InfoHub Logo

Biz ekeý edik. Qoıtastyń qalyń buıratyn qaq jara, Qonaı shoqysyn betke alyp, júrip kelemiz, jaqyn bolatyn sıqy joq. Ury-qarydan da qaýipsiz, qaraıǵan kórinse júregimiz órepkı bastaıdy. Ázir el qarasy kórinbeıdi. Júrgen saıyn «Qonaı» shoqysy kóz ushynda buldyrap, artymyzda qalyp barady. Aldyńǵy jaqtan ekenin aıyrǵysyz kógildir, munar ma, ala butanyń tútini me, álde el me, áıteýir bir munartqan kórine bastady. Joldasym jershil bolsa kerek. «Men bildim, myna kóringen Nildi ózeni», — dedi.

— Qalaı bildiń? — dedim.

— Kórmeısiń be, osy kele jatqan jerimiz jylqynyń órisi. Qarashy, jerdiń oty shaıylyp qalǵanyn. Ánekı, qaraqumaqtar da jatyr. Endi el onsha qashyq bolmaýǵa kerek. Anaý munartqan Taldynyń ózeni, túnde ózen sóıtip turady, — dedi.

«Ahmettiń sózi ras» degendeı, astyndaǵy shaban torysy da umtyla júrdi, júrgen saıyn eldiń taıaý qalǵany sezile berdi. Anda-sanda mańqyldaǵan tóbetterdiń daýsy emis-emis estile bastady. Aı besindikten tómen túsip, juldyzdardyń da jadyraǵan kezi edi. Bir ýaqytta attar selk etip qulaǵyn tige qoıdy. Ahmet ony menen burynyraq sezip, tymaǵyn qolyna aldy da «attandaǵan» daýys estiledi, — dedi.

Qaı jaqtan? — dedim.

— Mine, myna jaqtan! — dep oń qol jaqty kórsetti.

Tyńdap turystyq... biz turǵan jerden qashyqtaý sıaqty. Masanyń yzyńyndaı ǵana ólýsiregen daýys estildi. Anyqtap bileıik dep kidire turdyq... Bir kezekte daýys jaqyndap, anyqtalǵandaı boldy. Dúbirlegen tasyr-tusyrmen jer jańǵyryqty. Azynaǵan ashshy daýys «attandap» qulaqtan ótti, budan ári tura berýge men shydamadym, júregim attaı týlap, keýdeme syımady. Býyndarym qaltyrap, dir-dir etti. Kidirgen saıyn tasyr bizge qaraı taıanǵan tárizdendi. Aýylda Mekesh pen Qaıdaýyldyń tóbeleskenin kórgenim bardy: Qaıdaýyldyń basy tórt jerden jarylyp, bet-aýzy qyp-qyzyl qan bop, kirpik qaǵyp jatqany, qaspaq tumsyq, qara domalaq balalary basynda úrpıisip jylap otyrǵany kózime elestep ketti:

— Aha, júr keteıik! — dedim.

— Sabyr qyl, baıqaıyq, áli alysta, — dedi ol.

Taǵy da biraz kidirip tyńdap edik, attan daýsy qoıylyp, jamyraǵan sez estildi. «Túsirip alǵan eken, júr» - dep Ahmet jorta jóneldi. Lez bolmaı jylqyǵa da kelip qaldyq. Jylqy ishinde jıyrma-otyz kisi júr eken, «elmiz saýǵa» dep Ahmet ishterine kirip ketti. Meniń sózben isim bolǵan joq, tamashaǵa qarap turyp qaldym...

Turǵandardyń ortasynda eki jigit qatarynan sulap jatyr. Ekeýiniń de basy qyp-qyzyl qan, baýyrdaı bop qatyp qapty. Aıaq jaqtarynda jatqan qos aqtaban soıylǵa deıin qyzyl qanmen boıaýly, onyń ústine bireýiniń aıaǵy synyp, jınap ala almaı jatqan kórindi. Men qapelimde ekeýin de ólip qalǵan eken dep edim, sóıtsem, tiri eken. Anda-sanda yńyrsyp, til qatyp jatty. Tiri ekenin bilgen soń, qastaryna jaqyndap, halin surap edim, bireýi qabaǵyn tyrjıtyp, qajyǵan, qaljyraǵan dybyspen «kórip tursyń ǵoı» degennen basqaǵa kelmedi.

Sóz jaqtyrmaıtynyn kórgen soń, oqıǵanyń jaıyn kóptiń áńgimesinen estidim. İİİoqsha saqal, shapaterleý kelgen qara kisi, jasy qyryq - qyryq bester shamasynda bolar, qasyndaǵylar «Jáke» deıdi. Jákeńniń aıtýyna qaraǵanda, soqqyǵa jyǵylyp jatqan ekeýdiń biri — Bálken baıdyń Shoıyn degen jylqyshysy eken. Ekinshi jatqan — Tókish myrzanyń jigiti bolyp shyqty. Tókish ótken qys jeri muzdaq bolyp qalyp, eki eldiń shekara jeri Qaraózekte jylqylaryn qostap shyǵarady. Bálken ol jerdi qashannan baýyr basyp júr eken. Kisi jiberip Tókishtiń qosyna «kóshesiń» deıdi. Qos keshe qoımaǵan soń, úsh-tórt at, aıǵyrdy ustatyp alyp, basqa jylqylaryn qýyp tastapty... Arazdyqtyń bas pálesi nem. Sodan beri Tókishtiń kókeıinen kekti alý shyqpaı júrip, búgin bes-alty jigitti barymtaǵa attandyrǵan. Barymtashylar keshke jaqyn «Qos emshektiń» kelip bekinip jatqanyn jylqyshylar kórip qalady. Jaýdyń beseýi birden bytyramastan tile qosyp otyrǵan, Shoıyn jetken soń, aralaryn ashyp ortaǵa alyp qapty. Bes soıyl beseýi birden tıip at-matymen Shoıyn sol jerde tońqalań asa jyǵylady, bir aıaǵy attyń astynda qalyp, jilinshigin syndyryp jiberedi.

Mine, men kórgen synyq aıaq qara jigit — Shoıyn. Onyń qasynda jatqan ilmıgen sursha jigit Kókishtiń jigiti eken. Túsirgen jerde arttan jetkender uryp qaltyratyp tastaǵan sıaqty. Jıylyp turǵandardyń arasynda áli de ashýy qaıtpaǵandary nuqyp ketip júrdi. Jaý túsirip, kóńili kóterilgen el jamyraı sóılep, aýyldaryna bet aldy. Qanǵa kómilip, jaramen kúptelgen qos azamatqa, qabaq shytqan jan shamaly kórindi.

Ahmet ekeýmiz Taldynyń aıaq jaǵynda otyrǵan naǵashylarǵa buryldyq. Jetkenshe eki jigittiń sýdaı aqqan qany kózime elestep, kim úshin tógildi? Ne úshin tógildi? degen oı esimnen ketpedi. Baılardyń maly úshin qyrqysqan eki jalshyny aıap ta, qarǵap ta kele jattym... Oı aıaqtaǵansha aýylǵa da jetip qalǵan ekenbiz...

1937 jyl.
Mazmuny

---