InfoHub Logo

HHİ ǵasyr búkil álemniń jahandyq úderiske ushyrap, ınovasıalyq tehnologıalardyń damyǵan zamany. Sonyń ishinde jańa dáýirdegi bilim kórsetkishi de qarqyndap damý ústinde. Bilim – taýsylmaıtyn qazyna, sarqylmaıtyn baılyq, barlyq ıgiliktiń bastaýy. Sapaly bilim berý máselesi qoǵamda eń ózekti taqyryptardyń biri sanalady. Sebebi, sharyqtap damyp jatqan ınovasıalyq jáne tehnologıalyqúderis kezeńinde keleshek urpaqtyń bilim sapasy  zamanaýı talaptarǵa  saı bolýy mindetti. Ol úshin mekteptiń júregi sanalatyn muǵalimniń de kásibı quzirettiligi joǵarǵy deńgeıde bolýy kerek.

Búgingi tańda sabaq oqytý barysynda jańa ádis-tásilderdi qoldaný, ınovasıalyq tehnologıalarǵa saı áreket etý muǵalim quzirettiligin tanytady. Oqýshynyń bilimdi óz deńgeıinde meńgerýine, jeńil qabyldaýyna, ómirde qoldana alýyna jol ashady. Atalǵan jaǵdaıda oqýshy alǵa josparlaǵan maqsatqa belsendi túrde talpyný, birin-biri baǵalaýy, toptyq, ujymdyq jumystarda yntymaqtastqan túrde belsene aralasý degen sekildi daǵdylar qalyptasa bastaıdy.

 Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ fılologıa fakúltetiniń magıstranttary oqıtyn «Basqarý psıhologıasy» páni buǵan aıqan dálel bola alady. Jalpy jáne qoldanbaly psıhologıa kafedrasynyń profesory psıhologıa ǵylymdarynyń kandıdaty N.S. Jýbanazarova pándi oqý barysynda magıstranttarǵa tek teorıalyq bilimdi ǵana alyp qoımaı, ony praktıka júzinde aıqyndap otyrýdy, ómirlik jaǵdaılarmen sáıkestendirip sheshe bilýdi úıretedi. Osynyń arqasynda magıstranttar qandaı da bolmasyn máseleni qarastyrǵanda ony basynan aıaǵyna deıin zerttep, oı eleginen árbir usaq-túıegine deıin ótkizýge daǵdylanǵan.

Pedagogıkalyq úderstiń dástúrli kezeńinde oqýshy tek obekt retinde qarastyrylsa, al endi jańa jobalaý áreketi arqyly oqý úderisin qalyptastyrǵan jaǵdaıda oqýshy da muǵalimmen qatar sýbekt satysyna kóteriledi. Jobalaý ádisinde bilim daıyn kúıinde oqýshyǵa berilmeıdi, atalǵan jobalaý ádisinde oqýshy óz tarapynan oıyn qosa alady, berilgen bilimge degen kózqarasyn bildire alady. Sol sebepten jobalaý áreketi arqyly oqýshylarǵa jalpy bilimdi meńgertý, ekonomıkalyq túsinikterin qalyptastyrý úshin talaptarǵa saı jumys istelýi qajet.

Mektepte oqýshylardyń oqý áreketin durys uıymdastyrýdyń alǵy sharttarynyń biri olardyń ózdik jumysty oryndaı bilý biliktiligi bolyp tabylady. Óıtkeni, ózdik jumys oqýshydan belsendi oı qyzmetin, tanymdyq izdenimpazdyqty talap etedi. Ózindik jumysty oqýshynyń oqý nátıjelerine jetý quraly dep esepteýge bolady. Jumystyń bul túri oqýgynyń bilimdiligin, biliktiligin bekite otyryp, onyń belsendiligin, derbestigin damytady. Jobalaý – oqýshylardyń óz betindik oqý áreketterin uıymdastyrýda olardyń belsendiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan quraldardyń bir túri.

Oqýshylardyń jobalaý áreketteriniń basty ereksheligi – onyń bilim berýmen tyǵyz baılanystylyǵynda. Jalpy bilim berýdiń ózin áleýmettik jobalaýǵa jatqyzýǵa bolady, bul jaǵdaıda jobalaý sýbektisi – qoǵam bolyp tabylady. Jobalaý áreketin uıymdastyrýda da pedagog oqýshylardyń jumysyn joba túrinde qurady. Pedagog bilim berý maqsatyn anyqtaıdy, oǵan jetýdiń belgili bir joldaryn usynady jáne qorytyndy nátıjeniń qalaı bolýy tıistigin aldyn ala belgileıdi. Osylaısha, pedagog áreketiniń ózi jobalyq áreket. Dástúrli oqytýmen salystyrǵanda, jobalaý áreketi barysynda pedagogtyń óz jaýapkershiligi men ózindik is-áreketteri kóbeıedi, óıtkeni, ol oqýshylardyń jumystaryn joba jasaýǵa baǵytaıdy, joba jasaý arqyly olardyń túrli qabiletterin anyqtaıdy, odan ári damytady. Ol óziniń oqytý jobasynyń nátıjesine ǵana emes, oqýshylardyń jobasy arqyly ónimniń nátıjesine de jaýap beredi.

Pedagogtyń bilim berý jobasy oqýshylardyń jobalary arqyly júzege asyrylady, eger pedagog oqýshylardyń jobalaryn tıimdi uıymdastyryp, olar ónimdi jáne nátıjeli bolǵan jaǵdaıda pedagogtyń bilim berý (oqytý) jobasy óz maqsatyn oryndaıdy. Bul jerde oqýshylar jobasynyń ónimi – shartty uǵym, ol oqýshynyń belgili bir bilimdilik, daǵdylyq, quzirettilik, qundylyqtyq, t.b. sapalary bolyp tabylady. Oqýshylardyń jobasyn uıymdastyrýda pedaog osy sapalardyń belgili bir sıpatyn maqsat retinde alady. Oqýshylardyń jobalaý áreketi qatań rettelmeıtin, kóbine olardyń erkindigin damytýǵa baǵyttalǵandyqtan pedagogtyń jobalaý is-áreketterine de erkindik, ózgermelilik, tán bolady. Túrli jaǵdaılarǵa baılanysty pedagog kóptegen ózgerister endirýi, sıtýasıalardan shyǵýdyń tıimdi joldaryn anyqtaýy qajet bolyp otyrady. Olardyń barlyǵy da oqýshylar jobasynyń, sonymen qatar, pedagogıkalyq jobanyń tabyspen júzege asyrylýyn qamtamasyz etedi

Dástúrli oqytý kezeńinde muǵalim sabaq barysynda taqyrypty basyan sońyna deıin túsindirip beretin bolsa, jańa ınovasıalyq tehnologıa boıynsha jáne jobalaý áreketi boıynsha sabaq barysynda muǵalim taqyrypty tolyqtaı baıandamaıdy, taqyrypty oqýshylardyń ózderi túsinýine yńǵaıly jaǵdaı týǵyzady. Oqýshylar jobalaý áreketinde óz betinshe bolashaqqa maqsat-mindet qoıa alady, ıaǵnı oqýshylarda jaýapkershilik sezimi damı túsedi. Pedagogıkalyq úderiste óz betinshe alǵa maqsat qoıý, mindetterin aıqyndaý, nátıjelikti baǵalaý jobalaý áreketindegi oqýshynyń sýbektıvtiligin tanytady.

Bilimdi tolyq meńgerý ony praktıkada qoldanýdy qajet etedi. Bilim jáne daǵdynyń sapasy men nátıjesiniń kórsetkishi prkatıka. Eger oqýshy bilimdi praktıkada qoldana almasa, bul onyń bilimdi ústirt qabyldaǵandyǵynan, jete túsinbegendiginen bolady. Bilimdi praktıkada qolanýdyń oqý prosesinde eki túri jıi kezdesedi. Birinshi – bilimdi jańa materıaldy uǵyný ústinde qoldaný, ekinshisi – jańa oqý mindetterin sheshý ústinde qoldaný.

Qoryta aıtqanda, oqytý úderisnde jobalaý áreketin paıdalanýdyń mańyzy orasan zor. Bilim alýyshynyń erkin kózqarasta damýyna, óz oıyn ashyq bildirýine múmkindik beredi.

Jýbanazarova N.S.

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ psıhologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, profesor

Boltaeva A.M.

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ, psıhologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, dosent m.a.

---