InfoHub Logo

Otbasyndaǵy zorlyq-zombylyq – bul barlyq otbasy múshelerine, sonyń ishinde er adamdarǵa da aýyr zardaptar ákelýi múmkin kúrdeli másele. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetteri boıynsha, álemde jyl saıyn 300 mıllıonǵa jýyq áıelder men balalar turmystyq zorlyq-zombylyqtan zardap shegedi. Sonymen qatar, sarapshylardyń baǵalaýy boıynsha, erlerdiń shamamen 10%-y seriktesteriniń qatygezdigine ushyraıdy. 

B. Lýkaldyń syndarly tujyrymdamasynyń teorıasy otbasyndaǵy zorlyq-zombylyqtyń sebepterin taldaýǵa júıeli tásildi usynady. Bul teorıaǵa sáıkes, zorlyq-zombylyq ártúrli faktorlardyń, sonyń ishinde jeke, otbasylyq jáne áleýmettik faktorlardyń ózara árekettesýiniń nátıjesi bolyp tabylady.

Otbasyndaǵy zorlyq-zombylyqqa yqpal etýi múmkin jeke faktorlarǵa mynalar jatady:

• Agresıaǵa beıimdilik, ımpúlsıvtilik, ózin-ózi baǵalaýdyń tómendigi, kiná men uıat sezimi sıaqty jeke tulǵalyq erekshelikter.
• JITS, bıpolárlyq buzylys, shızofrenıa sıaqty psıhıkalyq buzylýlar.
• Alkogólge nemese esirtkige táýeldilik.

Otbasyndaǵy zorlyq-zombylyqqa yqpal etýi múmkin otbasylyq faktorlarǵa mynalar jatady:

• Ata-anasynyń otbasyndaǵy zorlyq-zombylyq.
• Janjal, shıelenis, senimsizdik sıaqty qolaısyz otbasylyq qatynastar.
• Otbasyndaǵy rólder men jaýapkershilikti teńgerimsiz bólý.

Otbasyndaǵy zorlyq-zombylyqqa yqpal etýi múmkin áleýmettik faktorlarǵa mynalar jatady:

• Erler tarapynan kórsetiletin zorlyq-zombylyqty aqtaıtyn genderlik rólder týraly stereotıpter.
• Memleket pen qoǵam tarapynan otbasylarǵa jetkiliksiz qoldaý kórsetý.

Otbasyndaǵy er adamǵa (kúıeýine) qatysty zorlyq-zombylyqtyń sebepteri áıelderge qatysty zorlyq-zombylyqqa uqsas bolýy múmkin. Degenmen, erlerge qatysty zorlyq-zombylyqqa yqpal etetin keıbir naqty faktorlar bar. Bul faktorlarǵa mynalar jatady:

• Er adamdar zorlyq-zombylyqqa ushyramaýy kerek degen stereotıpter.
• Er adamdar zorlyq-zombylyqtyń qurbany bolýy múmkin degen senimsizdik.
• Zorlyq-zombylyqqa ushyraǵan er adamdarǵa kómek alýdyń qıyndyǵy.

B. Lýkaldyń syndarly tujyrymdamasynyń teorıasyn otbasyndaǵy er adamǵa (kúıeýine) qatygezdiktiń sebepterin taldaý úshin qoldanýǵa bolady.

Agresıaǵa beıimdilik, ımpúlsıvtilik, ózin-ózi baǵalaýdyń tómendigi, kiná men uıat sezimi sıaqty jeke faktorlar áıelderge qatysty sıaqty erlerge qatysty zorlyq-zombylyqqa yqpal etýi múmkin. Otbasylyq faktorlar, mysaly, ata-analyq zorlyq-zombylyq, otbasylyq qarym-qatynastyń buzylýy, otbasyndaǵy rólder men jaýapkershiliktiń teńgerimsiz bólinýi, áıelder sıaqty erlerge qatysty zorlyq-zombylyqqa yqpal etýi múmkin.

Otbasyndaǵy er adamǵa (kúıeýine) qıanat jasaý – bul barlyq otbasy músheleri úshin aýyr zardaptarǵa ákelýi múmkin kúrdeli másele. Bul qubylyspen kúresý úshin erlerge qatysty zorlyq-zombylyqqa yqpal etetin ártúrli faktorlardy eskerý qajet.

Erlerge qatysty zorlyq-zombylyqpen kúresýge baılanysty usynystar:

• Erlerge qatysty zorlyq-zombylyq máselesi týraly habardarlyqty arttyrý boıynsha jumys júrgizý.
• Zorlyq-zombylyqqa ushyraǵan erlerdi qoldaý júıesin damytý.
• Genderlik rólder týraly áleýmettik stereotıpterdi ózgertý.

Bul sharalar erlerge qatysty zorlyq-zombylyq máselesi týraly habardarlyqty arttyrýǵa jáne zorlyq-zombylyq qurbandarynyń kómegine jaǵdaı jasaýǵa múmkindik beredi.

«Áleýmettik jumys» mamandyǵynyń 2 kýrs magıstranty
Marat Madına
Jetekshi aǵa oqytýshy Avsydykova Q. Á.

---