InfoHub Logo

MRNTI shet tili: eki shet tili mamandyǵynyń
4 kýrs stýdenti
Ǵylymı jetekshi: f.ǵ.k Nýrgalıeva M.M
H.Dosmuhamedov atyndaǵy Atyraý ýnıversıteti
Atyraý qalasy, Qazaqstan Respýblıkasy, Doskalıeva Araılym Zorbaevna

Ańdatpa: Maqalada shetel tilin qashyqtyqtan oqytýda oıyn formalaryn paıdalaný, oqýshynyń tanymdyq prosesterin, shet tilin úırenýge degen yntasyn arttyrýdy qarastyrady. Oqytýdyń oıyn formalary bilimdi ıgerýdiń barlyq deńgeılerin paıdalanýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar, ınternet pen ozyq tehnologıalar dáýirinde oqylǵan taqyryp aıasynda oqýshynyń nazaryn aýdarý jáne saqtaý qıynǵa soǵady. Oqytýdyń tıimdiligin arttyrý baǵytynda oıyn «tildik kedergini» jeńýge kómektesedi.

Tirek sózder: shetel tilin qashyqtyqtan oqytýdaǵy ádis túrleri, oıyn formalary, oıyn pedagogıkalyq tehnologıalary, ózin-ózi baǵalaý, dıdaktıkalyq tásilder, sıtýasıalyq-varıatıvti jattyǵý, kommýnıkatıvti, ınteraktıvti, sóıleý oıyndary.

Sońǵy on-bes jyldan astam ýaqyt ishinde Qazaqstandaǵy bilim berý júıeleriniń qurylymyndaǵy eleýli ózgerister bolyp jatyr. Oqý men bilim tehnologıasy naryqty órkendetý jolynda tıimdi quralyna aınalyp otyr. Osy rette qazirgi zamandaǵy tehnologıalarǵa negizdelgen qashyqtyqtan bilim berý jetekshi ról atqarady. Dúnıe júzi boıynsha qashyqtan bilim berý júıesin órkendetýdiń basty maqsattarynyń biri-oqýshylardyń kez kelgen mektepter, kolejder men ýnıversıtettegi baǵdarlamalary boıynsha oqyp, bilim alýlaryna múmkindik týǵyzbaq.

Qashyqtyqtan oqytýdy uıymdastyrýdyń 3 túrli formasy bar: onlaın (sınhrondyq) jáne offlaın (asınhrondyq) jáne keń taralǵan úshinshi túri vebınar. Onlaın rejımdegi oqytý degenimiz – ınternet resýrstarynyń kómegimen aǵymdaǵy ýaqytta belgili bir qashyqtyqta muǵalim ekranyn kórý arqyly oqytýdy uıymdastyrý formasy. Oıyn tehnologıalary pedagogıkalyq tehnologıalardyń ajyramas bóligi bolyp tabylady. Pedagogıkada alǵash ret "tehnologıa" uǵymy 1940-1950 jyldardyń basynda paıda boldy jáne pedagogıkalyq proseste tehnıkalyq quraldar men baǵdarlamalanǵan oqytýdy qoldanýmen baılanysty boldy. Shetel tili sabaǵynda kommýnıkatıvtik oıyndardyń róline toqtalsaq, V.A. Sýhomlınskıı « Oıynsyz, mýzykasyz, ertegisiz, fantazıasyz tolyq mándegi aqyl -oı tárbıesi degen bolmaıdy» dep aıtqan.

Qazirgi zamanǵy otandyq jáne sheteldik pedagogıkadaǵy oqý jáne tárbıe prosesin tehnologıalandyrý oqytýdy "kepildendirilgen nátıjesi bar óndiristik-tehnıkalyq proseske" aınaldyra alatyn dıdaktıkalyq tásilderdi izdeýmen baılanysty.

Pedagogıkalyq teorıa men praktıkada bilim berý prosesinde oıyn tehnologıalaryn qoldaný máselesi jańa emes. Oıyn teorıasyn, onyń ádisnamalyq negizderin zerttep, onyń áleýmettik tabıǵatyn naqtylaýdy kelesi ǵalymdar júrgizdi: P.I. Pıdkasıstyı, J. S. Haıdarov, D. B. Elkonın, L. S. Vygotskıı.

Oqytýdyń tehnologıalyq tásilin búginde otandyq pedagogıka belsendi damytýda: M.E. Bershadskıı, V. I. Bogolúbov, V. V. Gýzeev, T. A. Ilına, M. V. Kların, A. I. Kosmodemánskaıa, M. M. Levına, Z. A. Malkova, V. Ia. Pılıpovskıı, A. Ia. Savelevtiń, sondaı-aq sheteldik avtorlardyń: L. Anderson, Dj. Blok jáne basqalar.

"Oıyn pedagogıkalyq tehnologıalary" uǵymy ártúrli pedagogıkalyq oıyndar túrinde pedagogıkalyq prosesti uıymdastyrýdyń ádisteri men ádisteriniń keń tobyn qamtıdy.

D. B. Elkonın oıynǵa adam úshin mańyzdy tórt fýnksıa beredi (29, b. 38):

* motıvasıalyq-qajettilik salasyn damytý quraly,

* tanym quraly;

* aqyl-oı áreketin damytý quraly;

* erkin minez-qulyqty damytý quraly

Jalpy oıyndardan aıyrmashylyǵy, pedagogıkalyq oıynnyń mańyzdy ereksheligi bar-oqytýdyń naqty maqsaty jáne oǵan sáıkes pedagogıkalyq nátıje, ony negizdeýge, naqty anyqtaýǵa jáne oqý-tanymdyq baǵytymen sıpattalady. Oıyn sonymen qatar sıtýasıalyq – varıatıvti jattyǵý retinde qarastyrylady, onda sóıleý úlgisin ózine tán belgilermen – emosıonaldylyqpen, rıasyzdyqpen, sóıleý áseriniń maqsattylyǵymen naqty sóıleý qarym-qatynasyna múmkindiginshe jaqyn jaǵdaılarda birneshe ret qaıtalaýǵa múmkindik jasalady. Sabaqtyń oıyn formasy sabaqta oqýshylardy oqý is-áreketine yntalandyrý, yntalandyrý quraly retinde áreket etetin oıyn ádisteri men jaǵdaılaryn qoldana otyryp jasalady. Sabaqtyń sabaq túrinde oıyn ádisteri men jaǵdaılaryn júzege asyrý kelesi negizgi baǵyttarda júredi:

1. Dıdaktıkalyq maqsat oqýshylarǵa oıyn tapsyrmasy túrinde qoıylady;

2. Oqý áreketi oıyn erejelerine baǵynady;

3. Oqý materıaly onyń quraly retinde qoldanylady. Oqý is-áreketine dıdaktıkalyq tapsyrmany oıynǵa aýdaratyn jarys elementi engiziledi;

4. Dıdaktıkalyq tapsyrmany sátti oryndaý oıyn nátıjesimen baılanysty.

Oıyn ádisiniń ereksheligi-oıyn kez-kelgen oqýshyǵa, tipti tilde jetkilikti bilimi joq adamǵa da múmkin. Sonymen qatar, tildik daıyndyqtan álsiz oqýshy oıynda birinshi bola alady: tapqyrlyq  keıde taqyryp boıynsha bilimnen góri mańyzdy bolyp shyǵady. Tildik materıal bilinbeıdi, sonymen birge qanaǵattaný sezimi paıda bolady, oqýshy bárimen birdeı sóıleı alady.

Oıyn oqytý ádisin qoldaný sıaqty mańyzdy ádistemelik:

1. Oqýshylardyń sóıleý qarym-qatynasyna psıhologıalyq daıyndyǵyn qurý;

2. Tildik materıaldy birneshe ret qaıtalaýdyń tabıǵı qajettiligin qamtamasyz etý;

3. Oqýshylarǵa durys sóıleý nusqasyn tańdaýǵa úıretý, bul jalpy sóıleýdiń sıtýasıalyq stıhıasyna daıyndyq.

Sabaqtyń sabaq túrinde oıyn ádisteri men jaǵdaılaryn júzege asyrý negizgi baǵyttar boıynsha júredi:

1. Dıdaktıkalyq maqsat oqýshylarǵa oıyn tapsyrmasy túrinde qoıylady;

2. Oqý áreketi oıyn erejelerine baǵynady;

3. Oqý materıaly onyń quraly retinde paıdalanylady, dıdaktıkalyq tapsyrmany oıynǵa aýdaratyn jarystyń elementi oqý is-áreketine engiziledi;

4.  Dıdaktıkalyq tapsyrmany sátti oryndaý oıyn nátıjesimen baılanysty.

Oqýshylardy oıyn túrinde oqytýdyń maqsaty:

1.  Shet tili arqyly oılaýdy damytý;

2.  Pándi oqýǵa degen yntany arttyrý;

3.  Oıynnyń ár qatysýshysynyń jeke ósýin qamtamasyz etý;

4. Bir-birimen belsendi jáne meıirimdi qarym-qatynas jasaý daǵdylaryn jetildirýge yqpal etý.

Oqytýdyń ártúrli ádisterin qoldaný tildik qubylystardy este saqtaýǵa, turaqty vızýaldy jáne estý beınelerin jasaýǵa, oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵy men belsendiligin saqtaýǵa kómektesedi. Oqytýdyń bastapqy kezeńinde oıyndar men oıyn jaǵdaılaryn qoldaný oqýshylardyń tilge degen qyzyǵýshylyqty oıatýǵa ǵana emes, sonymen qatar oqytýda jeke kózqarasty maqsatty túrde júzege asyrýǵa múmkindik beredi, sonymen qatar ony úırenýge oń kózqaras qalyptastyrady, oqýshylardyń ózindik sóıleý-oılaý áreketin yntalandyrady. Shet tilin oqytýdyń oıyn formalary oqytýdyń bastapqy kezeńinde ǵana emes, sonymen birge aǵa kezeńinde de ózekti, óıtkeni olar úlken jasóspirimderdiń damýy men dúnıetanymynyń erekshelikterine baılanysty.

Sonymen qatar, olar oqýshylardyń tanymdyq prosesterin belsendiredi, shet tilin úırenýge degen yntany arttyrady. Biraq, eń bastysy, oıyn ádisteri qatysýshylar arasyndaǵy qarym-qatynastyń tabıǵı jaǵdaılaryn jasaıdy. Oqytýdyń joǵarǵy satysynda oqý, aıtylym jáne jazylym sóıleý belsendi damıdy, sózdik qory artady. Jasóspirimderdiń jetekshi qyzmeti-tulǵaaralyq qarym-qatynas bolǵandyqtan, oıyn ádisteri qarym-qatynas jaǵdaıynda jańa leksıkalyq materıaldy úırenýge, shet tilin úırenýge degen yntany arttyrýǵa múmkindik beredi. Oqýshylardyń motıvasıasy jáne olardyń qyzyǵýshylyǵy shet tilin úırenýdiń negizgi faktory bolyp tabylady. Oıyn ádisi úlken oqý jáne psıhoterapıalyq áleýetke ıe, óıtkeni oıyn psıhıkalyq stresti týdyrady, onsyz orta mektepte belsendi oqý prosesi múmkin emes.

Oqytýdyń oıyn formalary bilimdi ıgerýdiń barlyq deńgeılerin qoldanýǵa múmkindik beredi: reprodýktıvti áreketten túrlendirgish arqyly negizgi maqsatqa – shyǵarmashylyq jáne izdeý qyzmetine deıin. Shyǵarmashylyq jáne izdeý qyzmeti, eger onyń aldynda reprodýktıvti jáne transformasıalyq is-áreket bolsa, tıimdi bolady, onyń barysynda oqýshylar oqytý ádisterin úırenedi.

Osyǵan súıene otyryp, oqytýdyń oıyn formalarynyń tehnologıasy oqýshylarǵa ózderiniń ilimderiniń sebepterin, oıyn men ómirdegi minez-qulqyn bilýge, ıaǵnı jeke is-árekettiń maqsattary men baǵdarlamalaryn qalyptastyrýǵa jáne onyń jaqyn nátıjelerin boljaýǵa úıretýge baǵyttalǵan dep aıta alamyz.

Paıdalanǵan ádebıetter:

1. Babanskıı Iý.V. Oqý-tárbıe prosesin ońtaılandyrýdyń ádistemelik negizderi / Iý. V. Babanskıı. – M., 2007. – 198 B.
2. Bespalko V. P. Pedagogıkalyq tehnologıanyń quramdas bólikteri / V.P. Bespalko. – M., 2008. – 178 b.
3. Kýrbatova M.Iý. Bastapqy kezeńde aǵylshyn tiliniń gramatıkasyn oqytýdyń oıyn tásilderi. Mekteptegi shet tilderi, - №3, 2006 j. - 179 b.
4. Pıdkasıstyı P.I. oqytýdaǵy oıyn tehnologıasy / P. I. Pıdkasıstyı. – M.: Aǵartýshylyq, 2008 j. - 193 B.
5. Solovova E. N. Shetel tilderin oqytý ádistemesi: ilgeri kýrs-M.: AST: Astrel, 2010. – 272 b.
6. Pýchkova Iý. Ia. Aǵylshyn tili sabaqtaryndaǵy oıyndar - M.: AST, 2003 j. – 169 b.
7. Kolesnıkova I. E. Aǵylshyn tili sabaǵyndaǵy oıyndar. Mınsk: Narodnaıa Asveta, - 1990 j. - 125 b.
8. Komarova Iý. A. Shetel tilderin oqytý prosesinde oqý oıyndaryn qoldaný. - SPb.: "Karo", 2001 j., - 163 B
9. Vınnıkova I. V. Psıhıkalyq prosesterdi damytýǵa arnalǵan oıyndar. Bastaýysh mektep – 2002. - № 3. - 168 b.
10. Babanskıı Iý.V. Oqý-tárbıe prosesin ońtaılandyrýdyń ádistemelik negizderi / Iý. V. Babanskıı. – M., 2007. – 198 B.
11. Vygotskıı L.S. Balanyń psıhologıalyq damýyndaǵy oıyn jáne onyń róli: Psıhologıa máseleleri. – M., 1966. – 541s
12. Davydov V. N. Damýshy oqytý máseleleri / V.N. Davydov. – M., 2008. – 204 b.

Anotasıa: V state rassmatrıvaetsá ıspolzovanıe ıgrovyh form prı obýchenıı ınostrannomý ıazyký, povyshenıe poznavatelnyh prosesov ýchenıka, motıvasıı k ızýchenıý ınostrannogo ıazyka. Igrovye formy obýchenıa pozvoláút ıspolzovat vse ýrovnı ýsvoenıa znanıı. Krome togo, v nashe vremá ız za ınterneta ı peredovyh tehnologıı slojno sosredotochıt ı ýderjat vnımanıe ýchenıka na ızýchaemoı teme. No ıgry pomogaet preodolet «ıazykovoı barer», chtoby povysıt effektıvnostobýchenıa.   

Klúchevye slova: vıdy metodov prepodavanıa ınostrannogo ıazyka, ıgrovye formy, samoosenıvanıe, dıdaktıcheskıe podhody, sıtýasıonno-varıatıvnye ýprajnenıa, kommýnıkatıvnye, ınteraktıvnye, rechevye ıgry.

Abstract: The article considers the use of game forms in teaching a foreign language, increasing the student's cognitive processes, motivation for learning a foreign language. Game forms of learning allow you to use all levels of knowledge assimilation. In addition, in our time, due to the Internet and advanced technologies, it is difficult to focus and keep the pupil's attention on the topic being studied. But games helps to overcome the "language barrier" in order to increase the effectiveness of learning.                                                                               

Key words: types of methods of teaching a foreign language, forms of games, self-assessment, didactic approaches, situational-variable exercises, communicative, interactive, speech games.

---