InfoHub Logo

Bıologıa. 8 - synyp
Sabaq taqyryby: Qalqansha bezden bólinetin gormondardyń qyzmeti. Qalqansha bezdiń qyzmeti buzylýynyń aýrýlary: kretınızm, shyryshtyq isik, bazed aýrýy t. b. Qazaqstan Respýblıkasynda qalqansha bez aýrýlarynyń aldyn alý sharalary
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi: Qalqansha bezi gormondarynyń qyzmetimen tanystyrý.
Damytýshylyǵy: Sonymen qatar oqýshylardyń adam anatomıasy týraly bilimin odan ári jetildirý.
Tárbıeligi: Adamgershilikke, densaýlyqty saqtaýǵa tárbıeleý
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń kórnekiligi: Slaıd, Sýretter, kartochka,

Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý bólimi.
1. Sálemdesý
2. Túgeldeý
3. psıhologıalyq ahýal
4. Sabaqqa daıyndyǵyn tekserý
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
İİİ. Jańa sabaqty túsindirý.
İV. Bekitý.
V. Úıge tapsyrma berý
Vİ. Baǵalaý

İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
1. Gormondar
2. Búırek ústi bezi
3. İshki sekresıa bezderi

İİİ. Jańa sabaqty túsindirý
Moıynda kómekeıdiń aldyńǵy jaǵynda pishini taǵa tárizdi, ózara baılanysqan eki bólikten turatyn qalqansha bez ornalasqan. Onyń massasy — 15 — 30 g. Ol birqatar gormondar bólip shyǵarady. Olardyń ishinde negizgisi tıroksın zat almasýdy retteıdi, organıkalyq zattardyń totyǵý prosesterine, damý, ósý prosesterin retteýge qatysady. Ulpalardyń bólinýine, júıke jáne júrek is - áreketiniń qozýyn kúsheıtýge qatysady. Tıroksın quramyna ıod kiredi. Iodtyń jetispeýshiligi qalqansha bezdiń qyzmetin buzady. Qalqansha bezdiń qyzmeti buzylǵan kezde adamda ár túrli aýrýlar paıda bolady. Eresek adamda qalqansha bezdiń gormondary jetkiliksiz bólinse, mıksedema aýrýy damıdy. Bul kezde zat almasý, ásirese nárýyz almasý baıaýlaıdy. Dene temperatýrasy, júrek is - áreketi tómendeıdi. Teri astynda sý jınalady. Teri isinedi jáne qurǵaıdy. Shash túsedi ári sıreıdi. Adam enjar bolyp, oılaýy men sóıleýi baıaýlaıdy. Bul aýrýdy ómir boıy tıroksın gormonyn engizý jolymen emdeıdi. Ol gormonnyń sıntezi organızmdegi ıod mólsherine baılanysty. Eger tamaqta ıod jetispese, adamda endemıalyq zob aýrýy paıda bolady Bul aýrý sýy men topyraq kuramynda ıod jetispeıtin aımaqta kezdesedi. Sondyqtan ıodty aýrý adam ıodty kalıı jáne natrıı arqyly alady. Adam táýligine tamaqpen birge 0, 15 — 0, 20 mg ıod alýy kerek. Bizdiń respýblıkamyzda ıodtyń táýliktik mólsherin toltyrý úshin ıodtalǵan tuz, ıodtalǵan sý, ıodtalǵan nan satylady. Endemıalyq zob aýrýynyń belgileri: qalqansha bezdiń 1 kg - ǵa deıin ulǵaıyp ósýi, júıkeniń joǵary qozǵyshtyǵy baıqalady, adam entigip qalady. Bul aýrýmen aýyratyn adam balyq taǵamdaryn, teńiz qyryqqabatyn (lamınarıa) paıdalanyp, taǵamǵa ıodtalǵan tuz qosýy kerek. Oqýshylar men balabaqsha balalary ıodomarın ishýi kerek.

Aqmola oblysy, Eńbekshilder aýdany,
Ańǵal batyr aýyly, Amankeldi orta mektebiniń
bıologıa jáne hımıa páni muǵalimi: Kemalov Abzal Amankeldiuly