InfoHub Logo

Taqyryby: Qyzyqty bıologıa
Maqsaty:
Bilimdilik. Qyzyqty málimetter arqyly oqýshylardyń bıologıa páninen alǵan bilimderin júıelep, óz betinshe tujyrymdaýǵa daǵdylaryn qalyptastyrý.
Damytýshylyq. Zańdylyqtardy ózara salystyra otyryp ajyratý, oıyn jyldam jetkizýge, eske saqtaý daǵdylaryn damytý.
Tárbıelilik. Ár oqýshy óz pikirin tıanaqty, saýatty jetkizýge jattyǵý, oqýshylardyń bilimge qyzyǵýshylyǵyn, jaýapkershiligin arttyrý.
Sabaq túri: synyptan tys jumys
Sabaq kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, slaıd, janýarlardyń sýreti.
Sálemetsizder me oqýshylar!
Bıologıaǵa qyzyǵýshylar
Estigenin este tutyp,
Oqyǵanyn mıǵa toqýshylar

Biz búgin bıologıalyq qyzyqty málimettermen tanys bolamyz. Jer betindegi óz erekshelikterimen belgili janýarlarmen tanys bolasyńdar.
Sonymen sabaǵymyzdy bastaıyq! Bizdiń qyzyqty málimetterimiz « EŃ EŃ EŃ» dep atalady.

Eń alyp kesirtke – Varan

Bul alyp kesirtkeni ǵalymdar 1912 jyly Indonezıanyń Malaı top araldaryna jatatyn Komodo aralynan tapty. Onyń denesiniń uzyndyǵy 3 - 4m, salmaǵy 150 - 250 kg jetedi. Ol jaqsy jetilgen quıryǵynyń kómegimen jabaıy buǵy, shoshqalardy soǵyp óltire alady. Sany sırek bolǵandyqtan MSOP – tyń Qyzyl kitabyna tirkelgen.

Eń alyp qosmekendi – Salamandra

Salamandra – quıryqty qosmekendiler ishinde jer betinde kóbirek taraǵan. Dene turqy 25 - 28sm, aıaqtary qysqa, aldyńǵy aıaǵynda 4, artqy aıaǵynda 5 saýsaq. Reńi ashyq sary daqtary bar jyltyr – qara tústi. Kúndiz ormandaǵy múkterdiń arasynda tyǵylady. Qoregine túnde shyǵady. Qoregi shubalshań, jalańash shyrysh. Sýda da, qurlyqta da kóbeıedi.

Eń alyp jylan – Anakonda

Anakonda aıdaharlar tuqymdasyna jatatyn, dene turqy 10m asatyn eń alyp ýsyz jylan. Anakondanyń úsh túri bar. Olardyń bári de torpıktik Ońtústik Amerıkada mekendeıdi. Sý taryla bastaǵan kezde sý túbindegi balshyqqa batyp shala jansar kúıge kóshedi de, kelesi jańbyr jaýǵanǵa deıin jata beredi. Ortasha uzyndyǵy 5 - 6m. Túrlerine qaraı tiri týatyndar men jumyrtqa salatyndar da kezdesedi.

Eń iri jylan – Pıton

Pıtondar tuqymdas tarmaǵynyń 22 túri bar. Pıtondy keıbir elderde qolǵa asyrap, kemirýshilerdi joıý úshin, jáne taǵam retinde paıdalanady. Pıtondar óte iri ýsyz jylan. Dene turqy 3 - 10m - ge jetedi. Bular kóbine ózen jaǵalary men qalyń ormanda kezdesedi. Pıtondar adamǵa tıispeıdi. Ózin qorǵaý úshin jaýyn sezgende dóńgelenip, ıirilip qımyldamaı qalady.

Eń alyp qolqanatty - Ushqysh túlki
Eń alyp jyrtqysh – Aq aıý
Eń alyp janýar – Pil

Afrıka piliniń salmaǵy – 705 tonna, boıynyń bıiktigi 4m. Sahara shóliniń ońtústigindegi keń baıtaq aımaqtarynda mekendeıdi. Afrıka piliniń kúrek tisteri atalyq pilde de, analyq pilde de bolady. Pil súıegine qyzyǵyp erterekte kóp aýlap Soltústik Afrıkada mekendeıtin pilder qazir joıylyp ketken. Bul pil túrin saqtap qalý úshin haıýanattar baǵynda ustap qamqorlyq jasaý sharalary qolǵa alynǵan.

Eń alyp qus – Straýs

Qazirgi kezdegi tirshilik etetin barlyq qustardyń ishindegi eń irisi - afrıkalyq túıequs straýs. Bıiktigi 270sm, salmaǵy 50 - 90kg. Tós súıegi jalpaq, qyry bolmaıdy. Aıaqtary uzyn, jýan, eki saýsaqty bolady. Qanattary ushýǵa jaramaǵanymen túıequs qatty júgirgende kilt burylý úshin rúl qyzmetin atqarady. Dúnıe júziniń kóptegen elderi Afrıka túıequsyn dámdi eti, baǵaly jumyrtqasy, sándi qaýyrsyny úshin ósiredi

Eń iri baqa – Golıaf

Dúnıe júzindegi eń iri baqa – golıaf dep atalady. Onyń aıaǵyn sozǵandaǵy denesiniń uzyndyǵy jarty metrden asady. Al, salmaǵy 3, 5kg. Golıaf baqasy Afrıkadaǵy Kamerýn memleketiniń taýly alqabyndaǵy sarqyramasy bar ózenderiniń shaǵyn aýmaǵynda ǵana kezdesedi.

Eń kishkentaı qus – Kolıbrı

Kolıbrı – jer betindegi eń kishkentaı qustar. Olardyń salmaǵy dene turqyna qaraı 1, 6 - 1, 8 - 2 - 6gr. Tumsyqtary jińishke ári uzyn. Qanattary onsha uzyn emes, quıryq qaýyrsyndary qysqa. Kolıbrıdiń aıaqtary 4 saýsaqty álsiz bolǵandyqtan, jerde júre almaıdy. Qaýyrsyn qanattary túrli - tústi, jaryqqa qubylyp turady. Ózi kishkene bolǵanymen júreginiń kólemi qarynnan úsh ese úlken. Júregi mınýtyna 1000 ret soǵady.

Eń sýyqqa tózimdi qus – Pıngvın

Pıngvınder – ushpaıtyn, júgirmeıtin, tek súńgip, júzip qozǵala alatyn qustar. Sýǵa túserde baýyr jaǵymen jatyp muzdyń ústimen syrǵanap sýǵa
súńgıdi. Pıngvınderdiń basqa ushpaıtyn qustardan aıyrmashylyǵy tóssúıegi qyrly bolady. Pıngvınder sý ishinde 10 - 20m tereńdikke súńgip, 5 - 10 mınýt sý astynda bolady. Sebebi, jaǵalaýmen salystyrǵanda sý jylyraq bolady.

Sonymen, oqýshylar bizdiń búgingi sabaǵymyz óz máresine jetti.
Saý bolyńyzdar!