InfoHub Logo

Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Túrik qaǵanatynyń dástúrli jalǵasy bolǵan, basqarý, ekonomıkalyq, qoǵamdyq, qurylysy jaǵynan jan - jaqty damyǵan Qarahan memleketiniń tarıhymen jáne mádenıetimen tanystyrý.
Damytýshylyq: Damyǵan ortaǵasyrlyq memlekettiń ózine tán erekshelikterin meńgerte otyryp, oqýshylardy ózindik oılaýǵa, tarıhı oqıǵalardy taldap qorytyndylaýǵa daǵdylandyrý.
Tárbıelik: Qarahan memleketiniń ıslam dinin qabyldaýyn, onyń sáýlet ónerine áserin túsindire otyryp, ımandylyqqa, búginge deıin mánin joımaǵan mádenı muralarǵa qurmetpen qaraýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas.
Sabaqtyń ádisi: Óz betinshe jumys, suraq - jaýap, túsindirý, baıandaý.
Kórnekiligi: Syzbalar, sýretter.
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý:
Oqýshylarmen amandasyp, synypty túgendep, sabaqqa daıyndyqtaryn teksere otyryp, zeıin - yqylastaryn sabaqqa aýdarý.
Jalpy suraqtar
İİ Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. «Mádenıet» degen uǵymnyń mánin ashyńdar?
2. Kóne túrikterdiń jazba ádebıeti jaıynda ne bilesińder?
3. Orta ǵasyrlarǵa jatatyn ádebı shyǵarmalar jaıynda aıtý?
4. Kóne túrki jazba mádenıeti jaıly ne bilesińder?
5. Kóne túrki jazýynyń ómirden joǵalýyna ne sebep boldy?
İİİ Jańa sabaq
Sabaqtyń jospary:
1. Qarahan memleketiniń qurylýy.
2. Qoǵamdyq qurylysy.
3. Memlekettiń saıası jaǵdaıy.
4. Sharýashylyǵy
5. Mádenıeti.
Qarahan memleketi 942 - 1212 jyldar aralyǵynda ómir súrgen orta ǵasyrdaǵy damyǵan memleketterdiń biri.
Osy sátte beıne sújet arqyly Qarahan memleketiniń qurylýy týraly kórsetý (4 mın).
Elektrondyq oqýlyq.
*Aýmaǵy:
Jetisý – Shyǵys Túrkistannyń bir bóligi
*Ortalyǵy:
Balasaǵun qalasy
*Negizin qalaýshy:
Satuq Boǵra han (915 - 955jj., Bilge Qul qadyr hannyń nemeresi)
Sýret arqyly
Qarahan memleketiniń etnıkalyq quramyna: jikil, ıaǵma, qarluq, oǵyz, qańly, úısin sıaqty t. b túrki tildes taıpalar kirgen.
Ásirese memlekettiń qurylýyna basty ról atqarǵan - qarluq taıpasy. Al negizgi bıleýshileri ıaǵma taıpasynyń arasynan shyǵyp otyrǵan.
Taqtadan arystan men býra sýretin kórsetý arqyly osy eki sýrettiń bizdiń sabaǵymyzǵa ne qatysy bar ekenin oqýshylardan suraý arqyly olardyń oıyn tyńdaý. Iaǵnı bul eki sýrettiń bizdiń sabaǵymyzǵa qatysynyń sebebi handarynyń Arsylan jáne Boǵra - han atalýynyń sebebi olardyń shyqqan taıpalarynyń ıaǵnı, jikil taıpasynyń totemi «arystan», al ıaǵma taıpasynyń totemi «býra». Mine, sondyqtanda osy eki hannyń Arsylan, Boǵra atalýynyń sebepteri osynda.
Qoǵamdyq qurylysy. Qarahan memleketi túrik qaǵanattarynyń dástúrli jalǵasy ǵana bolǵan joq. Ol basqarý jaǵynan bolsyn, ekonomıkalyq jaǵynan bolsyn qoǵamdyq qurylysy damyǵan memleket.
Kitappen jumys: maǵynasyn tabý
Qoǵamdyq qurylysy:
Qaǵan - Joǵarǵy ókimet bıleýshisi
Tiginder, ilik handar, bekter, nókerler - hannyń urpaqtary
Ýázirler - han keńesshisi
Orda - Hannyń memlekettik saıası - ákimshilik is júrgizetin orny
Iqta – Jerdi ıelenýshiler
Iqtadar - Jerdi ıelenýshiler
Vaqvattyq - Dinbasylarǵa, dinı mekemelerge iri jerıelenýshiler, kóshpeli áskerbasylarǵa ósıet etip etip qaldyrǵan jerler.
Kommendasıa - qanaýdyń bir túri. 2 túri boldy: úleskerlik, qamqorlyqqa alý
Kitappen jumys: datalardy tabý
Memlekettiń saıası jaǵdaıyn oqýshylarǵa ózderine tapsyrma bere otyryp túsindirý. Oqýshylarǵa «Jyldar sóıleıdi» degen tapsyrma bere otyryp olardyń oqýlyqpen jumys daǵdylaryn arttyrý. Mine, osy tapsyrmany oryndaı otyra Qarahan memleketiniń saıası jaǵdaıy men taqyryptyń hronologıasyn shyǵaramyz.
Sharýashylyǵyn syzba arqyly kórsetip, oqýshylardyń arasynan osy syzba arqyly kim sóılegisi keletinin suraý. Bul syzbada Qarahan memleketiniń sharýashylyǵy beınelengen.
Syzba
Sharýashylyǵy
Jetisý aımaǵynda
Otyryqshylyq
Jartylaı kóshpeli
İV. Jańa taqyrypty bekitý:
Krıptogrammany shesh:
1. Jikil taıpasynyń totemi?
2. Satuq Boǵra han kimniń nemeresi?
3. Qarahan memleketiniń qulatqan Horezm shahy?
4. Boǵra Han aty qaı taıpanyń totemi «býra» bolýyna baılanysty qoıylǵan?
5. Qarahandarda jylqy malyna erekshe kóńil bólgendigin jazǵan kim?
V Baǵalaý:
Vİ Úıge tapsyrma: Qarahan memleketi.(942 - 1212jj.) Hronologıany, termın sózderdi jattaý.