýge bolady. Oqýshylar jeke qujattardyń kez-kelgen túrin jazady, 2-3 mınýt ýaqyt beriledi.
Kelesi týr – «Uly sózden – ulaǵat»
Maqaldar saıysyna arnalǵan taqyryptar:
1. Til, sóz óneri
2. Otan, týǵan jer.
3. Ata-ana, bala-shaǵa
4. Ana, qyz bala tárbıesi týraly.
5. Aqyl, tárbıe týraly
Saıystyń sońǵy týry «Bilgenge – marjan» dep atalady. Ulttyq tárbıeniń negizi – qazaqtyń salt-dástúri.
Saıystyń suraqtary:
1. Qazaqtyń yrymdary men tyıymdary týraly ne bilemiz?
2. Qasıetti 4 kitap
3. Qazaqtyń «as berý» dástúri. Onyń máni qandaı?
4. Jeti qazyna.
5. Sút taǵamdary men et taǵamdaryn atap shyq.
6. Jeti ata
7. Qurban aıt meıramy týraly ne bilemiz?
«Ómirdegi qyzyqtyń bári óleńmen» - degendeı saıystyń tártibi boıynsha oqýshylar «Týǵan jer» ánin oryndaıdy. Qazylar alqasy «Júzden júırikti» anyqtaıdy.
Sharany S. Muqanovtyń myna óleń jolymen aıaqtaımyn:
Ákemniń quty,
Sheshemniń súti,
Sińirgen tula boıyma
Bar asylyn halyqtyń
Luǵatyn uly tarıhtyń
Quıǵan sana oıyma,
Týǵan tilim, órkende
Bola ber kúshti, kórkem de
Án «Ana tili»
Maqsaty:
Oqýshylarǵa memlekettik tildiń – qazaq tiliniń qudiretin, ulylyǵyn tanytý, qazaq ádet-ǵuryptarynyń qyr-syryn ashý, túsindirý, memlekettik tildiń qoldaný aıasyn keńeıtý, til mádenıetin arttyrý jáne ony keńinen nasıhattaý, durys sóıleýge daǵdylandyrý, saýatty jaza bilýge baýlý, oılaý qabiletterin damytý, ata-babamyzdan qalǵan murany saqtaı bilýge tárbıeleý, ulttyq patrıottyq sezimin arttyrý, bilimderin tereńdetý.
Kórnekilikter:
Memlekettik rámizderdiń sýretteri, qazaq tili, qazaq halqynyń salt dástúrleri jónindegi oqýlyqtar men eńbekter, kórme retinde qoıylady. Naqyl sózder.
Saıys túrinde ótedi:
Saıys 1kezeńnen turady, oǵan 6 oqýshy qatysady.
Qazylar alqasy baǵalardy eseptegen mezgilde:
- Memlekettik tildi jetik bilgendigine
- Ózin-ózi ústaý mánerine
- Sóıleý mádenıetine, jazý saýattylyǵyna
- Kıim sánine de basa nazar aýdarylady
Memlekettik Ánuran
Tilim tarıh qazynam,
Anashymnyń áldıi.
Jaryq dúnıe jazylǵan,
Ǵumyrymnyń san úıi.
Sensiz taný múmkin be?
Uly halyq muratyn,
Endi tilim silkinde,
Jıyp boıyńnyń qýatyn,
Teńselseń de turatyn,
Keziń keldi tuǵyrǵa.
Saıyskerlerdi tanystyrady:
1. Ametova Aınur – ádepti, kishipeıil, parasatty qyzdardyń biri. Dostary boıynda sabyrlylyq, ustamdylyq, adaldyq sıaqty qasıetterdi baǵalaıdy. Aınur kóp istep, shala bitirgennen góri az istep óz babyna keltirýdi jaqsy kóredi.
2. Jumabaev Áspenbı – top ujymy ishinde óte sypaıy, bedeldi oqýshylardyń biri. Oı-órisi keń, aqyldy adamdardy jaqyn kóredi. Óz degenine jete alatynyna ár ýaqytta senimdi.
3. Naǵashbaeva Tumar – shat kóńildi, qoly ashyq oqýshy. Tez til tabysa alatyn adamdardy jaqsy kóredi. Iaǵnı, sóılese bilgen, úılese biledi dep esepteıdi.....
4. Kóshkinbaı Eldos – salmaqty, aq kóńil. Janyndaǵy dostarymen tez til tabysa alady, qolynan kómek kelse aıanyp qalmaıdy. Ár isti baıyppen oryndaıdy.
5. Dıdar Arýjan – kishipeıil, ıbaly qazaqtyń qarapaıym qyzdarynyń biri. Árqashanda jaıdarly qalpymen aınalasyn dýmanǵa bólep júredi, desek te ár isti aqylmen sheshkendi jón kóredi
6. Arynǵazy Orynbek – sabyrly, top ishindegi bedeldi oqýshylardyń biri. Árdaıym izdenip oqıtyn, bilimdi oqýshylardyń qatarynda. Qashan da sabyrly da , salmaqty qalpynan aıyrylmaq emes.
Saıystyń «Sanaǵa sapar»- dep atalatyn 2-týrynda oqýshylar mynadaı saıası suraqtarǵa jaýap beredi.
1. QR «Til týraly Zańy» qashan qabyldandy?
2. QR Prezıdentiniń jarlyǵymen Astana qaı ýaqyttan bastap elimizdiń bas ordasyna aınaldy?
3. Astananyń halyqaralyq tusaýkeser toıy qashan boldy?
4. Ulttyq valúta – teńge qashan engizildi?
5. QR Memlekettik Ánuranynyń sózin jáne ánin jazǵan kimder?
6. «Qazaq qazaqpen qazaqsha sóılessin» dep aıtqan kim? Bul sózdi qalaı túsinesiz?
7. Kim qazaq til biliminiń atasy bolyp esepteledi? Ol jóninde ne aıta alasyz?
3-týr – «Sheshenniń tili – sheberdiń bizi»
Oqýshylar «Dúnıede ne qyzyq?» degen fılosofıalyq suraqqa ózderiniń topshylaýlaryn daıyndap ákelýleri kerek.
Sózdiń qısynyn taýyp, mándi sóıleý – sheshendiktiń alǵy sharty.
«Óner aldy – qyzyl til» degendi qazaq sóz qadirin bilgendikten aıtqan. Sóz óneri aqylǵa, kóńilge baılanysty bolady. Osy tilmen aıtyp berýge kóp sheberlik kerek. Sondyqtan, bul úı tapsyrmasy retinde berildi. Oqýshylar qyzyl sózden qanshalyqty symbatty oılar qurap keldi eken?
Jarystyń kelesi týry «Saýattylyq – sheberlik» dep atalady.
Bárimizdiń zamanymyz – jazý zamany. A. Baıtursynov «Sóılegende sózdiń júıesin, uıqasyn keltirip sóıleý qandaı kerek bolsa, jazǵanda da sózdiń kestesin keltirip jazý sondaı kerek» degen. Jazǵandaǵy sózdiń kestesi degendi sózdi saýatty jazý, emle qaǵıdalaryn saqtaý dep túsinýge bolady. Oqýshylar jeke qujattardyń kez-kelgen túrin jazady, 2-3 mınýt ýaqyt beriledi.
Kelesi týr – «Uly sózden – ulaǵat»
Maqaldar saıysyna arnalǵan taqyryptar:
1. Til, sóz óneri
2. Otan, týǵan jer.
3. Ata-ana, bala-shaǵa
4. Ana, qyz bala tárbıesi týraly.
5. Aqyl, tárbıe týraly
Saıystyń sońǵy týry «Bilgenge – marjan» dep atalady. Ulttyq tárbıeniń negizi – qazaqtyń salt-dástúri.
Saıystyń suraqtary:
1. Qazaqtyń yrymdary men tyıymdary týraly ne bilemiz?
2. Qasıetti 4 kitap
3. Qazaqtyń «as berý» dástúri. Onyń máni qandaı?
4. Jeti qazyna.
5. Sút taǵamdary men et taǵamdaryn atap shyq.
6. Jeti ata
7. Qurban aıt meıramy týraly ne bilemiz?
«Ómirdegi qyzyqtyń bári óleńmen» - degendeı saıystyń tártibi boıynsha oqýshylar «Týǵan jer» ánin oryndaıdy. Qazylar alqasy «Júzden júırikti» anyqtaıdy.
Sharany S. Muqanovtyń myna óleń jolymen aıaqtaımyn:
Ákemniń quty,
Sheshemniń súti,
Sińirgen tula boıyma
Bar asylyn halyqtyń
Luǵatyn uly tarıhtyń
Quıǵan sana oıyma,
Týǵan tilim, órkende
Bola ber kúshti, kórkem de
Án «Ana tili»
You Might Also Like
-
Ulttyq dástúrde qurylǵan «Qustar – qanatty dostar» atty sabaǵymnyń maqsaty – qustar týraly jalpy túsinik berý, tabıǵatty aıalap qorǵaýǵa tárbıeleý.
