Ónerliniń órisi keń
№5 kórý qabileti buzylǵan balalardyń
arnaıy (túzetý) mektep ınternaty memlekettik komýnaldyq mekemesi
Tehnologıa páni muǵalimi: Jolamanova Qýanyshkúl Ábildaqyzy
Mádenı estetıkalyq pánder birlestigi aptalyǵynyń aıasynda uıymdastyrylǵan jas sheberler kórmesi
Taqyryby: Ónerliniń órisi keń
Maqsaty: Sándik qoldanbaly qolóner shyǵý tarıhy, túrleri, qolóner týyndylarynyń mazmuny, jasalý joldary týraly maǵlumat berý. Oqýshylardyń ıkemdiligin, iskerligin, sheberligin qalyptastyryp, ásemdikti, sulýlyqty túsinýge tárbıeleý, bıik adamgershilik qasıetterin, olardyń oı - órisin, rýhanı baılyǵyn, qyzyǵýshylyǵyn damytý, eńbek mádenıetine, uqyptylyqqa, eńbekqorlyqqa tárbıeleý. İs - shara barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi.
2. Negizgi bólim.
3. Qorytyndy.
1. Balalar shyǵarmashylyǵy týyndylaryn kórmege ornalastyrý. 6 - 9 synyptarynyń «Jas sheberleriniń» qolymen daıyndalǵan óner, shyǵarmashylyq týyndylarymen kórermenderdi tanystyrý. Shyǵarmashylyq týyndylaryn kórermender nazaryna usyný.
2. Shyǵarmashylyq týyndylarynyń jasalý tehnıkasy týraly áńgimeleý.
Sándik qoldanbaly óner. Qazaq halqynyń kezindegi qolóneri san ǵasyrlyq aqyl - oıdyń tájirıbesin tabıǵatty túsine bilýdiń, sondaı - aq dáýlesker sheberlik pen danalyq sýretkerliktiń qudiretti týyndylary desek, asyra aıtqandyǵymyz bolmas. Qolóner sheberleriniń jan dúnıesinen júrek talǵamymen órilip shyqqan týyndylar adam janyn rýhanı baıytyp, talǵam tynysyn, kóńil kókjıegin keńeıtip, ómirge kózqarasyn ońaltady. Aqıqatynda, bul – sheberdiń naǵyz sheberiniń qolynan keletin qudiret. Sebebi, sheberdiń ol mańdaı teri, aqyl - parasaty, talǵam túsinigi, ómirge kózqarasy, dúnıetanymy ózindik júrek qalaýymen qaıtalanbas qoltańbasynan kórinis tabatyn bolsa.
Sán jáne qoldanbaly óner - sán óneriniń bir salasy, turmysqa kajetti kórkem, jıhazdyq zattardy jasaıtyn shyǵarmashylyq túri. Negizinen, túrli úı jıhazdaryn, zergerlik oıý - órnekpen áshekeılengen zattar, tirshilikke qajetti sándik qural - jabdyqtar, sývenırler, qumyra, syı keseler, t. b. jasaıdy.
Kilem - sándik qoldanbaly óner túrine jatqyzamyz jáne shalý ádisimen toqylady.
Kilem túkti jáne túksiz bolyp bólinedi. Túk salyp toqý óneri kóbinese Qyzylorda, Torǵaı, Qostanaı, Shymkent óńirlerinde jaqsy damyǵan.
Gobelen – sýretti, túksiz, qabyrǵaǵa ilinetin jáne jerge tóseletin kilem, ıaǵnı qolmen toqylǵan keskindeme. Gobelen – sándik qoldanbaly óner túrine jatady.
Gobelen óneriniń shyǵý tarıhy 20 - shy ǵasyrdyń basynan bastalady. Gobelen derbes sýretshilik óner týyndysy retinde alǵash Fransıa, Italıa, Ispanıa, Germanıa elderinde damyp, keıin Reseı, Baltyq boıy, Kavkazǵa keń taraǵan erteden kele jatqan alasha, tyqyr kilem toqý óneri gobelenniń qazaq halqynyń dástúrli qolónerine jat emes.
Gobelenniń otany – Fransıa. Sonaý orta ǵasyrlarda ómir súrgen aǵaıyndy Gobelender negizin salǵandyqtan, solardyń esimimen atalatyn osy bir óner túriniń qazaq jerinde jyly qabyldanyp, tez taralýy – bizde negizdiń barlyǵynan. Ol qandaı negiz? Gobelenge qarańyz da, qazaqtyń taqyr kilemimen salystyryńyz. Esh aıyrmasy joq. Aıyrmasy – tek fransýzdar erterek qımyldap, ony ózderiniń ónerleri, brend retinde qalyptastyra alǵandyǵynda. Eger ony ózimizge sińirip alǵymyz kelse, gobelendi «alashanyń zamanaýı túri» dep sanaýymyz qajet.
Túkti kilemdi toqý barysynda toqý mánerindegideı tehnıkany qoldana otyryp, sol túkterdi keıbir jerlerde 10 - 15mm - deı uzyndyqta qaldyryp, keı jerlerinde taqyrlaı qysqartyp úılestiriledi. Jalpy gobelen toqý úlken sezimtaldyqty talap etedi.
Túkti kilem negizin qurý úshin stanok bolý kerek. Stanok aǵashtan jasalynady. Gobelen óneri oqýshylardy ásemdikti, sulýlyqty túsinýge, bıik adamgershilik qasıetterin tárbıeleıdi, olardyń oı - órisin, rýhanı baılyǵyn damytady.
Halqymyzdyń kóne mádenıetin ár sabaq jipke syıǵyzyp, búgingi zamanǵa jetkizýde gobelen óneriniń de úlesi jyl sanap artyp kele jatyr. Qazaq gobeleniniń negizin qalaǵan marqum sýretshi Qurasbek Tynybekov desek, qazaq qyzdarynyń ishinen osy salaǵa tuńǵysh sara jol salǵan – Bátıma Záýirbekova. «Ana», «Dala madonnasy», «Sáýkele kıgen qyz», «Uzatý», «Kútý» syndy týyndylardyń avtory.
Gobelen óneriniń damýyna erekshe úles qosqan Qazaqstanda sýretshiler qataryna:
Q. Tynybekov, B. Záýirbekova, N. Pavlenko t. b. ataýǵa bolady.
Gobelen toqý úshin:
1. Gobelenshi - sýretshi aldymen toqylmaqshy gobelenniń sýretin kishi qaǵazǵa túsirip alady.
2. Gobelenshi - boıaýshy sýrettegi túrli - tústerge sáıkes jipterdi alý úshin aq jipterdi ár túrli gúlderdiń japyraqtaryn, tamyrlaryn, aǵash qabyqtaryn paıdalanyp boıaıdy.
3. Gobelenshi - kartoner kishi qagazdaǵy sýretti toqylmaqshy gobelen elshemindeı kartonǵa boıaýly etip salady.
4. Gobelenshi - toqymashy salǵan sýreti boıynsha kilemdi toqıdy.
Gerbarıı – bul keptirilgen ósimdikter koleksıasy latyn tilinen aýdarǵanda «gerbarıı» sózi « shópter kitaby» degen maǵyna beredi. Alaıda gerbarııde shópter ǵana emes, sonymen qatar aǵash japyraqtary, gúlder de bolýy múmkin.
Ikebano – Ósimdik túrlerinen qurastyrǵan gúl shoǵy ónerin aıtamyz.
Panno – qoǵamdyq mádenı oryndardy, úı ishin kórkemdeý úshin jasalǵan óner týyndysy.
Bısermen toqý tehnologıasy: Paralel toqý; Dóńgelek toqý; Inemen toqý; İlgekpen toqý; Qaýipsizdik erejeleri 1. Symdy, bıserdi aýyzǵa salýǵa bolmaıdy 2. Symdy qaıshymen qıady
3. Symdy kózge jaqyn ustamaıdy.
Bıserdiń otany - Ejelgi Egıpet. Mine solardan bıser degen ataýmen jańa uǵym paıda boldy. Egıpetten, Sırıadan bıserdiń tehnologıasy Rım ımperıasyna deıin tarady. Birte - birte alǵashqy bizdiń dáýirimizge deıin Italıada, Gresıada, Germanıada, Ispanıada, Fransıada paıda boldy. Ýaqyt óte kele Shyǵys halqyna Afrıka, Indıa, Amerıkaǵa, Tynyq muhıt araldary men Evropaǵa, Azıaǵa keninen taraldy. Sý monshaqtyń ataýy ár halyqta ár qalaı bolǵan. Moldavıada - gardany, Reseıde - bıser, Qazaqstan men Qyrǵyzstanda – monshaq, sý monshaq dep atalady. Monshaqpen sándi jumystar jasaý tarıh óte ardan bastalady. Buny ónertanýshy ǵalymdarymyz qoldanbaly sán óneri sheberliginiń áıgili, osy ýaqytqa deıin saqtalyp kelgen óte ádemi, sapaly oryndalǵan jumystaryn zertteý arqyly dáleldengen. Monshaq ertede taý hrýstali men anyq tastardan daıarlaǵan. Baǵaly tastarǵa – almas, laǵyl, ızýmrýd, sapfır, tabıǵı injý, aleksandrıt, ıantar, marjan, jarqyraýyq tastary jatady.
«Aplıkasıa» ataýy latynnyń «jabystyrý», «qıystyrý» degen sózinen shyqqan. Aplıkasıany qoldanylatyn materıalyna qaraı úshke bólip qarastyrýǵa bolady. Birinshisi – túrli qaǵazdarmen oryndalatyn aplıkasıa. Ekinshisi – ár túrli mata, kıiz, teri, shúberek, t. b. qoldanýmen oryndalatyn aplıkasıa. Úshinshisi – tabıǵı materıal (saban, shı, qamys t. b.) qoldaný arqyly oryndalatyn aplıkasıa.
Sýret túrinde oryndalǵan aplıkasıa túri bizdiń zamanymyzǵa deıingi erterekte Gresıa ónerinde paıda bolǵan.
Sándik aplıkasıa túrleri qorap qaǵazdardy, otkrytkalardy bezendirýde qoldanylady. Sándik aplıkasıamen qabyrǵa gazetterdi, álbom, papkalardy da bezendiredi. Sándik aplıkasıa úlgisimen ár túrli tústi qaǵazdardan gúlderdiń alýan túrin jasaýǵa bolady. Sándik órnektik aplıkasıany tórtburysh, úshburysh, sheńber ishinde oıý - órnekterden úılestirip oryndaýǵa bolady.
2. Jasalý joldary:
a) Oryndalatyn sýretti túrli tústi qaǵaz betine qaryndashpen salyp, qaıshymen oıyp alý;
á) Oıylǵan qıyndy keskinderdi qaǵaz betine jelimdemes buryn,
úılestirip qoıyp, oryndaryn qaryndashpen belgilep alý;
b) Árbir qıyndyny nómirlep, ret boıynsha belgilengen orynǵa jelimdeý. Sújettik aplıkasıa túrinde ár túrli mazmunda tapsyrmalar oryndaýdyń mańyzy erekshe.
3. Qorytyndy. Erkin, ár túrli taqyrypta jasalǵan shyǵarmashylyq jumystary oqýshylardyń derbes oılaýyna jáne shyǵarmashylyq jumys isteýine múmkindik týǵyzyp, qyzyǵýshylyǵyn arttyrady.
Tolyq nusqasyn júkteý
arnaıy (túzetý) mektep ınternaty memlekettik komýnaldyq mekemesi
Tehnologıa páni muǵalimi: Jolamanova Qýanyshkúl Ábildaqyzy
Mádenı estetıkalyq pánder birlestigi aptalyǵynyń aıasynda uıymdastyrylǵan jas sheberler kórmesi
Taqyryby: Ónerliniń órisi keń
Maqsaty: Sándik qoldanbaly qolóner shyǵý tarıhy, túrleri, qolóner týyndylarynyń mazmuny, jasalý joldary týraly maǵlumat berý. Oqýshylardyń ıkemdiligin, iskerligin, sheberligin qalyptastyryp, ásemdikti, sulýlyqty túsinýge tárbıeleý, bıik adamgershilik qasıetterin, olardyń oı - órisin, rýhanı baılyǵyn, qyzyǵýshylyǵyn damytý, eńbek mádenıetine, uqyptylyqqa, eńbekqorlyqqa tárbıeleý. İs - shara barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi.
2. Negizgi bólim.
3. Qorytyndy.
1. Balalar shyǵarmashylyǵy týyndylaryn kórmege ornalastyrý. 6 - 9 synyptarynyń «Jas sheberleriniń» qolymen daıyndalǵan óner, shyǵarmashylyq týyndylarymen kórermenderdi tanystyrý. Shyǵarmashylyq týyndylaryn kórermender nazaryna usyný.
2. Shyǵarmashylyq týyndylarynyń jasalý tehnıkasy týraly áńgimeleý.
Sándik qoldanbaly óner. Qazaq halqynyń kezindegi qolóneri san ǵasyrlyq aqyl - oıdyń tájirıbesin tabıǵatty túsine bilýdiń, sondaı - aq dáýlesker sheberlik pen danalyq sýretkerliktiń qudiretti týyndylary desek, asyra aıtqandyǵymyz bolmas. Qolóner sheberleriniń jan dúnıesinen júrek talǵamymen órilip shyqqan týyndylar adam janyn rýhanı baıytyp, talǵam tynysyn, kóńil kókjıegin keńeıtip, ómirge kózqarasyn ońaltady. Aqıqatynda, bul – sheberdiń naǵyz sheberiniń qolynan keletin qudiret. Sebebi, sheberdiń ol mańdaı teri, aqyl - parasaty, talǵam túsinigi, ómirge kózqarasy, dúnıetanymy ózindik júrek qalaýymen qaıtalanbas qoltańbasynan kórinis tabatyn bolsa.
Sán jáne qoldanbaly óner - sán óneriniń bir salasy, turmysqa kajetti kórkem, jıhazdyq zattardy jasaıtyn shyǵarmashylyq túri. Negizinen, túrli úı jıhazdaryn, zergerlik oıý - órnekpen áshekeılengen zattar, tirshilikke qajetti sándik qural - jabdyqtar, sývenırler, qumyra, syı keseler, t. b. jasaıdy.
Kilem - sándik qoldanbaly óner túrine jatqyzamyz jáne shalý ádisimen toqylady.
Kilem túkti jáne túksiz bolyp bólinedi. Túk salyp toqý óneri kóbinese Qyzylorda, Torǵaı, Qostanaı, Shymkent óńirlerinde jaqsy damyǵan.
Gobelen – sýretti, túksiz, qabyrǵaǵa ilinetin jáne jerge tóseletin kilem, ıaǵnı qolmen toqylǵan keskindeme. Gobelen – sándik qoldanbaly óner túrine jatady.
Gobelen óneriniń shyǵý tarıhy 20 - shy ǵasyrdyń basynan bastalady. Gobelen derbes sýretshilik óner týyndysy retinde alǵash Fransıa, Italıa, Ispanıa, Germanıa elderinde damyp, keıin Reseı, Baltyq boıy, Kavkazǵa keń taraǵan erteden kele jatqan alasha, tyqyr kilem toqý óneri gobelenniń qazaq halqynyń dástúrli qolónerine jat emes.
Gobelenniń otany – Fransıa. Sonaý orta ǵasyrlarda ómir súrgen aǵaıyndy Gobelender negizin salǵandyqtan, solardyń esimimen atalatyn osy bir óner túriniń qazaq jerinde jyly qabyldanyp, tez taralýy – bizde negizdiń barlyǵynan. Ol qandaı negiz? Gobelenge qarańyz da, qazaqtyń taqyr kilemimen salystyryńyz. Esh aıyrmasy joq. Aıyrmasy – tek fransýzdar erterek qımyldap, ony ózderiniń ónerleri, brend retinde qalyptastyra alǵandyǵynda. Eger ony ózimizge sińirip alǵymyz kelse, gobelendi «alashanyń zamanaýı túri» dep sanaýymyz qajet.
Túkti kilemdi toqý barysynda toqý mánerindegideı tehnıkany qoldana otyryp, sol túkterdi keıbir jerlerde 10 - 15mm - deı uzyndyqta qaldyryp, keı jerlerinde taqyrlaı qysqartyp úılestiriledi. Jalpy gobelen toqý úlken sezimtaldyqty talap etedi.
Túkti kilem negizin qurý úshin stanok bolý kerek. Stanok aǵashtan jasalynady. Gobelen óneri oqýshylardy ásemdikti, sulýlyqty túsinýge, bıik adamgershilik qasıetterin tárbıeleıdi, olardyń oı - órisin, rýhanı baılyǵyn damytady.
Halqymyzdyń kóne mádenıetin ár sabaq jipke syıǵyzyp, búgingi zamanǵa jetkizýde gobelen óneriniń de úlesi jyl sanap artyp kele jatyr. Qazaq gobeleniniń negizin qalaǵan marqum sýretshi Qurasbek Tynybekov desek, qazaq qyzdarynyń ishinen osy salaǵa tuńǵysh sara jol salǵan – Bátıma Záýirbekova. «Ana», «Dala madonnasy», «Sáýkele kıgen qyz», «Uzatý», «Kútý» syndy týyndylardyń avtory.
Gobelen óneriniń damýyna erekshe úles qosqan Qazaqstanda sýretshiler qataryna:
Q. Tynybekov, B. Záýirbekova, N. Pavlenko t. b. ataýǵa bolady.
Gobelen toqý úshin:
1. Gobelenshi - sýretshi aldymen toqylmaqshy gobelenniń sýretin kishi qaǵazǵa túsirip alady.
2. Gobelenshi - boıaýshy sýrettegi túrli - tústerge sáıkes jipterdi alý úshin aq jipterdi ár túrli gúlderdiń japyraqtaryn, tamyrlaryn, aǵash qabyqtaryn paıdalanyp boıaıdy.
3. Gobelenshi - kartoner kishi qagazdaǵy sýretti toqylmaqshy gobelen elshemindeı kartonǵa boıaýly etip salady.
4. Gobelenshi - toqymashy salǵan sýreti boıynsha kilemdi toqıdy.
Gerbarıı – bul keptirilgen ósimdikter koleksıasy latyn tilinen aýdarǵanda «gerbarıı» sózi « shópter kitaby» degen maǵyna beredi. Alaıda gerbarııde shópter ǵana emes, sonymen qatar aǵash japyraqtary, gúlder de bolýy múmkin.
Ikebano – Ósimdik túrlerinen qurastyrǵan gúl shoǵy ónerin aıtamyz.
Panno – qoǵamdyq mádenı oryndardy, úı ishin kórkemdeý úshin jasalǵan óner týyndysy.
Bısermen toqý tehnologıasy: Paralel toqý; Dóńgelek toqý; Inemen toqý; İlgekpen toqý; Qaýipsizdik erejeleri 1. Symdy, bıserdi aýyzǵa salýǵa bolmaıdy 2. Symdy qaıshymen qıady
3. Symdy kózge jaqyn ustamaıdy.
Bıserdiń otany - Ejelgi Egıpet. Mine solardan bıser degen ataýmen jańa uǵym paıda boldy. Egıpetten, Sırıadan bıserdiń tehnologıasy Rım ımperıasyna deıin tarady. Birte - birte alǵashqy bizdiń dáýirimizge deıin Italıada, Gresıada, Germanıada, Ispanıada, Fransıada paıda boldy. Ýaqyt óte kele Shyǵys halqyna Afrıka, Indıa, Amerıkaǵa, Tynyq muhıt araldary men Evropaǵa, Azıaǵa keninen taraldy. Sý monshaqtyń ataýy ár halyqta ár qalaı bolǵan. Moldavıada - gardany, Reseıde - bıser, Qazaqstan men Qyrǵyzstanda – monshaq, sý monshaq dep atalady. Monshaqpen sándi jumystar jasaý tarıh óte ardan bastalady. Buny ónertanýshy ǵalymdarymyz qoldanbaly sán óneri sheberliginiń áıgili, osy ýaqytqa deıin saqtalyp kelgen óte ádemi, sapaly oryndalǵan jumystaryn zertteý arqyly dáleldengen. Monshaq ertede taý hrýstali men anyq tastardan daıarlaǵan. Baǵaly tastarǵa – almas, laǵyl, ızýmrýd, sapfır, tabıǵı injý, aleksandrıt, ıantar, marjan, jarqyraýyq tastary jatady.
«Aplıkasıa» ataýy latynnyń «jabystyrý», «qıystyrý» degen sózinen shyqqan. Aplıkasıany qoldanylatyn materıalyna qaraı úshke bólip qarastyrýǵa bolady. Birinshisi – túrli qaǵazdarmen oryndalatyn aplıkasıa. Ekinshisi – ár túrli mata, kıiz, teri, shúberek, t. b. qoldanýmen oryndalatyn aplıkasıa. Úshinshisi – tabıǵı materıal (saban, shı, qamys t. b.) qoldaný arqyly oryndalatyn aplıkasıa.
Sýret túrinde oryndalǵan aplıkasıa túri bizdiń zamanymyzǵa deıingi erterekte Gresıa ónerinde paıda bolǵan.
Sándik aplıkasıa túrleri qorap qaǵazdardy, otkrytkalardy bezendirýde qoldanylady. Sándik aplıkasıamen qabyrǵa gazetterdi, álbom, papkalardy da bezendiredi. Sándik aplıkasıa úlgisimen ár túrli tústi qaǵazdardan gúlderdiń alýan túrin jasaýǵa bolady. Sándik órnektik aplıkasıany tórtburysh, úshburysh, sheńber ishinde oıý - órnekterden úılestirip oryndaýǵa bolady.
2. Jasalý joldary:
a) Oryndalatyn sýretti túrli tústi qaǵaz betine qaryndashpen salyp, qaıshymen oıyp alý;
á) Oıylǵan qıyndy keskinderdi qaǵaz betine jelimdemes buryn,
úılestirip qoıyp, oryndaryn qaryndashpen belgilep alý;
b) Árbir qıyndyny nómirlep, ret boıynsha belgilengen orynǵa jelimdeý. Sújettik aplıkasıa túrinde ár túrli mazmunda tapsyrmalar oryndaýdyń mańyzy erekshe.
3. Qorytyndy. Erkin, ár túrli taqyrypta jasalǵan shyǵarmashylyq jumystary oqýshylardyń derbes oılaýyna jáne shyǵarmashylyq jumys isteýine múmkindik týǵyzyp, qyzyǵýshylyǵyn arttyrady.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Qostanaı oblysy, Taran aýdany»,
