InfoHub Logo

«Aqmola oblysy bilim basqarmasynyń Býrabaı aýdany boıynsha bilim bólimi Shýchınsk qalasynyń № 9 mektep-gımnazıasy» KMM
Qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi pedagog-zertteýshi
Nýrgýjına Gýljaına Jaksybaevna

Qazaqstan Respýblıkasynyń «Bilim týraly» zańynda memlekettik saıasat negizinde eń alǵashqy ret «Ár balanyń jeke qabiletine qaraı ıntellektýaldyq damýy, jeke adamnyń daryndylyǵyn damytý» sıaqty ózekti máseleler eńgizip otyrǵany belgili. Óıtkeni ǵylym men tehnıkany, óndiristi qazirgideı álemdik deńgeıde damytý úshin elimizge shyǵarmashylyqpen jumys jasaıtyn bilimdi, joǵary daıyndyǵy bar bilikti mamandar qajet. Al ondaı mamandar daryndy balalardyń ishinen shyǵady.   

«Bulaq kórseń, kózin ash» degen ulaǵatty sózge súıenip, bar múmkindikti paıdalanyp, balanyń qabiletin, darynyn ashý jáne árbir oqýshynyń óz múmkindikterin, qabilet jáne ıkemdiligin tanyta bilýine jaǵdaı jasaý – muǵalimniń basty mindetteriniń biri. Endeshe mektepte oqýshyny izdenýshilikke baýlı otyryp ǵylym men tehnıkanyń jetistigine sáıkes armandaryna jetýge, óz joldaryn dál tabýǵa, ǵylymǵa jeteleý arqyly ózderiniń qabiletterin ashýlaryna kómektesýimiz qajet.

Qazaq tili men ádebıeti sabaǵynda oqýshynyń bilim, bilik daǵdylaryn meńgertýmen qatar, kóbine oqýshyny shyǵarmashylyq jumystarǵa baýlý, oıyn erkin jetkize bilý, til baılyǵyn damytýǵa basty nazar aýdarý qajet. Qyzyqty sabaq bolsa, oqýshynyń sol pánge qyzyǵýy artyp qana qoımaı, muǵalim jańalyǵy, izdenisi, qoldanǵan ádisi arqyly erekshelenip, oqýshy júreginen jol tabady.

Qazaq tili men ádebıeti sabaǵynda oqýshynyń bilim, bilik daǵdylaryn meńgertýmen qatar, kóbine oqýshyny shyǵarmashylyq jumystarǵa baýlý, oıyn erkin jetkize bilý, til baılyǵyn damytýǵa basty nazar aýdarý qajet. Qyzyqty sabaq bolsa, oqýshynyń sol pánge qyzyǵýy artyp qana qoımaı, muǵalim jańalyǵy, izdenisi, qoldanǵan ádisi arqyly erekshelenip, oqýshy júreginen jol tabady. Quzirettilikterdi qalyptastyrýdaǵy basty áreket-sabaq berý. Tulǵa quzirettiligin damytý úshin jańa ınovasıalyq ádis-tásilderdiń eń tıimdisin paıdalaný joǵary nátıje beredi.
Oqýshylarǵa shyǵarma jazdyra bilý, úıretýdegi maqsat Abaı, Muhtar, Ǵabıt sıaqty iri sóz zergerlerin daıyndaý mindetin sheshý emes, óz oıyn, pikirin oramdy túrmen dáldi ári naqty, áserli de júıeli jetkize alatyn saýatty adam tárbıeleý, onyń túrli tásilderi men amaldaryn meńgere otyryp, jazý jumysyna úıretý bolmaq.

Osy maqsatqa jetý úshin ózimniń ustazdyq is-tájirıbemde sabaq berý úrdisinde mynadaı negizgi faktorlardy basshylyqqa alamyn:

– oqýshylardyń óz betinshe jumys isteý tıimdiligin arttyrý;
– jekeleı, juppen, toppen jumys júrgizý;
– oılaý qabiletin damytatyn ár túrli tapsyrmalar;
– qabiletine qaraı deńgeılik tapsyrmalar berý;
– shyǵarmashylyq jumystar berý;
– oqýshylardyń tanym áreketin ózdiginen damytýǵa kúsh salý;
– oqýshylardyń pánge degen shyǵarmashylyq qyzyǵýshylyǵyn oıyn elementterin jáne t.b. engizý arqyly arttyrý;
– árbir taqyryptyń aıasynda oqýshylarǵa tálim- tárbıe berýdiń múmkinshilikterin tıimdi paıdalaný;

Ǵylymı – zertteý jumysy ózekti problemalardan bastaý alatyndyǵy barshamyzǵa málim. Adamdar sonaý alǵashqy qaýymdyq qurylystyń ózinde tabıǵattyń, jaratylystyń tylsym dúnıelerine úńilgen. Ár túrli salany zertteıtin ǵylymdardyń barlyǵy da adam balasynyń «bilsem», «tanysam» degen yntalarynan týyndaǵan. Jumbaq dúnıeler problemany týǵyzǵan, al problemalar bir ǵylym salasynyń týýyna, damýyna yqpal etken. Problemany izdeýdiń eń ońtaıly joly – bir nárseni ár túrli jaǵynan kóre bilý; daıyn tujyrymdardyń ózine de synı kózqaraspen qaraý, basqa sheshimin izdeý, ony tabýǵa eńbektený bolyp keledi.  

–  Zertteý taqyryby boıynsha ádebıetter tizimin jasaý
–  Ǵylymı jumystarǵa úńilý
–  Ǵalymdardan aqyl-keńes suraý
–  Internetke júginý
–  Únemi baǵamdaý, baıqaý, izdeý, jınaqtaý jumystaryn júrgizý
–  Tájirıbe júrgizý, (Aqynnyń murajaılaryna, týyp-ósken jerine, nemese oqıǵa bolǵan jerge barý.) onyń barysy, nátıjesin júıeli túrde  taldap otyrý
–  Qorytyndy jasaý
–  Beıne materıaldar, slaıdtar jasaý
–  Jumysty qorǵaýǵa daıyndalý

Oqýshylardy ǵylymı izdeniske baýlý maqsatynda «Men - zertteýshimin», «Men - jobalaýshymyn» degen dápter arnatý. Dápterge oqýshylar ǵylym álemine enýdiń túrli joldaryn jazady, uly ǵalymdar eńbegi, ómirinen málimetter beredi. Onyń mańyzy oqýshylarǵa praktıkalyq ta, teorıalyq ta kómek bere alatynynda. Ol ár balanyń aldynda jatady. «Men - zertteýshimin» taqyrybynda oqýshylarmen «dóńgelek stol», áńgimeler ótkizýge bolady. Alǵashqy áńgimelerde «ǵylymı jumystardyń túrleri» sóz bolady. Bul jumystyń tıimdiligi oqýshylardyń ǵylym týraly uǵymdaryn keńeıtýge yqpal etip, izdený, zertteý jumystarynyń túrlerimen tanystyrady.

Ár kúni ózgeriske toly búgingi jaýapty kezeńde zamana kóshinen qalyp qoımaı ýaqyt talabyna saı erteńgi bolashaq jas urpaqty bilimdi etip tárbıeleý ustazdarǵa zor jaýapkershilikti júkteıdi. Ol muǵalimnen úzdiksiz izdenýdi, óz bilimin únemi jetildirip otyrýdy talap etedi. Óıtkeni elimizdiń erteńi jas urpaqtyń qolynda. Muǵalimniń sheberligi men jetistigi – sapaly bilim jáne jaqsy tárbıe alǵan shákirtinde. Oqýshy shyǵarmashylyǵyn damytý isi úzdiksiz júrgizile bermek. Bul qoǵam talabyna saı týyndaıtyn qajettilik.

---