InfoHub Logo

Ústimizdegi jylǵy qazan aıynda Assambleıadan saılanǵan Májilis depýtaty Shaımardan Nurymov Bilim jáne ǵylym mınıstri Erlan Saǵadıevke depýtattyq saýal joldap, qazaq tiliniń problemalaryn qozǵaǵan edi. Ulty uıǵyr aǵaıynymyzdyń Memlekettik tilge janashyrlyq bildirip, onyń problemalaryn sheshýdi usynǵany saýal týraly estigen jannyń bárine unap qalǵan-tyn, dep jazady «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq gazeti.

Óziniń saýalynda depýtat mınıstrge bylaı deıdi: «Ana tilimiz - qazaq tiliniń mártebesi aıshyqtalyp, óz tuǵyryna kóterilip, memlekettik tilge aınaldy. Deı turǵanmen, qazaq tiliniń mártebesin arttyrý men áleýetin kúsheıte túsý qajettiligi áli de qyrýar sharýalar atqarýdy talap etedi. Sonyń biri - qazaq tiliniń ǵylym salasyndaǵy ózindik orny. Kez kelgen til áleýeti zor, qýatty tilge aınalýy úshin ol ǵylym tili bola alýy kerek. Qazaq tili ǵylymǵa arqaý bola otyryp, qýatty ǵylym tiline aınalýy qajet. Biraq bul úrdis elimizde belgili bir dárejede baıaý júrýde. Joǵary oqý oryndaryndaǵy shákirtterdiń qazaq tilinde tıisti pánder boıynsha qoldanatyn oqý-ádistemelik quraldary, ádebı kitaptary men ǵylymı eńbekteri jetispeıdi. Qazaq tilinde bilim-ǵylym salasyndaǵy kitaptardyń jazylýy, ǵylymı eńbekterdiń qazaq tilinde daıyndalýy nemese olardyń sapaly aýdarylýy syndy talaptar men osyǵan baǵyttalǵan yntalandyrý sharalaryn qolǵa alý qajet. Shetel ǵalymdarynyń ǵylymı kitaptaryn, sonymen qatar, buǵan deıin Qazaqstanda shyqqan ǵylymı kitaptardy, dısertasıalardy qazaq tiline aýdarýdy qamtamasyz etý kerek.

Osy máseleniń aıasynda aıtar bir usynys - «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha shet elderde oqyp kelgen jáne oqyp jatqan túlekterge qatysty. Qazirgi tańda elimizdiń myńdaǵan azamaty álem boıynsha aldyńǵy qatarly oqý oryndarynda bilim alyp, elge oralýda. Memleket esebinen qyrýar qarjy jumsalyp daıyndalǵan osy mamandardyń, ǵalymdardyń alǵan bilimi men tájirıbesiniń, ǵylymı eńbekteriniń ıgiligin halqymyz kórý kerek. Ol úshin «Bolashaq» túlekterinen olardyń daıyndaǵan ǵylymı jumystaryn (magıstrlik jáne doktorlyq dıs­­sertasıalary) memlekettik tilge aýda­rý­yn talap etip, onyń elimizdiń joǵary oqý oryn­dary men kitaphanalarǵa taratylýyn qamtamasyz etý qajet. Bul otandyq oqý oryndaryndaǵy stýdentterdiń bilimine qoldaý bolary sózsiz. Budan ǵylymı ádebıettermen eldegi qazaq ti­lin­degi kitap qory da baıı túser edi. Oqý oryndaryndaǵy ustazdardyń da qa­­jetine jarar aqparattyq materıal­dar­men tolyǵar edi. Sondaı-aq, bola­sha­q­­tyqtardyń qanshalyqty dá­re­jede bi­lim alyp, el senimin aqta­ǵan­dyq­taryn ha­lyqtyń baǵalaýyna múm­kindik berer edi», degen edi depýtat.

Osy saýalǵa Sh.Nurymovty qoldap N.Sabılánov, K.Musyrman, R.Kım jáne Assambleıadan saılanǵan barlyq depýtattar qol qoıǵan.

Mine, osy saýalǵa jýyrda Bilim já­ne ǵylym mınıstri Erlan Saǵadıev qol qoıǵan jaýap keldi. Onda bylaı de­lingen: «Búgingi tańda joǵary oqý oryn­darynyń kitaphana qory 86,7 mln-nan astam birlikti quraıdy, onyń ishinde 23,4 mln nemese 27,05% memlekettik tildegi oqýlyqtar.

Bilim berýdi damytýdyń 2010-2015­­ jyl­­darǵa arnalǵan mem­le­ket­tik baǵ­darlamasynyń kórsetkishterine je­tý maqsatynda, sondaı-aq, mı­nı­str­liktiń 2010-2014 jyldarǵa arnalǵan st­ra­tegıalyq josparyna sáıkes, 2011 jyl­dan bastap joǵary oqý oryndaryna arna­lǵan memlekettik tildegi bazalyq oqýlyqtardy ázirleý men shyǵarýǵa memlekettik búdjetten qarjy bólinýde. Sonyń ishinde 2015 jyly 22 mln teńge bólindi, ıaǵnı 7800 danamen 12 bazalyq oqýlyq ázirlenip, shyǵaryldy.

5 jyl ishinde respýblıkalyq búdjetten barlyǵy 763,4 mln teńge bólindi, oǵan 391 ataýmen 456 201 dana oqýlyqtar shyǵarylyp ázirlendi jáne olardyń barlyǵy joǵary oqý oryndarynyń kitaphanalaryna jetkizildi. Negizi AQSH, Germanıa, Fransıa, Italıa jáne t.b. elderdiń eń úzdik avtorlarynyń oqýlyqtary aýdaryldy.

Barlyq oqýlyqtar «Oqýlyq» res­pýb­­lıkalyq ǵylymı-praktıkalyq or­ta­­ly­ǵynan saraptamadan ótkizilip, oqý prosesine paıdalanýǵa usynyldy. Res­pýblıkalyq búdjettik komısıanyń she­shi­mimen 2016 jylǵa sheteldik oqý­lyq­tardy memlekettik tilge aýdarýǵa 137 mln teńge somany quraıtyn qarajat qa­ra­styryldy.

Joǵary oqý oryndarynyń qa­jet­ti­ligin eskere otyryp, «Oqýlyq» RǴPO-da kelisim boıynsha «Áleýmettik ǵy­­lym­­dar, ekonomıka jáne bıznes», «Teh­nı­kalyq ǵylymdar jáne tehnologıa» j­á­ne «Jaratylystaný ǵylymdary» ba­ǵyty boıynsha sheteldiń 30 oqýlyǵyn mem­lekettik tilge aýdarý úshin tizim anyq­tal­dy.

Osylaısha, mınıstrlik tarapynan joǵary oqý oryndaryna arnalǵan mem­le­ket­tik tildegi oqýlyqtardy aýdarý men shyǵarý máselesi boıynsha josparly túrde tıisti jumystar júrgizilýde. Qa­zirgi ýaqytta ǵylymı bilimdi transfertteý maqsatynda Halyqaralyq baǵ­dar­lamalar ortalyǵynyń - bolashak.gov.kz saıtynda «Bolashaq» stıpendıa­sy túlekteriniń dısertasıalyq ju­mys­tarynyń elektrondy kitaphanasy is­ke qosylǵan. Stıpendıa túlekterine óz­de­riniń jumystaryn erkin ornalastyrýǵa múmkindik berilgen».

---