InfoHub Logo

Aqsuńqar Aqynbaba, pedagog

Bilim berý júıesi únemi jańaryp, jańǵyryp, úzdiksiz ilgerilep otyrýy shartty. Ásirese, qazirgideı aqparattyq–tehnologıalyq ǵasyrda.

Qazirgi álem jappaı ózgerý ústinde jáne óte shapshań jyldamdyqpen damýda. Qazaq balasynyń bilimi eń áýeli ózimiz ómir súrip otyrǵan osy bir joǵarǵy jyldamdyqpen damý ústindegi jańa álemde óz ornyn laıyqty taýyp, memleketke, qoǵamǵa laıyqty úlesin qosýǵa daıyn tulǵa bolyp qalyptasýy úshin kerek.

Osy turǵyda oqytý prosesindegi eń basty qajettilikterdiń biri alǵan bilimdi tájirıbe júzinde qoldaný jáne júzege asyra  bilý.

Eger teorıalyq bilim men konspektilik jazba aıtylǵan, jazylǵan kúıinde qalsa, onda alǵan bilimniń  qoǵamǵa da, ómirge de qajettiligi shamaly.

Bilim alýshy aýdıtorıada aıtylǵan aqparattyń 30 paıyzyn ǵana alady jáne ol belgili bir ýaqytqa deıin ǵana sanada saqtalady. Sondyqtan, oqytýshy oqytý barysynda sabaq taqyrybyn kúndelikti ómirmen, tarıhpen, qoǵammen, materıaldyq – zattyq turǵyda baılanystyra otyryp jetkizgende aqparat sanada qorytylyp, uzaq ýaqytqa deıin saqtalady, tájirıbe júzinde nátıjesin kórsetedi.

Pedagogıkadaǵy pragmatıkalyq tásil Eýropa elderindegi bilim júıesiniń burynnan bólinbes bir bólshegi bolyp keledi. Bálkim, sondyqtan da, oqytýdaǵy ozyq tájirıbelerdiń kóbi batys elderinen bastaý alatyny.

Ómirde qoldanysqa aınalmaǵan bilim qurǵaq, ýaqytsha bilim dep oılaımyn.

Al, bizder bilimdi qoǵamda, ómir súrý prosesinde  qoldaný úshin almaımyz ba? Oqýshylardyń alǵan bilimderin jaı ǵana  teorıalyq meńgermeı, ony qoldana bilýdi  (EYDU) bizden búgingi álemdik bilim men ǵylym keńistigi talap etip otyr.

HHİ ǵasyrdaǵy oqytý modeli úshin bul basty qundylyq.  “Pedagogıkalyq tehnologıa" termıni tek termın túrinde ǵana qalmaı, V.Bespalko  aıtqandaı: "Pedagogıkalyq tehnologıa" tájirıbede júzege asyrylatyn belgili bir pedagogıkalyq júıeniń jobasy, al pedagogıkalyq jaǵdaılarǵa saı qoldanylatyn ádis, tásilder – onyń quramdy bóligi" retinde ómir súrýi tıis.

Sonymen, osy aıtylǵandardy negizge ala otyryp, búgingi kún úshin oqytýdaǵy qandaı jańa ádis-tásilder tıimdi degen suraqqa jaýap izdep kórsek.

Jalpy, bilim alýshylar qandaı da bir jańa taqyrypty ıgerý úshin olardyń boıynda birinshiden, qulshynys oıanýy kerek. Sheber, kásibı pedagog jańa taqyrypty oqytý prosesiniń uıymdastyrý kezeńinde eń áýeli osy sharttylyqty sezine bilýi jáne júzege asyra bilýi shart. Sabaq taqyrybyna degen qyzyǵýshylyqty qalaı oıatamyz? 

Jańa sabaqty ótý prosesinde oqytýshy men bilim alýshy birlesip jumys isteý (toptyq, keri baılanys), únemi prosestiń ishinde bolý sabaqtyń sapaly da qyzyqty ótýin qamtamasyz etedi. 

Ádisker S.Kóshimbetovanyń zertteýinde oqý-tárbıe úrdisinde oqytýdyń mazmunyn pánaralyq baılanys turǵysynan uıymdastyrýdy, qoǵam men tabıǵat zańdylyqtaryn kiriktirý negizinde meńgerýdi basshylyqqa alyp oqytýdy usynady. 

Bilimniń tájirıbemen ushtasýy turǵysynda ozyq tásilderdiń biri bolyp esepteletin  ılústrasıaly túsindirmeli oqytýdyń da maqsaty  “adam-qoǵam-tabıǵat” ózara úılesimdik baǵyttaǵy dúnıetanymnyń oqýshylardyń tulǵasymen  bite qaınasyp qalyptasýyna kómektesedi.

"Tyńdalym", "Oqylym", "Kórilim" osy úsh element te bir sabaqtyń úderisinde tolyqtaı kórinis tapqanda taqyryp tolyq ashylyp, oqýshynyń jadynda naqty saqtalyp, tájirıbemen ulasady. Bul rette, tirek-syzbalar, aýdıo-vızýaldy kórsetilimder, vıdeorolıkter oqýshylardyń biryńǵaı muǵalimniń jaı sózben túsindirýinen jalyqpaı, sabaqty sońyna deıin qyzyǵa otyryp, oqýyna yqpal etpek. 

Oqýshylar oqý úderisine qulshynysy ashylǵanda ózdikterinen sabaqqa qyzý aralasý prosesi júredi. Mundaıda, muǵalimniń oqýshy men arasyndaǵy baılanys jeńil ári tıimdi bolady, al, eger, sabaq jospary tek kórsetý úshin, qujat túrinde jasalyp, sabaq prosesinde sabaq jospary men muǵalimniń oqytý prosesi eki jaqta qalsa, tipti, daryndy degen shyǵarmashylyq zor qabiletti oqýshynyń óziniń pánge degen qyzyǵýshylyǵy artpaıdy, kerisinshe oqýshylardyń obalyna qalatyn jaǵdaıǵa ushyratýy múmkin. 

Mysaly, "Qazaq ádebıeti" páni boıynsha belgili bir jazýshynyń shyǵarmasyn tek oqýǵa nemese dápterge kóshirip jazýǵa  berip qoıyp, sosyn, shyǵarma týraly suraq qoıyp qarap otyrý oqýshylardyń obalyna ǵana qalý emes, ózara problemalyq qarym-qatynasqa, bilimge qurmetpen qaramaıtyn, baǵalamaıtyn tulǵanyń qalyptasýyna soqtyrýy múmkin. 

Al, kerisinshe oqýlyqta shyǵarmasy berilgen bir aqynnyń bir óleńiniń óziniń aınalasynda qanshama qyzǵylyqty tásilderdi qoldanyp, oqýshylar sol shyǵarma arqyly ózderiniń ishki álemderinde tarıhqa, oqıǵalarǵa, ártúrli emosıalarǵa saıahat jasap qaıtatyndaı, arasynda konsert kórip otyrǵandaı áserde, sabaqtyń qalaı aıaqtalǵanyn ańǵarmaı qalatyndaı deńgeıde ótse álgi qyzyqsyz, nemquraıdy ótken sabaq pen arasy jer men kókteı emes pe?

Osy rette, men búkil ómirin qazaq balasyn oqytýǵa, pedagogıkaǵa arnaǵan

"Oqý-aǵartý salasynyń úzdigi" Aqynbaba Úsenulynyń "Qazaq ádebıeti" pánin oqytýdaǵy "Leksıa-konsert" tásilin  atap ótkim keledi. Bul tásil boıynsha mysalǵa, Abaıdyń, Mahambettiń shyǵarmashylyǵynan sabaq ótkende Abaıdyń "Qarańǵy túnde taý qalǵyp", "Segiz aıaq" sekildi óleńderi, Mahambettiń "Men, men edim, men edim" tolǵaýy oqýshylardyń aldynda sol ǵasyrdan sóılep turǵandaı áser qaldyratyndaı muǵalimniń sheberligimen astasqan kórnekilik quraldardy qoldaný, óleńdi keremet ártistik qabiletpen mánerlep oqý, birese án túrinde oryndap berý, birese keıipkerlerdiń adamgershilik, erlik portretterin magnıtofonǵa jazylǵan radıohabar formatyndaǵy úntaspadan tyńdatý sekildi taqyrypty jan-jaqty shyǵarmashylyq taldaý bilim alýshylardyń sanasynda berik ornyǵatyny, sol arqyly pánge degen qyzyǵýshylyq, qurmet, adamnyń óz ultyn, mádenıetin súıetin tulǵa retinde qalyptasýyna keremet áser etetini sózsiz. 

Jalpy, shyǵarmashylyq pánderdi oqytýda muǵalimniń jeke tulǵalyq bolmysy, talanty, qabileti de erekshe oryn alatyny haq.

Árıne, osyndaı tásilderdi "sabaqty túrlendirip ótkizý" ádisi deımiz jáne pedagogıkadaǵy bul tásil joǵarydaı atap ótkenimdeı  daryndy oqytýshylardyń tájirıbesi arqyly qazaq pedagogıkasyna engen burynnan bar dástúr ekenine dálel. 

Sondaı-aq, jańadan, jas qalyptasyp kele jatqan tulǵa qashanda óz oıyn, pikirin, alǵan bilimin dáleldeýge, jetkizýge qumar bolyp keletini    tabıǵı qubylys emes pe? Sondyqtan, men óz tarapymnan bilim men tájirıbeni ushtastyrýda qazirgi pedagogıkaǵa "Muǵalim-Oqýshy" tásilin usynamyn.

Bul tásil tek joǵarǵy synyptarda qoldanylady, sabaqta oqýshylar tek oqýshy ǵana emes, muǵalimniń de rólin atqarý arqyly bilim alýshylardyń pánge degen jaýapkershiligi artýda, óz betinshe izdenýge, óz bilimin kópshiliktiń aldynda dáleldeýge, oı-pikirin erkin jetkizip, sóıleý daǵylaryn qalyptastyrýda, aqyl-oı, shyǵarmashylyq  belsendilikterin, jeke tulǵalyq qabiletterin arttyrýda zor úles qosýy tıis.   

Taǵy bir qyzyqty tásil "Syn turǵysynan oılaý" ádisi olardyń shyǵarmashylyq qabiletteriniń ashylýyna, ony damytyp, bolashaqta qoldana biletin jetilgen tulǵa retinde qalyptasýyna jeteleıdi. 

Sapaly ári qyzyqty ótken sabaq tek mektep partasynda qalyp qoımaı, qalyptasý ústindegi tulǵanyń bolmysymen de  birge ómir súretini haq.

Bul búgingi kúnniń bilim berýdegi ınovasıalardyń buljymas bir sharty.

Jáne oqýshylarmen tıimdi keri baılanys ornatý, oqytý men baǵalaý nátıjeleri arasynda baılanys ornatýdyń oqýshylardyń birlese jumys isteý barysynda sabaqtaryna degen yntasyn, oılaý, óz oıyn jetkizý, sóıleý daǵdylaryn damytýda ózindik róli bar.    

"Óz jumysyn ózi baǵalaý", "Ózara baǵalaý" da qyzǵylyqty tásilderdiń biri, sebebi, bul bilim alýshylardyń óz eńbeginiń baǵalanýynda  ádiletsizdikti sezinbeýine, jalpy, bilimdi baǵalaýdaǵy shynaıylyqty, sonymen qosa jaýapkershilikti de kórsetedi.      

Qazirgi álemdik úrdis bilim alýshynyń mektep qabyrǵasynan alǵan bilimin is júzinde meńgergen, tájirıbelik qabiletimen quzyrettilikke daıyn bolyp shyǵýyn talap etedi.

Qoryta kelgende, O.Balzaktyń “Udaıy eńbek etý - ónerdiń de, ómirdiń de zańy” - degenindeı, bilim mektep qabyrǵasynda qalyp qalmaı, ómirden, qoǵamnan, jeke tulǵanyń bolmysynan, eńbek prosesterinen udaıy oryn alýǵa, al, bul turǵyda muǵalimniń únemi izdegis ústinde bolýyna mindetteıdi.

---