InfoHub Logo

(Asyl ájem JIDEGE eskertkish)

Sóz basy
Túrkpen dosym Dúrdi sen,
Aıtshy bilseń (bilgish eń)
Jaý bolmaǵan bizdiń halyq dos bolǵan,
Qonaqasy jegen talaı qostardan,
Aıaq-qolǵa túsken bizdiń bir kisen.
Túsimiz bir kún aptaby qaqtaǵan,
İsimiz bir tulpar ustap baptaǵan.
Dalamyz biz — keń kesilgen ıenbiz,
Birimizge naǵashymyz, jıenbiz.
Aıdap salsa attan saldyq tek qana.
Sóz sóıletip obalardy tyńdatsa,
Sherter edi-aý nebir syrdy qymbat san...
Ańqaý, adal qos halyqtyń arasyn,
Ot salýmen qansyratty jarasyn,
Horezm shah,
Buhar hany,
Sum patsha.
Dosym Dúrdi, kópten kórmeı ańsaǵan, Zerttelmesten jatyr tarıh qanshama?! Babalardyń dostyǵynyń kýási,
Bir áńgime aıtyp berem men saǵan.
Tyńda dosym, qajet nárse ol caǵan.

2. Muz astyna ketken kósh
Astamdyqtan boldy ma. laı sezim,
Alar dep kim oılaǵan bulaı kegin.
Muz ústinde abaısyz sýǵa ketti,
Mal-jany, bar kóshimen Qudaıkeniń,
(Tolǵan ba sum ajaldyń qý ózegi,
Deıdi jurt — «sol óńirge ný ósedi».
Ýlap-shýlap qalyń kósh batqan ózen —
Sonan soń atanypty, Shý ózeni).
Buryp-buryp Qudaıke qandaı edi,
Aımaǵyna atatyn tańdaı edi.
Ózi batyr, ózi bı, bir óziniń
Bolatuǵyn
On bes ul
Tórt áıeli.
Qus tistegen aýyzben arman qaıda,
Bári-bári buldyrap qalǵandaı ma?
El tiregi — azamat aı mańdaıly,
Qas qaǵymda aınaldy sor mańdaıǵa
«Tórt áıel — biri názik, biri uıań edi.
On bes ul — keleshegim rıam ed,
Zarlady saqal julyp, zarlady shal —
Baıansyz, turlaýy joq dúnıa, — dep. —
Tur aǵa, basyń kóter eliń keldi, —
Dep jylady inisi Kelimberdi.
Joqtaýymen jańǵyrtyp keń dalany,
Áje keldi,
Qyz keldi,
Kelin keldi...
Oshaǵy óship, sýalyp yrysy bir,
(Bolar bálkim taǵdyrdyń bir isi bul).
Jetpisten asqan kezde Qudaıke shal
Qolyna qarap qaldy inisiniń,
«Alǵa salǵan bılegen sezimdi udaı,
Sonaý «sonaý jigittik kezim bir-aı!» —
Kúrsinedi osylaı beıshara shal,
Keshegi dep sanaıtyn ózin Qudaı.

3. Kelin tilegi
«Berkitem — dep — qotanym, keń irgemdi»,
Joryqtan oralǵandy Kelimberdi.
Erine syr ańǵarta saǵynǵandaı,
Barshyn sulý nazdana kerilgen-di...
Báıbishe erine tym batymdy edi...
Lázzatqa qanǵan soń: — Batyr — dedi.
Áz qyzyǵyń ózińde, al qaınaǵa —
Túnimenen dóńbekship jatyr — dedi.
Báıbishe oıyn solaı jetkizgeni,
Áli alda bazynasy, ótkizbegi...
— Táıt ári, ne qaýqar bar kári shalda,
Tórinen kóri jaqyn jetpistegi.
— Joq, Batyr, qate olaı oılaǵanyń,
Bazyna emes jáne de jaı ǵana bul.
Urpaq súıer áli de bul ómirden,
Boıynda qýaty bar qaınaǵanyń...
— Káriligiń daýasyz ǵarip, ǵarip,
Qańsyp qalǵan meteıdeı jaryq-jaryq.
Qaıdan bildiń sen óziń aıtshy káne, —
Dep kúldi Kelimberdi qarq-qarq.
— «Qazany basqanyń Qaıǵysy basqa»,—degen
Áıel-balań janyńda taspa der em.
Ótpeý kerek urpaqsyz dúnıeden,
Ol da bir kez er bolǵan asqaq eren.
Batyr oılan, ózińnen áli ótinem,
Ótinemin osy úıdiń áýletinen,
Tym tereńde kóp jatar kóbiktenip,
Úmittenem
qaınaǵanyń kishi dáretinen...

4. Tosyn baılam
Ertesine, ıe, ertesine,
Sálem bere aýyldyń serkesine,
Aqsaqal, qarasaqal, túbit murttar,
otyrdy aq boz úıde keń kósile.
— Ýa!— dedi bir kezde qarttyń biri, —
Ketsin solaı kóńildiń, derttiń kiri.
Qudaıkemiz aǵaıyn ortasynda,
Biraq kórip jatqany jattyń kúni.
Osy elden bir qyz tańdap alǵany jón,
Bir atadan bir urpaq qalǵany jón.
Sol qyzdy rızashylyqpen ata-apasy,
Qoınyna Qudaıkeniń salǵany jón.
— Durys!
— Durys! — shy etti otyrǵandar,
Jaýǵa talaı jebe bop atylǵandar.
Sý túbinen talaıdy shyǵaryp ap,
Sý túbine talaıdy batyrǵandar.
— Tańda qyzdy!
— Kim bolmaq qalyńdyǵyń?
— Qaı sulýdy der ediń: «janym, gúlim
Kelimberdi qudaǵa sanap bermek,
Qalyń malyn búgin...
Bir kúrsinip Qudaıke
Saqalyn saýsaǵymen salalady
Salalady...
Janaryna shyq turyp balalady:
— Tustastarym, iniler, balalarym,
Kelmeıdi bir-birińdi alalaǵym.
Bir kezde bolmad menen asqan eshkim,
Al qazir qyz tańdaıtyn jasta emespin.
Qulaǵan shańyraǵymdy kóterseńder,
Ie bola almastaı bos ta emespin.
Rahmet, berdińder qalaýymdy,
Kótergen — dep bir kezde jalaýymdy.
Bir áıeldi áıteýir jylyta alam,
Aıtsam eger ishtegi alaýyńdy
Qaıǵysy joq bárińiz baısyńyzdar,
Sender úshin soqpaı-aq qoısyn yzǵar.
Tańdaǵanym sol bolsyn sony alaıyn,
Qane maǵan qyz berer-qaısyńyz bar?
Kelimberdi:
— Aǵam aıtqan báriń de baısyńyzdar,
Osy elde betke ustary Aısyńyzdar.
Qalyń malyn eki ese aıdatamyn
Jelige jetpis bıe baılatamyn.
Qyz berer qaısyńyz bar?
Kimde qyz bar árkimge aıan edi,
Árqaısysy ózinshe Baıan edi,
Qudaıke «Bálensheniń qyzy» —dese,
Bári ony kóndirýge daıar edi.
Kóktem menen qosylý kúz degeniń,
Osy sáttiń árkim de izdedi emin.
Biraq, biraq amal ne óz qolymen,
Deı almady eshkim de «qyz beremin».
Sheshiler dep kim kútken bulaı kerim,
(Qaıtarýǵa jınalyp qudaı kegin).
Qamshymen jer shuqylap ketkenderdi,
Selk etkizdi daýysy Qudaıkeniń.
- Já!
Qaıtemin bir qyzdy qımasańdar,
Bulaı bolmas edi ǵoı syılasańdar.
Ózim tabam shyǵatyn jolymdy da.
Qaıǵyma qaıǵy qosyp qınasańdar
Jara bitpes qara sý búrikkenmen,
Men úrikpen, al sender úrikkenmen.
Dosym bar aty onyń Qojanápes,
Qyz alam sol dosymnan — túrikpennen
Qıamet qaıymdaǵy dosym edi,
Tar taǵdyr tabystyryp qosyp edi.
Bir berse qyzyn maǵan sol beredi,
Quda tús Kelimberdi
Ótinishim osy meniń!!!

5. Gózel sulý

Álqıssa, Kelimberdi Qudaıke aǵasynyń aıshylyq alystaǵy túrikpen dosyna qudalar attandyrdy. Bir kezde Qudaıke, qolǵa túsken Qojanápesti kepildikke alyp, ajalyna ara túsip, astyna at mingizip eline qaıtarǵan bolatyn.

«Qudaıke, qaryzymdy tiri júrsem bir ótermin», — degen sonda dosy attanyp bara jatyp.

«Elińe aman-esen jet. Úılen. Qatynyń qyz týsa ulyma quda túsem», — degen Qudaıke de ázildep.

Boryshtyń aty borysh. Qudalar endi túrikpen jamaǵaıynynyń qyzyn balasyna emes Qudaıkeniń ózine aıttyra bara jatyr. Óıtkeni basyn ádemi bastap, aıaǵyn qojyratyp jibergen eline ókpeli Qudaıkeniń qalaýy solaı. «Bar bolsa kóre almaıtyn, joq bolsa bere almaıtyn» aǵaıyn osy.

Qazaq dosynyń elinen kelgen qonaqty Qojanápes quraq ushyp bir kún kútti, eshkim buıymtaıyn aıtpady, eki kún kútti eshkim buıymtaıyn aıtpady. Úshinshi kúni Qojanápes: «e-e qonaqtarym buıymtaılaryń bolsa aıta otyryńdar, Qudaıke dosymnyń otbasy aman ba?» — dedi. Qonaqtardyń da kútkeni osy suraq bolatyn. Syr túıini aǵytyldy.

Qojanápes únsiz otyryp qaldy, óńi qýqyldanyp ketti. Kóp otyrdy. Sosyn «sharýalaryńnyń jaýabyn úsh kúnnen keıin alasyńdar» dedi de turyp júre berdi.

Sodan bir kún ótti, bulardy elegen eshkim bolmady, eki kún ótti bulardy elegen eshkim bolmady, úshinshi kúni Qojanápes keldi: «Ýa, qudalar qudaı aldynda bergen ýádemdi jutpaımyn, Qudaıkeniń basyna is túsken eken, baýyr eti balamdy onyń tútinin tútetip, ornyn ońaltýǵa kóndirdim. Tek bir tilegim bar. Qyzym Gózelden týǵan urpaq óz qarymyna meniń de qarymymdy qosyp atasa bolǵany. Qyzymnyń kóshi anaý tóbeniń baýyrynda bara jatqan, al attanyńdar, — dedi.

6. Sóz sońy
Solaı dosym,
Jal bitedi aryqtasa jaldyǵa,
Kermek jutqan kóp asaıdy baldy da,
Arqasynda qıyn kezgi dostyqtyń,
Júre berdi sóngen oshaq,
Qaıta laýlap jandy da.
Solaı dosym,
Ómir kólin keshemiz,
Birde qaıtyp, birde qaıtpaı esemiz.
Eki ul tapty jetpistegi ákemnen,
On bestegi jap-jas Gózel sheshemiz.
Jandy talaı, sóndi talaı san arman,
Ushqyn atyp, jalyn atyp janardan.
«Túrikpen Adaı» atalady qazirde,
Óngen urpaq, ósken urpaq solardan.
Solaı dosym,
Túsimiz bir kún aptaby qaqtaǵan,
İsimiz bir tulpar ustap baptaǵan.
Dalamyz biz — keń kesilgen ıenbiz,
Birimizge naǵashymyz, jıenbiz,
Aıdap salsa attan saldyq tek qana.

---