Otynnyń menshikti janý jylýy. Otyn janǵanda bólinip shyǵatyn jylý mólsheri
Maqsaty: Jańa materıaldy oqyp bilý jáne qorytý, kólemdi aqparattarmen jumys isteý daǵdysyn damytý, problemany anyqtaýdy jáne olardy sheshý joldaryn belgileýdi úıretý. Otyn tolyq janǵanda bólip shyǵaratyn jylý mólsherin esepteýdi úıretý, tanymdyq is - áreket salasynda biligin jáne synı oılaý qabiletin qalyptastyrý.
Kútiletin nátıjeler: Otyn tolyq janǵanda bólip shyǵaratyn jylý mólsherin esepteýdi úırenedi, Oqýshylardyń toptyq jumysta belsendiligi artady, shyǵarmashylyq qabiletin jáne ózindik jeke jumysty damytý, suraqtar qoıýǵa úırenedi.
Kerekti qural - jabdyqtar: Interaktıvti taqta, kompúter, termometr, esepter jınaǵy, beınerolık, folga qaǵazy, benzın jáne spırt tamshysy, maqta.
Sabaq barysy:
Kirispe
Muǵalim áreketi
Synyptaǵy psıhologıalyq ahýaldy qalyptastyrý: oqýshylarmen amandasý, túgendeý, toptastyrý.
Oqýshylardy túster (qyzyl, sary, jasyl) arqyly úsh topqa bólý, top basshysyn saılaý, top basshysy toptaǵy oqýshylardy baǵalaýdy túsindirý, sabaq josparymen tanystyrý.
Oqýshy áreketi:
Muǵalimmen amandasady, kezekshi joq oqýshylardy aıtady, topqa bólinedi, top basshysyn saılaıdy, oqý quraldaryn daıyndaıdy. Sabaq josparymen tanysady, toptaǵy oqýshylardy istegen is áreketi boıynsha ádil baǵalaıdy.
Tusaýkeser
Úı tapsyrmasyn tekserý:
Muǵalim áreketi:
Fızıkalyq dıktant. Slaıd.
1. ……………. degenimiz – suıyqtyń nemese gazdyń aǵysy arqyly energıanyń tasymaldanýy barysynda jylý almasý prosesi.
2. …………….. denelerde jáne ……………. konveksıa bolmaıdy.
3. Tabıǵı jáne erkin ……………….. bolady.
4. İshki energıanyń deneniń kóbirek qyzdyrylǵan bóliginen deneniń basqa azyraq qyzdyrylǵan bóliginen deneniń basqa azyraq qyzdyrylǵan bóligine tikeleı nemese aralyq deneler arqyly berilý qubylysy …………………….. dep atalady.
5. Qaı ortada jylý ótkizgishtik bolmaıdy?
Barlyǵy oryndap bolǵan soń, durys jaýaptaryn taqtada kórsetemin.
Oqýshy áreketi:
Suraqqa top bolyp jaýap beredi. Ótken taqyryp boıynsha esterine túsiredi, jaýaptaryn dápterlerine jazady.
Top basshylary jaýaptaryn berilgen durys jaýappen tekseridi.
Negizgi bólim
Muǵalim áreketi:
Jańa sabaqqa kirispes buryn «Otyn túrleri» vıdeorolıgin kórsetý. Osy vıdeorolıkti kórgennen soń, mynadaı problemalyq suraqtar qoıamyn:
1. Vıdeorolıkten ne kórdińizder?
2. Osy vıdeorolıkten kórgenińizdi jalpy bir ataýmen ne dep atalady?
Berilgen suraq tóńireginde toppen talqylaýǵa tapsyrma beremin. Oqýshylardyń jaýaptaryn alǵan soń, túrtki suraqtary, qaıta baǵyttaý, joǵary - tómen deńgeıli suraqtardy qoıamyn. Sosyn búgingi jańa sabaqtyń taqyrybymen, maqsatymen tanystyrý. Búgin sabaqta otynnyń túrlerimen tanysamyz. Qandaı otyn túrlerin bilesińder? Endi osy otyndardyń janý prosesimen tanysaıyq. Janý kezindegi ishki energıanyń ózgerýi jylý almasý jáne jumys atqarý arqyly emes, otynmen baılanysty bolatyn jylý hımıalyq qubylystar esebinen júredi. Munda janý ónimi molekýlalarynyń qozǵalys energıasy men temperatýrasy otyn molekýlalarynyń qozǵalys energıasy men temperatýrasyna qaraǵanda kóbirek bolady.
Qarapaıym otyn – kómir, munaı, benzın jáne t. b. quramynda kómirtek bar. Janý kezinde bir kómirtek atomy aýadaǵy ottektiń eki atomymen qosylyp, kómirqyshqyl gazynyń bir molekýlasyn quraıdy. Nátıjesinde óte mol energıa bólinedi.
Oqýshy áreketi:
Osy suraq boıynsha oqýshylar óz oılaryn aıtady, bir - biriniń jaýaptaryn tolyqtyrady.
Top ishinde ózara talqylap, top basshylary óz sózderimen bilgenderinshe jaýap beredi.
Muǵalim áreketi:
1 tapsyrma: Eksperıment jasaý. Slaıd.
Barysy:
1. 2 – dana qatty qaǵazdyń betine folgany ornalastyrý.
2. Folganyń betine maqtany ornalastyrý.
3. Eki maqtanyń betine tamyzǵyshpen birine – spırt, al birine – benzın tamyzý. Bir mezgilde sirińkemen jaǵý.
4. spırt pen benzın tolyq janyp bolǵannan keıin, folgany ustap kórý.
Qorytyndy jasaý úshin qoıylatyn suraqtar (slaıd):
1) Folga qaǵazy qalaı qyzdy?
2) Qaı otyn túri tolyq janǵanda kóp energıany shyǵardy?
Oqýshy áreketi:
Tapsyrmany toppen oryndaıdy, qubylysty baqylaıdy, zertteıdi, qorytyndy shyǵarady. Bir - biriniń jaýaptaryn tolyqtyrady.
Muǵalim áreketi:
2 tapsyrma: «Otynnyń menshikti janý jylýy» jańa taqyrypty toptastyrý, qorǵaý.
Massasy 1 kg otyn tolyq janǵanda bólinetin jylý mólsherin kórsetetin fızıkalyq shamany otynnyń menshikti janý jylýy dep ataıdy.
q – otynnyń menshikti janý jylýy. Ólshem birligi 1 Dj/kg.
Kez kelgen massasy m otyn tolyq janǵanda bólinetin Q jylý mólsherin esepteý úshin q menshikti janý jylýyn janǵan otynnyń massasyna kóbeıtý kerek.
Oqýshy áreketi:
Jańa taqyryptar boıynsha ózderiniń posterlerin ár top ortaǵa shyǵyp qorǵaıdy.
Muǵalim áreketi:
3 tapsyrma: Esepter shyǵarý.
1. Massasy 20 kg qurǵaq aǵash tolyq janǵanda bólinetin jylý mólsheri: (Qurǵaq aǵashtyń menshikti janý jylýy
1, 0•107 Dj/kg).
2. Jylýy 2, 3*10Dj energıa alý úshin qansha benzın jaǵý kerek?
3. 2 kg benzın men 3 kg kerosındi aralastyrady. Osy qospa tolyq janǵanda qansha jylý mólsherin shyǵarady?
Kútiletin nátıjeler: Otyn tolyq janǵanda bólip shyǵaratyn jylý mólsherin esepteýdi úırenedi, Oqýshylardyń toptyq jumysta belsendiligi artady, shyǵarmashylyq qabiletin jáne ózindik jeke jumysty damytý, suraqtar qoıýǵa úırenedi.
Kerekti qural - jabdyqtar: Interaktıvti taqta, kompúter, termometr, esepter jınaǵy, beınerolık, folga qaǵazy, benzın jáne spırt tamshysy, maqta.
Sabaq barysy:
Kirispe
Muǵalim áreketi
Synyptaǵy psıhologıalyq ahýaldy qalyptastyrý: oqýshylarmen amandasý, túgendeý, toptastyrý.
Oqýshylardy túster (qyzyl, sary, jasyl) arqyly úsh topqa bólý, top basshysyn saılaý, top basshysy toptaǵy oqýshylardy baǵalaýdy túsindirý, sabaq josparymen tanystyrý.
Oqýshy áreketi:
Muǵalimmen amandasady, kezekshi joq oqýshylardy aıtady, topqa bólinedi, top basshysyn saılaıdy, oqý quraldaryn daıyndaıdy. Sabaq josparymen tanysady, toptaǵy oqýshylardy istegen is áreketi boıynsha ádil baǵalaıdy.
Tusaýkeser
Úı tapsyrmasyn tekserý:
Muǵalim áreketi:
Fızıkalyq dıktant. Slaıd.
1. ……………. degenimiz – suıyqtyń nemese gazdyń aǵysy arqyly energıanyń tasymaldanýy barysynda jylý almasý prosesi.
2. …………….. denelerde jáne ……………. konveksıa bolmaıdy.
3. Tabıǵı jáne erkin ……………….. bolady.
4. İshki energıanyń deneniń kóbirek qyzdyrylǵan bóliginen deneniń basqa azyraq qyzdyrylǵan bóliginen deneniń basqa azyraq qyzdyrylǵan bóligine tikeleı nemese aralyq deneler arqyly berilý qubylysy …………………….. dep atalady.
5. Qaı ortada jylý ótkizgishtik bolmaıdy?
Barlyǵy oryndap bolǵan soń, durys jaýaptaryn taqtada kórsetemin.
Oqýshy áreketi:
Suraqqa top bolyp jaýap beredi. Ótken taqyryp boıynsha esterine túsiredi, jaýaptaryn dápterlerine jazady.
Top basshylary jaýaptaryn berilgen durys jaýappen tekseridi.
Negizgi bólim
Muǵalim áreketi:
Jańa sabaqqa kirispes buryn «Otyn túrleri» vıdeorolıgin kórsetý. Osy vıdeorolıkti kórgennen soń, mynadaı problemalyq suraqtar qoıamyn:
1. Vıdeorolıkten ne kórdińizder?
2. Osy vıdeorolıkten kórgenińizdi jalpy bir ataýmen ne dep atalady?
Berilgen suraq tóńireginde toppen talqylaýǵa tapsyrma beremin. Oqýshylardyń jaýaptaryn alǵan soń, túrtki suraqtary, qaıta baǵyttaý, joǵary - tómen deńgeıli suraqtardy qoıamyn. Sosyn búgingi jańa sabaqtyń taqyrybymen, maqsatymen tanystyrý. Búgin sabaqta otynnyń túrlerimen tanysamyz. Qandaı otyn túrlerin bilesińder? Endi osy otyndardyń janý prosesimen tanysaıyq. Janý kezindegi ishki energıanyń ózgerýi jylý almasý jáne jumys atqarý arqyly emes, otynmen baılanysty bolatyn jylý hımıalyq qubylystar esebinen júredi. Munda janý ónimi molekýlalarynyń qozǵalys energıasy men temperatýrasy otyn molekýlalarynyń qozǵalys energıasy men temperatýrasyna qaraǵanda kóbirek bolady.
Qarapaıym otyn – kómir, munaı, benzın jáne t. b. quramynda kómirtek bar. Janý kezinde bir kómirtek atomy aýadaǵy ottektiń eki atomymen qosylyp, kómirqyshqyl gazynyń bir molekýlasyn quraıdy. Nátıjesinde óte mol energıa bólinedi.
Oqýshy áreketi:
Osy suraq boıynsha oqýshylar óz oılaryn aıtady, bir - biriniń jaýaptaryn tolyqtyrady.
Top ishinde ózara talqylap, top basshylary óz sózderimen bilgenderinshe jaýap beredi.
Muǵalim áreketi:
1 tapsyrma: Eksperıment jasaý. Slaıd.
Barysy:
1. 2 – dana qatty qaǵazdyń betine folgany ornalastyrý.
2. Folganyń betine maqtany ornalastyrý.
3. Eki maqtanyń betine tamyzǵyshpen birine – spırt, al birine – benzın tamyzý. Bir mezgilde sirińkemen jaǵý.
4. spırt pen benzın tolyq janyp bolǵannan keıin, folgany ustap kórý.
Qorytyndy jasaý úshin qoıylatyn suraqtar (slaıd):
1) Folga qaǵazy qalaı qyzdy?
2) Qaı otyn túri tolyq janǵanda kóp energıany shyǵardy?
Oqýshy áreketi:
Tapsyrmany toppen oryndaıdy, qubylysty baqylaıdy, zertteıdi, qorytyndy shyǵarady. Bir - biriniń jaýaptaryn tolyqtyrady.
Muǵalim áreketi:
2 tapsyrma: «Otynnyń menshikti janý jylýy» jańa taqyrypty toptastyrý, qorǵaý.
Massasy 1 kg otyn tolyq janǵanda bólinetin jylý mólsherin kórsetetin fızıkalyq shamany otynnyń menshikti janý jylýy dep ataıdy.
q – otynnyń menshikti janý jylýy. Ólshem birligi 1 Dj/kg.
Kez kelgen massasy m otyn tolyq janǵanda bólinetin Q jylý mólsherin esepteý úshin q menshikti janý jylýyn janǵan otynnyń massasyna kóbeıtý kerek.
Oqýshy áreketi:
Jańa taqyryptar boıynsha ózderiniń posterlerin ár top ortaǵa shyǵyp qorǵaıdy.
Muǵalim áreketi:
3 tapsyrma: Esepter shyǵarý.
1. Massasy 20 kg qurǵaq aǵash tolyq janǵanda bólinetin jylý mólsheri: (Qurǵaq aǵashtyń menshikti janý jylýy
1, 0•107 Dj/kg).
2. Jylýy 2, 3*10Dj energıa alý úshin qansha benzın jaǵý kerek?
3. 2 kg benzın men 3 kg kerosındi aralastyrady. Osy qospa tolyq janǵanda qansha jylý mólsherin shyǵarady?
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
1. Oqýshylardyń bilimin bekitý, olardyń alǵan bilim daǵdylaryn kórsetý.
