Rámizderim, sen netken mańyzdy ediń!
Qyzylorda oblysy, Shıeli aýdany,
Qarǵaly aýyly, №241 orta mekteptiń
tarıh páni muǵalimi Qudıarova Zada
Sabaqtyń taqyryby: Rámizderim, sen netken mańyzdy ediń!
Sabaqtyń maqsaty:
1. Oqýshylarǵa týǵan jerin, týǵan elin, halqyn ardaqtap júrýdi úıretý;
2. Baqytqa jeter dańǵyl joldyń biri – týǵan Otandy súıýden bastalatynyn túsindirý;
3. Otanǵa degen patrıottyq sezimderin oıatý, Ata Zańyn, rámizderin qasterlep, qurmetteýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Qanatty sózder, Tý, Eltańba, Elbasynyń sýretteri.
Sabaqtyń jospary:
İ. Kirispe bólim
İİ. Negizgi bólim
İİİ. Qorytyndy
İ. Kirispe bólim (synyp jetekshisiniń baıandamasy)
Dalamnyń keńdigindeı júregim bar,
Móp – móldir elge arnaǵan tilegim bar.
Qatardaǵy qazaqtyń perzentimin,
Otanyma, elime, bererim bar.
- Adam shyr etip dúnıege kelgende, kindik qany tamǵan jerin, týyp – ósken jerin – Otan deıdi. Árbir adamda týǵan jerge degen ystyq sezim, úlken mahabbat bolady. Qandaı qıaǵa, alysqa ketse de sol sezimi saǵynyshqa ulasyp, júregimen máńgilik jipsiz baılanysta bolady. Adamzattyń paryzy – týǵan Otanyn gúldendirip, saqtap urpaqtan urpaqqa jetkizý. Ata – babalarymyz urpaǵym osy jerde erkin óssin dep, kelgen jaýǵa taptatpaı, bosaǵadan attatpaı, Otany úshin aıqasyp, qanyn tókken. Sol úshin de biz jerimizdi qasıetti deımiz.
Egemendi elimiz jer betindegi basqa memlekettermen terezesi teń, órkenıetti el retinde tanylyp, óziniń eltańbasyn, ánuranyn, týyn belgiledi. Osy bir qasıetti belgilerdiń mánin árbir urpaq tereń túsinip, ony qasterleı bilýi kerek. Qazaq halqynyń asyl armany ánge aınaldy.
Egemendi elimiz jer betindegi basqa memlekettermen terezesi teń órkenıetti el retinde tanylyp 1992 jyldyń 4 - maýsymynda memlekettik rámizderin belgiledi.
RÁMİZ – belgili bir nárseni óz qalpynan ózge, janama sıpattap kórsetýden týatyn syr tańba, estetıkalyq kategorıa, shartty belgi. Mysaly aq kógershin – beıbitshilik nyshany, balǵa – jumysshynyń sımvoly. Rámizder tarıhyn geraldıka (eltańbataný), vıksıkologıa (týtaný) ǵylymdary zertteıdi. Memlekettik rámizderdi paıdalaný, qoldaný tártibi týraly arnaıy ereje bar. Ony buljytpaı oryndaý kerek.
ELTAŃBA – Juldyzy janǵan órshil halyqtyń ózine tán, basqaǵa uqsamaıtyn dara bolmysyn boıyna sińirgen beder. Tóbemizge kóterip, tórimizge ilip, tósimizge qadap júrer ulttyq naqyshymyz.
QR memlekettik eltańbasynyń negizi – shańyraq, memlekettiń túp negizi – otbasynyń beınesi.
Eltańbadaǵy múıizdiń nyshandyq máni: ol – aıbyn, aıbat aqjoltaıdyń belgisi. Memlekettik eltańbada qos birdeı aı múıizdi ápsanalyq arǵymaqtar belgilengen. Olar kıeli shańyraqty qos qaptalynan orap, pále – jaladan, qaýip – qaterden qyzǵyshtaı qoryp turǵandaı áser qaldyrady. Otanymyzǵa qaltqysyz qyzmet etý ıdeıasyn bildiredi.
Memlekettik eltańbada bes buryshty juldyz bar. Ol táýelsiz memleketimizdiń qushaǵy bes qurlyqqa birdeı aıqara ashyq, álemdik órkenıet kóshine óz bolmysymyzdy saqtaı otyryp ilespek nıetimiz bar degen oıǵa meńzeıdi. Juldyz – bılik belgisi, baǵytty aıqyndaıtyn jaryq sáýle, asqaqtyq pen máńgilikke qushtarlyq sımvoly.
ÁNURAN - halyqtyń muńy men muratyn, qaıǵysy men qýanyshyn, birliktiń berekesin, ulystyń uıytqysyn, ulylyqtyń jaratylysyn qudiretti sózdermen óleń shýmaqtaryna engizgen, estigen jerde eleń etkizer, otanshyl, ultjandy rýhyńdy aspandatatyn halyqtyń jan daýysy, qudiretti áýeni.
Tý – kúndi qushqan qyranmen qalyqtap, tutastyq pen birliktiń, yntymaq pen adaldyqtyń izgi nıetimen ushtasyp, biz degen biregeı uǵym, kógildir kózin kóneden tartqan qudiretti belgi. Tek seniń egemendigińdi dúnıege pash etip turar baıraq.
Týdyń túsi – kók. Kók tús – sýdyń túsi. Sý joq jer de ómir de joq. Eger sý tartylyp qalsa, onda jerdi japqan jasyl shóp qýrap ketip, búkil dala bos mekenge aınalar edi.
Týdaǵy kún – ol da beker beınelenbegen. Kún - tirshiliktiń qýat kózi. Ol jerdegi barlyq nársege ómir syılap tur, kúnniń shapaǵy tamshyǵa uqsatyp salynǵan.
Kúnniń shapaǵy dánge de uqsaıtyn sıaqty. Dán baılyqty bildiredi. Dán bolsa, astyq ta kóp, halyq ta toq. Nan bolsa án de bolady.
Al týdyń sabyna taqaý jerdegi oıýǵa nazar aýdaraıyqshy, kádimgi ulttyq oıý – qoshqar múıiz, buǵan qarap, Qazaqstan týy ekenin álemdegi kez kelgen sanaly azamat tanı qoıary sózsiz.
Týdaǵy qustyń sýreti, birinshiden, dala qyrany, dúnıedegi eń iri qustardyń biri, ekinshiden, búrkit – óte kúshti. Júrekti jáne tózimdi qus, úshinshiden, basqa qustardyń bárinen de bıik ushady.
Tý shet elde eki jaǵdaıda: memleket basshysynyń sapary kezinde jáne olımpıada jeńimpazdary anyqtalǵanda kóteriledi. Bul jaǵdaıǵa ózderiń bıylǵy London 2012 olımpıadasyn teledıdardan kórip kýá boldyńdar. Bizdiń jeńimpazdarymyz Tumandy Albıonda týymyzdy 7 ret kóterip, 7 ret ánuranymyzdy asqaqtatty. 200 - ge jýyq memlekettiń aldyna tústi. Elimizdiń qorjynyna 7 altyn, 1 kúmis, 5 qola medal tústi. Qazaqstan boıynsha jalpy júlde qory 13 medal, Qazaqstan 12 - shi orynǵa aıaq tiredi. Bizdiń jerlesterimiz Ilá Ilın aýyr atletten Olımpıada chempıony, boksshy Marıa Volnova qola júldegeri atandy.
İİ. Negizgi bólim (pikirtalas, suhbat myna suraqtar boıynsha)
1. Rámizder ne úshin qajet dep oılaısyń?
2. Ánurannyń shyǵý tarıhy jaıly ne bilesińder?
3. Týdyń avtory kimder, onyń tarıhy jaıly ne aıtasyńdar?
4. Táýelsizdigimizdiń aıǵaǵy – Ánuran oınaǵanda, Týdy kórgende qandaı sezimde bolasyńdar?
5. Ana tilimizdiń qazirgi mártebesi qandaı deńgeıde?
6. Talaı bozdaqtyń qanymen kelgen táýelsizdigimiz tuǵyrly, berik bolýy úshin bizge eń aldymen ne qajet?
7. Eltańba belgileri jaıly ne bilesiń?
8. «Otan otbasynan bastalady» degendi qalaı túsinesińder?
9. Ózderińdi elimizdiń patrıottarymyz dep oılaısyńdar ma, ony qalaı kórseter ediń?
10. «Patrıot» sóziniń maǵynasy qandaı?
İİİ. Qorytyndy
- Balalar, Qazaqstannyń bolashaǵy senderdiń qoldaryńda. Bolashaq depýtatta, premerde, prezıdentte sendersińder. Qazaqstannyń qaryshtap damýyna úles qosatyn da sendersińder. Búgingi tárbıe saǵatynan ne túıdińder?
- Bilimdi, Patrıot, Eńbeksúıgish, Ultyn, tarıhyn, mádenıetin jetik biletin azamat bolý kerek.
- Endeshe sender sert bere alasyńdar ma?
- «Men QR azamaty Otanym Qazaqstannyń dúnıe júzinde aldyńǵy qatarly, ádiletti, órkenıetti el bolýy úshin sapaly bilim alamyn. Joǵarǵy mádenıetti azamat bolamyn. Týǵan halqymnyń ata – dástúrin jalǵastyramyn. Memleketimizdiń Prezıdentin qurmetteımin. Konstıtýsıasymen zańdaryn buljytpaı oryndaımyn, Elimniń Týyn, Eltańbasyn, Ánuranyn syılap, qasterleımiz dep SERT etemiz»
- Rámizderim!
Sen netken mańyzdy ediń.
Seniń asyl qazynam naǵyz kerim,
Tóbemde tý, tósimde eltańbam bar,
Ánurandaı aýzymnan ún úzbedim.
Aspanymda kók týym tur óń berip,
Eltańbamdy tórimnen júrem kórip,
Ánuranmen ár tańda oıanamyn,
Raqattanyp dúnıem túgeldenip.
Bir aýyzdan aıtylyp ánuranym,
Eltańbammen álemge tanylamyn.
Bir jaǵadan bas shyǵyp, bir jeńnen qol,
Kók týymnyń astynan tabylamyn.
Rámizderim, sen netken mańyzdy ediń,
Sennen basqa kelmeıdi sán izdegim.
Sendermenen jetip san jeńisterge,
Gúldep áli – aq aınalar ańyzǵa elim.
- Elimizde máńgi tynyshtyq, beıbitshilik bolsyn dep búgingi sabaǵymyzdy Memlekettik Ánuranymyzben aıaqtaımyz.
Qarǵaly aýyly, №241 orta mekteptiń
tarıh páni muǵalimi Qudıarova Zada
Sabaqtyń taqyryby: Rámizderim, sen netken mańyzdy ediń!
Sabaqtyń maqsaty:
1. Oqýshylarǵa týǵan jerin, týǵan elin, halqyn ardaqtap júrýdi úıretý;
2. Baqytqa jeter dańǵyl joldyń biri – týǵan Otandy súıýden bastalatynyn túsindirý;
3. Otanǵa degen patrıottyq sezimderin oıatý, Ata Zańyn, rámizderin qasterlep, qurmetteýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Qanatty sózder, Tý, Eltańba, Elbasynyń sýretteri.
Sabaqtyń jospary:
İ. Kirispe bólim
İİ. Negizgi bólim
İİİ. Qorytyndy
İ. Kirispe bólim (synyp jetekshisiniń baıandamasy)
Dalamnyń keńdigindeı júregim bar,
Móp – móldir elge arnaǵan tilegim bar.
Qatardaǵy qazaqtyń perzentimin,
Otanyma, elime, bererim bar.
- Adam shyr etip dúnıege kelgende, kindik qany tamǵan jerin, týyp – ósken jerin – Otan deıdi. Árbir adamda týǵan jerge degen ystyq sezim, úlken mahabbat bolady. Qandaı qıaǵa, alysqa ketse de sol sezimi saǵynyshqa ulasyp, júregimen máńgilik jipsiz baılanysta bolady. Adamzattyń paryzy – týǵan Otanyn gúldendirip, saqtap urpaqtan urpaqqa jetkizý. Ata – babalarymyz urpaǵym osy jerde erkin óssin dep, kelgen jaýǵa taptatpaı, bosaǵadan attatpaı, Otany úshin aıqasyp, qanyn tókken. Sol úshin de biz jerimizdi qasıetti deımiz.
Egemendi elimiz jer betindegi basqa memlekettermen terezesi teń, órkenıetti el retinde tanylyp, óziniń eltańbasyn, ánuranyn, týyn belgiledi. Osy bir qasıetti belgilerdiń mánin árbir urpaq tereń túsinip, ony qasterleı bilýi kerek. Qazaq halqynyń asyl armany ánge aınaldy.
Egemendi elimiz jer betindegi basqa memlekettermen terezesi teń órkenıetti el retinde tanylyp 1992 jyldyń 4 - maýsymynda memlekettik rámizderin belgiledi.
RÁMİZ – belgili bir nárseni óz qalpynan ózge, janama sıpattap kórsetýden týatyn syr tańba, estetıkalyq kategorıa, shartty belgi. Mysaly aq kógershin – beıbitshilik nyshany, balǵa – jumysshynyń sımvoly. Rámizder tarıhyn geraldıka (eltańbataný), vıksıkologıa (týtaný) ǵylymdary zertteıdi. Memlekettik rámizderdi paıdalaný, qoldaný tártibi týraly arnaıy ereje bar. Ony buljytpaı oryndaý kerek.
ELTAŃBA – Juldyzy janǵan órshil halyqtyń ózine tán, basqaǵa uqsamaıtyn dara bolmysyn boıyna sińirgen beder. Tóbemizge kóterip, tórimizge ilip, tósimizge qadap júrer ulttyq naqyshymyz.
QR memlekettik eltańbasynyń negizi – shańyraq, memlekettiń túp negizi – otbasynyń beınesi.
Eltańbadaǵy múıizdiń nyshandyq máni: ol – aıbyn, aıbat aqjoltaıdyń belgisi. Memlekettik eltańbada qos birdeı aı múıizdi ápsanalyq arǵymaqtar belgilengen. Olar kıeli shańyraqty qos qaptalynan orap, pále – jaladan, qaýip – qaterden qyzǵyshtaı qoryp turǵandaı áser qaldyrady. Otanymyzǵa qaltqysyz qyzmet etý ıdeıasyn bildiredi.
Memlekettik eltańbada bes buryshty juldyz bar. Ol táýelsiz memleketimizdiń qushaǵy bes qurlyqqa birdeı aıqara ashyq, álemdik órkenıet kóshine óz bolmysymyzdy saqtaı otyryp ilespek nıetimiz bar degen oıǵa meńzeıdi. Juldyz – bılik belgisi, baǵytty aıqyndaıtyn jaryq sáýle, asqaqtyq pen máńgilikke qushtarlyq sımvoly.
ÁNURAN - halyqtyń muńy men muratyn, qaıǵysy men qýanyshyn, birliktiń berekesin, ulystyń uıytqysyn, ulylyqtyń jaratylysyn qudiretti sózdermen óleń shýmaqtaryna engizgen, estigen jerde eleń etkizer, otanshyl, ultjandy rýhyńdy aspandatatyn halyqtyń jan daýysy, qudiretti áýeni.
Tý – kúndi qushqan qyranmen qalyqtap, tutastyq pen birliktiń, yntymaq pen adaldyqtyń izgi nıetimen ushtasyp, biz degen biregeı uǵym, kógildir kózin kóneden tartqan qudiretti belgi. Tek seniń egemendigińdi dúnıege pash etip turar baıraq.
Týdyń túsi – kók. Kók tús – sýdyń túsi. Sý joq jer de ómir de joq. Eger sý tartylyp qalsa, onda jerdi japqan jasyl shóp qýrap ketip, búkil dala bos mekenge aınalar edi.
Týdaǵy kún – ol da beker beınelenbegen. Kún - tirshiliktiń qýat kózi. Ol jerdegi barlyq nársege ómir syılap tur, kúnniń shapaǵy tamshyǵa uqsatyp salynǵan.
Kúnniń shapaǵy dánge de uqsaıtyn sıaqty. Dán baılyqty bildiredi. Dán bolsa, astyq ta kóp, halyq ta toq. Nan bolsa án de bolady.
Al týdyń sabyna taqaý jerdegi oıýǵa nazar aýdaraıyqshy, kádimgi ulttyq oıý – qoshqar múıiz, buǵan qarap, Qazaqstan týy ekenin álemdegi kez kelgen sanaly azamat tanı qoıary sózsiz.
Týdaǵy qustyń sýreti, birinshiden, dala qyrany, dúnıedegi eń iri qustardyń biri, ekinshiden, búrkit – óte kúshti. Júrekti jáne tózimdi qus, úshinshiden, basqa qustardyń bárinen de bıik ushady.
Tý shet elde eki jaǵdaıda: memleket basshysynyń sapary kezinde jáne olımpıada jeńimpazdary anyqtalǵanda kóteriledi. Bul jaǵdaıǵa ózderiń bıylǵy London 2012 olımpıadasyn teledıdardan kórip kýá boldyńdar. Bizdiń jeńimpazdarymyz Tumandy Albıonda týymyzdy 7 ret kóterip, 7 ret ánuranymyzdy asqaqtatty. 200 - ge jýyq memlekettiń aldyna tústi. Elimizdiń qorjynyna 7 altyn, 1 kúmis, 5 qola medal tústi. Qazaqstan boıynsha jalpy júlde qory 13 medal, Qazaqstan 12 - shi orynǵa aıaq tiredi. Bizdiń jerlesterimiz Ilá Ilın aýyr atletten Olımpıada chempıony, boksshy Marıa Volnova qola júldegeri atandy.
İİ. Negizgi bólim (pikirtalas, suhbat myna suraqtar boıynsha)
1. Rámizder ne úshin qajet dep oılaısyń?
2. Ánurannyń shyǵý tarıhy jaıly ne bilesińder?
3. Týdyń avtory kimder, onyń tarıhy jaıly ne aıtasyńdar?
4. Táýelsizdigimizdiń aıǵaǵy – Ánuran oınaǵanda, Týdy kórgende qandaı sezimde bolasyńdar?
5. Ana tilimizdiń qazirgi mártebesi qandaı deńgeıde?
6. Talaı bozdaqtyń qanymen kelgen táýelsizdigimiz tuǵyrly, berik bolýy úshin bizge eń aldymen ne qajet?
7. Eltańba belgileri jaıly ne bilesiń?
8. «Otan otbasynan bastalady» degendi qalaı túsinesińder?
9. Ózderińdi elimizdiń patrıottarymyz dep oılaısyńdar ma, ony qalaı kórseter ediń?
10. «Patrıot» sóziniń maǵynasy qandaı?
İİİ. Qorytyndy
- Balalar, Qazaqstannyń bolashaǵy senderdiń qoldaryńda. Bolashaq depýtatta, premerde, prezıdentte sendersińder. Qazaqstannyń qaryshtap damýyna úles qosatyn da sendersińder. Búgingi tárbıe saǵatynan ne túıdińder?
- Bilimdi, Patrıot, Eńbeksúıgish, Ultyn, tarıhyn, mádenıetin jetik biletin azamat bolý kerek.
- Endeshe sender sert bere alasyńdar ma?
- «Men QR azamaty Otanym Qazaqstannyń dúnıe júzinde aldyńǵy qatarly, ádiletti, órkenıetti el bolýy úshin sapaly bilim alamyn. Joǵarǵy mádenıetti azamat bolamyn. Týǵan halqymnyń ata – dástúrin jalǵastyramyn. Memleketimizdiń Prezıdentin qurmetteımin. Konstıtýsıasymen zańdaryn buljytpaı oryndaımyn, Elimniń Týyn, Eltańbasyn, Ánuranyn syılap, qasterleımiz dep SERT etemiz»
- Rámizderim!
Sen netken mańyzdy ediń.
Seniń asyl qazynam naǵyz kerim,
Tóbemde tý, tósimde eltańbam bar,
Ánurandaı aýzymnan ún úzbedim.
Aspanymda kók týym tur óń berip,
Eltańbamdy tórimnen júrem kórip,
Ánuranmen ár tańda oıanamyn,
Raqattanyp dúnıem túgeldenip.
Bir aýyzdan aıtylyp ánuranym,
Eltańbammen álemge tanylamyn.
Bir jaǵadan bas shyǵyp, bir jeńnen qol,
Kók týymnyń astynan tabylamyn.
Rámizderim, sen netken mańyzdy ediń,
Sennen basqa kelmeıdi sán izdegim.
Sendermenen jetip san jeńisterge,
Gúldep áli – aq aınalar ańyzǵa elim.
- Elimizde máńgi tynyshtyq, beıbitshilik bolsyn dep búgingi sabaǵymyzdy Memlekettik Ánuranymyzben aıaqtaımyz.
You Might Also Like
-
Taqyryby: «Balapan bop kelip em, altyn uıaǵa, Qyran bolyp ushyp baram qıaǵa!
