Otanym - meniń Qazaqstan
Qyzylorda oblysy, Shıeli aýdany,
Qarǵaly aýyly, №241 orta mekteptiń
tarıh páni muǵalimi Qudıarova Zada
Taqyryby: Otanym meniń – Qazaqstan
Maqsaty: Oqýshylardyń ıntellektýaldy bilimderin shyńdaý. Otanymyzdyń basynan keshken oqıǵalardy, san jyldar boıy elimizdiń táýelsizdigi úshin kúresken uly tulǵalarymyz týraly alǵan bilimderin anyqtap, elin súıýge, halqyna qyzmet etýge tárbıeleý. Ulttyq sana, rýhtyq qasıetterin qalyptastyrý.
Kórnekiligi: Naqyl sózder, tapsyrmalar jazylǵan plakattar
Sabaqtyń túri: ıntellektýaldy oıyn
Sabaqtyń ádisi: toptyq saıys
Sabaqtyń barysy:
Otan deımiz ot jaqqan jerimizdi,
Otan deımiz ósirgen elimizdi.
Otan deımiz týǵan jer, atameken –
Bıik taý, orman, toǵaı, kólimizdi.
Otan deımiz keń – baıtaq astanany,
Jasyl jaılaý, jańa jol, jas qalany.
Otannyń sheti de joq, shegi de joq,
Ol biraq óz úıińnen bastalady.
Qazaqstan bizdiń súıikti - Otanymyz. Kórseń kóz toımas asqar shyńdy taýlary, aıdyn shalqar kólderi, jaıyla aqqan ózenderi, ormandary bar. Osynyń bári Altaı menen Atyraý, Aqjaıyq pen Alataýdyń aıasynda qulash jaıyp, jaınaı túrlenip jasanyp - jasaryp jatyr.
«Otan otbasynan bastalady» - dep halqymyz aıtqandaı Otan keń maǵynaly, qasıetti uǵym. Árbir adamnyń otbasy, turǵan mekeni, ósken ortasy, aımaǵy, memleketi – onyń jaryq dúnıedegi jansaıasy, ómir órisi, ottaı jandyrǵan Otany.
Otanymyzdy súıip, aıalaý úshin elimiz, týǵan jerimiz onyń tarıhy, ótkeni men búgini jaıly jaqsy bilýimiz qajet. Osy maqsatta 5 - synyp oqýshylarynyń Otanymyzdyń tarıhyn qanshalyqty meńgergendikterin baıqap kóremiz.
Taýdy bıik deme sen
Talaptansań shyǵarsyń
Jaýdy myqty deme sen
Bilimdi bolsań jyǵarsyń – degendeı búgingi «Otanym meniń – Qazaqstan» atty ıntellektýaldy oıynymyzdy bastaıyq.
Bul bilim saıysyna 5 – synyp oqýshylary qatysqaly otyr. Olar:
5 a – synybynyń «Alǵyrlar» toby men
5á – synybynyń «Tapqyrlar» toby. Bul bilim saıysy 7 kezeńnen turady.
1 - kezeń Topty tanystyrý
2 - kezeń Sergitý sáti
3 - kezeń Jumbaq jyldar
4 - kezeń Jumbaq oqıǵalar
5 - kezeń Jumbaq keıipkerler
6 - kezeń Til – óner saıysy
7 – kezeń Top basshylarynyń saıysy
Ádilqazy, aqqazyǵa bir sálem!
Ádildikke bas ıedi bar álem.
Júırik ozar saıystarda neshe bir,
Sarapqa sap ádildikpen sheshe bil! – dep saıyskerlerimizdiń bilimin baǵalaý úshin ádilqazy alqasyn saılap alaıyq.
Sálemdesý – ıgi dástúr kıeli,
Sózben qarap, keıde shesher shıeni.
Jaqsy sózge jan semirer qashanda
Joldanady saıyskerler sálemi.
Sonymen, saıysqa qatysýshy toptar óz sálemderin joldaıdy. Iaǵnı
1 - kezeń «Tanystyrý» kezeńi. (5 upaımen baǵalanady)
1. «Alǵyrlar» toby.
2. «Tapqyrlar» toby.
Bilim degen bıik shyń
Baqytqa seni jetkizer,
Bilim degen aqylshyń,
Qıyndyqtan ótkizer - deı kele saıysymyzdyń 2 - kezeńi «Sergitý sátin» bastaımyz. Ár topqa 10 suraqtan qoıylady, ár durys jaýap 1 upaımen baǵalanady.
İ. «Alǵyrlar» tobyna:
1. Jas kezinde «Sabalaq» atanǵan han (Abylaı han)
2. Ejelgi elderdi baılanystyrǵan saýda baılanysy (Uly Jibek joly)
3. Halyqtyń ádet – ǵurpyn, salt – dástúrin zertteıtin ǵylym (Etnografıa)
4. Qazaqstannyń eń bıik shyńy (Han – Táńiri)
5. Jańa tas dáýiriniń ataýy (neolıt)
6. Shoqannyń shyn aty (Muhamedqanafıa)
7. Ystyqkóldi eń alǵash kartaǵa túsirgen kim? (Shoqan Ýálıhanov)
8. Eń alǵash qaǵaz qaı elde paıda boldy? (Qytaıda)
9. Qazaqtar keńistikti ne dep ataǵan? (Shartarap)
10. Shoqan Ýálıhanovtyń qaıtys bolǵan jeri (Altynemel)
2. «Tapqyrlar» tobyna:
1. «Daraboz» atanǵan batyr (Qabanbaı)
2. «Altyn adam» tabylǵan jer (Esik qorǵany)
3. Abylaıdyń shyn aty (Ábilmansur)
4. Qyrǵyzdardyń ataqty «Manas» jyryn eń alǵash qaǵazǵa túsirgen kim? ( Shoqan Ýálıhanov)
5. Ejelgi tas dáýiriniń ataýy (paleolıt)
6. Shoqan Ýálıhanovtyń dúnıege kelgen jeri (Qusmuryn)
7. Jer – sý ataýlaryn zertteıtin ǵylym salasy (Toponımıka)
8. Eń alǵash kartalar qaı elde jasaldy? (Qytaıda)
9. Islam dininiń jyl sanaý úlgisi (Hıjra)
10. Jer betinde qansha etnos bar? (3000 - daı)
Báıgege túsip jaryspaı,
Júıriktiń baǵy janar ma?
Bilim men óner jarysyp,
Tárbıe, bilim tabar mán.
Bul báıge oıdyń báıgesi,
Kim júırik oıǵa, sol alda – dep kelesi 3 - kezeń «Jumbaq jyldar» kezeńin bastaımyz. Myna eki plakatta tarıhı oqıǵalardyń jyldary berilgen. Sol jyldary qandaı oqıǵalar boldy sony janyna jazasyńdar. Árbir durys jaýapqa 1 bal beriledi.
İ. «Alǵyrlar» tobyna:
1. B. z. b. 530 j ( Kır patshanyń saqtarǵa qarsy joryǵy)
2. 552 j (Býmyn qaǵan ataǵyn aldy)
3. 870 – 950 jj (Ál – Farabıdiń ómir súrgen jyldary)
4. 1837 – 1847 jj (Kenesary bastaǵan kóterilis)
5. 1858 – 1859 jj ( Shoqan Ýálıhanovtyń Qashǵarıaǵa sapary)
2. «Tapqyrlar» tobyna:
1. B. z. b. 55 j (Ǵun memleketiniń ekige bólinýi)
2. 603 j ( Túrik qaǵanaty ekige bólindi)
3. 1771 – 1781 jj (Abylaı hannyń bılik qurǵan jyldary)
4. 1836 – 1838 jj (Isataı men Mahambet bastaǵan kóterilis)
5. 1396 – 1404 jj (Qoja Ahmet Iasaýdiń basyna kesene turǵyzyldy)
Eki top tapsyrmany oryndaǵansha men sizderge ertede óz jerin qorǵap qalǵan han týraly ańyz aıtyp bereıin. Erte, erte, ertede bizdiń eldi bir aq kóńil, aqyldy han basqarypty. Kórshi qytaı elimen tatý turypty. Sol sebepti ol kedergi kórmeı eline syıly bolypty. Kúnderdiń kúninde kórshi elden atoı salyp elshi kelipti.
«Ýa, aldıar, mynaý eldiń habary. Muny estip denem muzdap barady. Kórshińiz «Eger tatý bolam dese menimen, eń júırigin bersin!»- dep talap qoıyp otyr deıdi. Óz eliniń tynyshtyǵyn, tirligin, eki eldiń birligin qalaǵan han, kóp júıriktiń ishinen oılanbastan dúldúlin tańdap beredi. Biraq, hannyń bul sheshimine bıler renjıdi. «Joq, joq eshteńege renjimeńder. El birligi jolynda bir júırikti qıdym. Baılyqtan opa tappaımyz. Elimiz tynysh bolsa, bir júıriktiń ornyna júz júırik keledi»- degen eken aqyldy han. Arada biraz ýaqyt ótken soń kórshi elden elshi taǵy keledi. «Ýa, aldıar, kórshińiz menimen tatý bolam dese, súıgen jaryn bersin»- deıdi. Bul habarǵa han óte qınalady. Óziniń týǵan áıelin qımaı han kóp oılanady. Óz eliniń tynyshtyǵyn oılaǵan han aqyry adal jaryn kórshi hanǵa syılapty... Hannyń bul sheshimine el ishindegi bıler taǵy narazy bolady. Biraq han «aıtqan sózderińe árıne, talasym joq. Eger tynysh bolsa elmen eldiń arasy, adal, sulý jar tabylar shamasy» degen eken. Ýaqyt zymyrap ótip jatady. Bir kúni kórshi elden sýyq habar taǵy kelip jetedi.
«Ýa, aldıar, kórshi han eger tynyshtyǵyn qalasa, qasıetti týyp – ósken jeriniń bir bóligin kesip bersin» deıdi. Mundaı sumdyqty estimegen han ashýǵa minedi. Bul qorlyqqa shydamaǵan han oılanbastan sheshim aıtady. «Halqym meniń! Qasıetti týǵan jerdiń topyraǵyn, altyn kenin qorǵaý úshin kórshi elge soǵys ashamyn. Jınalyńdar báriń de!» dep jarlyq beredi. Bul jarlyqty estigen bıler «Uly ámirshim, kórshi han júırigiń men jaryńdy suraǵanda, oılanbastan berip ediń, asylyńdy ún – túnsiz bergende, shaǵyn jerińdi qorǵaǵanyń qalaı» deıdi. «Meniń júırigim men jarymdy kórshige ún – túnsiz bergenim, olar meniń óz menshikterim. Al qasıetti jer – sonaý erte zamannan ata – babalarymyzdyń kindik qany tamǵan, olardyń naızanyń ushymen, bilektiń kúshimen qorǵaǵan halyqtyń jeri. Týǵan jerimiz meniń menshigim emes, ol keleshek urpaqtiki, elimdiki. Qasıetti dalamnyń bir bóligin basqa elge bergenshe, jerimdi qorǵap ólgenim artyq» degen eken. Qasıetti hannyń osy salmaqty sózi sol sátte el ishin aralap ketipti. Mine sodan beri bizdiń jerimiz atadan balaǵa mura bolyp bizge jetken eken. Mine, ańyz osylaı aıaqtalady. Balalar, elin, jerin súıgen ata – babalarymyz jerimizdi urpaǵy úshin elin – jerin osylaı qorǵaǵan. Senderge, kók teńbildi baıraǵymyzdy joǵary ustańdar! Elińdi, jerińdi árqashan qorǵańdar demekpin.
Bireý ozsa saıysta, bireý artta qalady,
Renjimeı tarasa, ozbaǵandar jarady.
Jarys zańy ejelden – jeńimpazdy anyqtaý,
Ozat bolý sharty sol – eńbektený, jalyqpaý – degendeı endigi kezeń «Jumbaq oqıǵalar». Árbir durys jaýapqa 1 upaı beriledi.
İ. «Alǵyrlar» tobyna:
Bul oqıǵanyń qazaq halqyna tıgizgen zardaby, qaıǵy – qasireti, ashtyǵy men qaıyrshylyq halge dýshar etýi óte aýyr boldy. Myń – myńdaǵan adam qyryldy nemese tutqynǵa aıdalyp ketti. Júzdegen, myńdaǵan aýyl qatty kúızeliske ushyrap, mal – múlki talan – tarajǵa tústi, bir kezde gúldengen qalalar jaý qolynda qalyp, aıaýsyz qıratyldy. Qazaqtar basynan keshirgen sol aýyr qaıǵy qasirettiń sımvoly «Elim - aı» atty zarly jyry boldy. («Aqtaban shubyryndy, alqakól sulama»)
2. «Tapqyrlar» tobyna:
Bul oqıǵa 1730 j Balqash kóliniń ońtústik – batys jaǵyndaǵy Itishpes Alakól degen jerde boldy. Oǵan qazaqtyń úsh júziniń jasaqtary qatysty. Osy jerde qazaq jaǵynan Sabalaq (bolashaq Abylaı han) Jońǵar jaǵynan Shyrysh shyǵyp, qazaq batyry jeńgen. Munyń ózi qazaq jaýyngerlerin arqalandyryp, jigerine jiger qosqan. Bul shaıqasta qazaqtar jońǵarlarǵa esterinen tandyra kúshti soqqy berip, jeńiske jetken. (Ańyraqaı shaıqasy)
Oıyn tolqyn jatqandaı asyp – tasyp
Bireý myǵym, bireýler shalys basyp.
Bul oıynan ótedi ǵulama oılar
Jeńseń de, jeńilseń de qalma jasyp - deı otyryp kelesi kezeńimiz «Jumbaq keıipkerler» kezeńin bastaımyz. Ár durys jaýapqa 1 upaıdan beriledi.
Tolyq nusqasyn júkteý
Qarǵaly aýyly, №241 orta mekteptiń
tarıh páni muǵalimi Qudıarova Zada
Taqyryby: Otanym meniń – Qazaqstan
Maqsaty: Oqýshylardyń ıntellektýaldy bilimderin shyńdaý. Otanymyzdyń basynan keshken oqıǵalardy, san jyldar boıy elimizdiń táýelsizdigi úshin kúresken uly tulǵalarymyz týraly alǵan bilimderin anyqtap, elin súıýge, halqyna qyzmet etýge tárbıeleý. Ulttyq sana, rýhtyq qasıetterin qalyptastyrý.
Kórnekiligi: Naqyl sózder, tapsyrmalar jazylǵan plakattar
Sabaqtyń túri: ıntellektýaldy oıyn
Sabaqtyń ádisi: toptyq saıys
Sabaqtyń barysy:
Otan deımiz ot jaqqan jerimizdi,
Otan deımiz ósirgen elimizdi.
Otan deımiz týǵan jer, atameken –
Bıik taý, orman, toǵaı, kólimizdi.
Otan deımiz keń – baıtaq astanany,
Jasyl jaılaý, jańa jol, jas qalany.
Otannyń sheti de joq, shegi de joq,
Ol biraq óz úıińnen bastalady.
Qazaqstan bizdiń súıikti - Otanymyz. Kórseń kóz toımas asqar shyńdy taýlary, aıdyn shalqar kólderi, jaıyla aqqan ózenderi, ormandary bar. Osynyń bári Altaı menen Atyraý, Aqjaıyq pen Alataýdyń aıasynda qulash jaıyp, jaınaı túrlenip jasanyp - jasaryp jatyr.
«Otan otbasynan bastalady» - dep halqymyz aıtqandaı Otan keń maǵynaly, qasıetti uǵym. Árbir adamnyń otbasy, turǵan mekeni, ósken ortasy, aımaǵy, memleketi – onyń jaryq dúnıedegi jansaıasy, ómir órisi, ottaı jandyrǵan Otany.
Otanymyzdy súıip, aıalaý úshin elimiz, týǵan jerimiz onyń tarıhy, ótkeni men búgini jaıly jaqsy bilýimiz qajet. Osy maqsatta 5 - synyp oqýshylarynyń Otanymyzdyń tarıhyn qanshalyqty meńgergendikterin baıqap kóremiz.
Taýdy bıik deme sen
Talaptansań shyǵarsyń
Jaýdy myqty deme sen
Bilimdi bolsań jyǵarsyń – degendeı búgingi «Otanym meniń – Qazaqstan» atty ıntellektýaldy oıynymyzdy bastaıyq.
Bul bilim saıysyna 5 – synyp oqýshylary qatysqaly otyr. Olar:
5 a – synybynyń «Alǵyrlar» toby men
5á – synybynyń «Tapqyrlar» toby. Bul bilim saıysy 7 kezeńnen turady.
1 - kezeń Topty tanystyrý
2 - kezeń Sergitý sáti
3 - kezeń Jumbaq jyldar
4 - kezeń Jumbaq oqıǵalar
5 - kezeń Jumbaq keıipkerler
6 - kezeń Til – óner saıysy
7 – kezeń Top basshylarynyń saıysy
Ádilqazy, aqqazyǵa bir sálem!
Ádildikke bas ıedi bar álem.
Júırik ozar saıystarda neshe bir,
Sarapqa sap ádildikpen sheshe bil! – dep saıyskerlerimizdiń bilimin baǵalaý úshin ádilqazy alqasyn saılap alaıyq.
Sálemdesý – ıgi dástúr kıeli,
Sózben qarap, keıde shesher shıeni.
Jaqsy sózge jan semirer qashanda
Joldanady saıyskerler sálemi.
Sonymen, saıysqa qatysýshy toptar óz sálemderin joldaıdy. Iaǵnı
1 - kezeń «Tanystyrý» kezeńi. (5 upaımen baǵalanady)
1. «Alǵyrlar» toby.
2. «Tapqyrlar» toby.
Bilim degen bıik shyń
Baqytqa seni jetkizer,
Bilim degen aqylshyń,
Qıyndyqtan ótkizer - deı kele saıysymyzdyń 2 - kezeńi «Sergitý sátin» bastaımyz. Ár topqa 10 suraqtan qoıylady, ár durys jaýap 1 upaımen baǵalanady.
İ. «Alǵyrlar» tobyna:
1. Jas kezinde «Sabalaq» atanǵan han (Abylaı han)
2. Ejelgi elderdi baılanystyrǵan saýda baılanysy (Uly Jibek joly)
3. Halyqtyń ádet – ǵurpyn, salt – dástúrin zertteıtin ǵylym (Etnografıa)
4. Qazaqstannyń eń bıik shyńy (Han – Táńiri)
5. Jańa tas dáýiriniń ataýy (neolıt)
6. Shoqannyń shyn aty (Muhamedqanafıa)
7. Ystyqkóldi eń alǵash kartaǵa túsirgen kim? (Shoqan Ýálıhanov)
8. Eń alǵash qaǵaz qaı elde paıda boldy? (Qytaıda)
9. Qazaqtar keńistikti ne dep ataǵan? (Shartarap)
10. Shoqan Ýálıhanovtyń qaıtys bolǵan jeri (Altynemel)
2. «Tapqyrlar» tobyna:
1. «Daraboz» atanǵan batyr (Qabanbaı)
2. «Altyn adam» tabylǵan jer (Esik qorǵany)
3. Abylaıdyń shyn aty (Ábilmansur)
4. Qyrǵyzdardyń ataqty «Manas» jyryn eń alǵash qaǵazǵa túsirgen kim? ( Shoqan Ýálıhanov)
5. Ejelgi tas dáýiriniń ataýy (paleolıt)
6. Shoqan Ýálıhanovtyń dúnıege kelgen jeri (Qusmuryn)
7. Jer – sý ataýlaryn zertteıtin ǵylym salasy (Toponımıka)
8. Eń alǵash kartalar qaı elde jasaldy? (Qytaıda)
9. Islam dininiń jyl sanaý úlgisi (Hıjra)
10. Jer betinde qansha etnos bar? (3000 - daı)
Báıgege túsip jaryspaı,
Júıriktiń baǵy janar ma?
Bilim men óner jarysyp,
Tárbıe, bilim tabar mán.
Bul báıge oıdyń báıgesi,
Kim júırik oıǵa, sol alda – dep kelesi 3 - kezeń «Jumbaq jyldar» kezeńin bastaımyz. Myna eki plakatta tarıhı oqıǵalardyń jyldary berilgen. Sol jyldary qandaı oqıǵalar boldy sony janyna jazasyńdar. Árbir durys jaýapqa 1 bal beriledi.
İ. «Alǵyrlar» tobyna:
1. B. z. b. 530 j ( Kır patshanyń saqtarǵa qarsy joryǵy)
2. 552 j (Býmyn qaǵan ataǵyn aldy)
3. 870 – 950 jj (Ál – Farabıdiń ómir súrgen jyldary)
4. 1837 – 1847 jj (Kenesary bastaǵan kóterilis)
5. 1858 – 1859 jj ( Shoqan Ýálıhanovtyń Qashǵarıaǵa sapary)
2. «Tapqyrlar» tobyna:
1. B. z. b. 55 j (Ǵun memleketiniń ekige bólinýi)
2. 603 j ( Túrik qaǵanaty ekige bólindi)
3. 1771 – 1781 jj (Abylaı hannyń bılik qurǵan jyldary)
4. 1836 – 1838 jj (Isataı men Mahambet bastaǵan kóterilis)
5. 1396 – 1404 jj (Qoja Ahmet Iasaýdiń basyna kesene turǵyzyldy)
Eki top tapsyrmany oryndaǵansha men sizderge ertede óz jerin qorǵap qalǵan han týraly ańyz aıtyp bereıin. Erte, erte, ertede bizdiń eldi bir aq kóńil, aqyldy han basqarypty. Kórshi qytaı elimen tatý turypty. Sol sebepti ol kedergi kórmeı eline syıly bolypty. Kúnderdiń kúninde kórshi elden atoı salyp elshi kelipti.
«Ýa, aldıar, mynaý eldiń habary. Muny estip denem muzdap barady. Kórshińiz «Eger tatý bolam dese menimen, eń júırigin bersin!»- dep talap qoıyp otyr deıdi. Óz eliniń tynyshtyǵyn, tirligin, eki eldiń birligin qalaǵan han, kóp júıriktiń ishinen oılanbastan dúldúlin tańdap beredi. Biraq, hannyń bul sheshimine bıler renjıdi. «Joq, joq eshteńege renjimeńder. El birligi jolynda bir júırikti qıdym. Baılyqtan opa tappaımyz. Elimiz tynysh bolsa, bir júıriktiń ornyna júz júırik keledi»- degen eken aqyldy han. Arada biraz ýaqyt ótken soń kórshi elden elshi taǵy keledi. «Ýa, aldıar, kórshińiz menimen tatý bolam dese, súıgen jaryn bersin»- deıdi. Bul habarǵa han óte qınalady. Óziniń týǵan áıelin qımaı han kóp oılanady. Óz eliniń tynyshtyǵyn oılaǵan han aqyry adal jaryn kórshi hanǵa syılapty... Hannyń bul sheshimine el ishindegi bıler taǵy narazy bolady. Biraq han «aıtqan sózderińe árıne, talasym joq. Eger tynysh bolsa elmen eldiń arasy, adal, sulý jar tabylar shamasy» degen eken. Ýaqyt zymyrap ótip jatady. Bir kúni kórshi elden sýyq habar taǵy kelip jetedi.
«Ýa, aldıar, kórshi han eger tynyshtyǵyn qalasa, qasıetti týyp – ósken jeriniń bir bóligin kesip bersin» deıdi. Mundaı sumdyqty estimegen han ashýǵa minedi. Bul qorlyqqa shydamaǵan han oılanbastan sheshim aıtady. «Halqym meniń! Qasıetti týǵan jerdiń topyraǵyn, altyn kenin qorǵaý úshin kórshi elge soǵys ashamyn. Jınalyńdar báriń de!» dep jarlyq beredi. Bul jarlyqty estigen bıler «Uly ámirshim, kórshi han júırigiń men jaryńdy suraǵanda, oılanbastan berip ediń, asylyńdy ún – túnsiz bergende, shaǵyn jerińdi qorǵaǵanyń qalaı» deıdi. «Meniń júırigim men jarymdy kórshige ún – túnsiz bergenim, olar meniń óz menshikterim. Al qasıetti jer – sonaý erte zamannan ata – babalarymyzdyń kindik qany tamǵan, olardyń naızanyń ushymen, bilektiń kúshimen qorǵaǵan halyqtyń jeri. Týǵan jerimiz meniń menshigim emes, ol keleshek urpaqtiki, elimdiki. Qasıetti dalamnyń bir bóligin basqa elge bergenshe, jerimdi qorǵap ólgenim artyq» degen eken. Qasıetti hannyń osy salmaqty sózi sol sátte el ishin aralap ketipti. Mine sodan beri bizdiń jerimiz atadan balaǵa mura bolyp bizge jetken eken. Mine, ańyz osylaı aıaqtalady. Balalar, elin, jerin súıgen ata – babalarymyz jerimizdi urpaǵy úshin elin – jerin osylaı qorǵaǵan. Senderge, kók teńbildi baıraǵymyzdy joǵary ustańdar! Elińdi, jerińdi árqashan qorǵańdar demekpin.
Bireý ozsa saıysta, bireý artta qalady,
Renjimeı tarasa, ozbaǵandar jarady.
Jarys zańy ejelden – jeńimpazdy anyqtaý,
Ozat bolý sharty sol – eńbektený, jalyqpaý – degendeı endigi kezeń «Jumbaq oqıǵalar». Árbir durys jaýapqa 1 upaı beriledi.
İ. «Alǵyrlar» tobyna:
Bul oqıǵanyń qazaq halqyna tıgizgen zardaby, qaıǵy – qasireti, ashtyǵy men qaıyrshylyq halge dýshar etýi óte aýyr boldy. Myń – myńdaǵan adam qyryldy nemese tutqynǵa aıdalyp ketti. Júzdegen, myńdaǵan aýyl qatty kúızeliske ushyrap, mal – múlki talan – tarajǵa tústi, bir kezde gúldengen qalalar jaý qolynda qalyp, aıaýsyz qıratyldy. Qazaqtar basynan keshirgen sol aýyr qaıǵy qasirettiń sımvoly «Elim - aı» atty zarly jyry boldy. («Aqtaban shubyryndy, alqakól sulama»)
2. «Tapqyrlar» tobyna:
Bul oqıǵa 1730 j Balqash kóliniń ońtústik – batys jaǵyndaǵy Itishpes Alakól degen jerde boldy. Oǵan qazaqtyń úsh júziniń jasaqtary qatysty. Osy jerde qazaq jaǵynan Sabalaq (bolashaq Abylaı han) Jońǵar jaǵynan Shyrysh shyǵyp, qazaq batyry jeńgen. Munyń ózi qazaq jaýyngerlerin arqalandyryp, jigerine jiger qosqan. Bul shaıqasta qazaqtar jońǵarlarǵa esterinen tandyra kúshti soqqy berip, jeńiske jetken. (Ańyraqaı shaıqasy)
Oıyn tolqyn jatqandaı asyp – tasyp
Bireý myǵym, bireýler shalys basyp.
Bul oıynan ótedi ǵulama oılar
Jeńseń de, jeńilseń de qalma jasyp - deı otyryp kelesi kezeńimiz «Jumbaq keıipkerler» kezeńin bastaımyz. Ár durys jaýapqa 1 upaıdan beriledi.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
