InfoHub Logo

Salaýatty ómir salty - bul durys tamaqtaný, dene shynyqtyrý, moraldyq jáne jaman ádetterden bas tartý arqyly densaýlyqty jaqsartýǵa jáne saqtaýǵa baǵyttalǵan adam ómiriniń tujyrymdamasy.  Bizdiń árqaısymyz osy uǵymmen betpe-bet kelemiz.  Qazirgi ýaqytta siz onyń qarapaıym erejelerin saqtaı otyryp jaqsy nátıjelerge qol jetkize alasyz: densaýlyqty jaqsartý jáne syrtqy kelbetti jaqsartý.

Sonymen, salaýatty ómir saltyna ne kiredi?  Eń aldymen, bul alkogólden, temekiden jáne esirtkiden bas tartý.  Bul faktorlar adam aǵzasyna keri áser etedi.  Muny bári jaqsy biledi, biraq, ókinishke oraı, olardyń saldary týraly bári birdeı bile bermeıdi.

 - Alkogóldi teris paıdalaný - bizdiń elimizdiń ózekti máseleleriniń biri.  Alkogóldi ishimdikterdiń keńinen satylýy men jarnamalanýy, áleýmettik, ekonomıkalyq jáne psıhologıalyq shıelenister, bos ýaqytty jáne demalysty uıymdastyrýdyń bolmaýy halyqtyń, onyń ishinde jastardyń alkogolızasıasyna yqpal etedi.

Alkogól ómiri salaýatty ómir saltynyń antıpody retinde mezgilsiz ólimge ákeletin mańyzdy faktorlardyń biri bolyp tabylady.  Alkogolızm - adamdy ishten «joıatyn», qoǵamǵa orasan zor zıan keltiretin orasan zor áleýmettik zulymdyq.  «Ulttyq apat», «ulttyń ujymdyq sýısıdi», «adamzat apatyna aparar jol» - kóptegen elderdiń ǵalymdary men qoǵamy alkogóldik ishimdikterdi asyra paıdalanýdy osylaı baǵalaıdy.

Alkogolızm aýrý ma, álde azǵyndyq pa?  Júıeli ıntoksıkasıanyń bastalýy - erkelik, mádenıettiń jetispeýshiligi jáne erik-jigerdiń bolmaýy, al alkogólge psıhıkalyq táýeldilik kezeńi aýrýdy bastaıdy.

- Jıi kezdesetin zıandy ádetterdiń biri - temeki shegý.

Adam aǵzasynda temeki tútini men onyń quramdas bólikterine keri áserin tıgizbeıtin birde-bir organ nemese júıe joq.

Temeki shegýshiniń ortalyq júıke júıesi nıkotınniń yntalandyrýshy áserine baılanysty turaqty kúızeliste bolady.  Biraq sonymen birge oǵan qan az túsedi (mı tamyrlarynyń spazmyna baılanysty), al ondaǵy mıdyń belsendi jumysyn qamtamasyz etý úshin qajetti otteginiń mólsheri azaıady.  Biraq mıǵa beriletin ottegini de mı jasýshalary qıyndyqpen paıdalanady, sondyqtan temeki shegýshiniń aqyl-oı qabileti tómendeıdi, este saqtaý qabileti álsireıdi jáne erik qasıetteri zardap shegedi.  Sonymen qatar, ol qatty ashýlanshaqtyqty sezinedi, uıyqtaı almaı qınalady jáne jıi bas aýyrady.

- Nashaqorlyq - bul esirtkini esirtkige, ıaǵnı mas etetin áserge jetý úshin qoldanǵan kezdegi, nashaqorlyqtyń bir kórinisi.

Nashaqorlyqtyń alkogolızmmen jáne temeki shegýmen salystyrǵanda erekshelikteri:

jastar jıi zardap shegedi, sondyqtan medısınalyq jáne áleýmettik saldary aıqynyraq bolady, ásirese ortasha ómir súrý uzaqtyǵy qysqarady;

nashaqorlyq áldeqaıda tez damıdy;

AITV-ınfeksıasy, V jáne S vırýsty gepatıtteri sıaqty aýrýlardyń qaýpi kúrt artady;

tulǵanyń degradasıasy qysqa merzimde damıdy;

densaýlyqqa áseri neǵurlym aýyr jáne qaıtymsyz;

toqtatý sımptomdary («alyp tastaý») neǵurlym aýyr.

 Salaýatty ómir saltynyń komponentteri:

 -sport;  fızıkalyq belsendilik.

Tańerteńgilik jattyǵý - bul mindetti fızıkalyq jattyǵý.  Bul denege uıqy kúıinen sergek bolýǵa kómektesedi, zat almasýdy jaqsartady jáne ımýndyq júıeni nyǵaıtady.  Adam syrtqy fızıkalyq jáne psıhıkalyq yntalandyrýlarǵa adekvatty jaýap qaıtara alady.  Nátıjesinde biz az stressti sezinemiz, jaqsy kórinemiz jáne jaǵymdy oılaımyz.

Sporttyq jattyǵýlar aǵzaǵa jaǵymdy áser etedi:

+ Densaýlyq jaǵdaıy óte jaqsy

Turaqty sporttyq is-sharalar bulshyqet tonýsyn qamtamasyz etedi, tózimdilik pen kúsh-jigerdi arttyrady, sonymen qatar ımýnıtettiń ósýine jáne tirek-qımyl apparaty men júrek-qantamyr júıesiniń úılesimdi jumysyna yqpal etedi.

Sporttyń arqasynda sizdiń fıgýrańyz artyq fýnt pen semizdikke qaýip tóndirmeıdi.

 + Tártip

Sportpen shuǵyldaný adamdy tártipti etedi, jaýapkershilikti arttyrady jáne ómirlik pozısıanyń belsendi bolýyna yqpal etedi.

- durys tamaqtaný.

Teńdestirilgen tamaqtaný ımýndyq júıeni nyǵaıtady, metabolızmdi qalypqa keltiredi, este saqtaý qabiletin jáne syrtqy túrin jaqsartady.  Ol paıdaly taǵamǵa negizdelýi kerek.  Kóptegen adamdar nátıjege jetý úshin durys tamaqtana bastaıdy, biraq, ókinishke oraı, olar bul prosesti ómir saltyna aınaldyrmaıdy.  Bul jıi kezdesetin qatelik.  Eger siz ómirde durys tamaqtanbasańyz, onda sizdiń barlyq nátıjelerińiz tez býlanýy múmkin.

 - qataıý.

Qattylyq júıke júıesin nyǵaıtady, qan qysymyn, zat almasýyn qalypqa keltiredi, júrek pen qan tamyrlaryna jaqsy áser etedi.  Onyń negizgi profılaktıkalyq qundylyǵy aýrýdy emdemeıtindiginde, biraq onyń paıda bolýyna jol bermeıtindiginde.  Onyń ústine, bul kez-kelgen saý adamǵa, onyń jasyna jáne fızıkalyq damý dárejesine qaramastan jaramdy.

- saý uıqy.

Qatty uıqy - densaýlyqty saqtaýdyń, ımýndyq júıeni nyǵaıtýdyń jáne kóptegen aýrýlardyń aldyn alýdyń eń jaqsy tásilderiniń biri.  7-8 saǵat uıyqtaıtyn adamdar mindetti túrde durys áreket jasaıdy, biraq bári birdeı uıyqtaı almaıdy.  Uıqynyń jetispeýi búkil denege qatty stress týǵyzady, onyń saldary aýyr bolýy múmkin.  Bul júrek soǵý jyldamdyǵynyń joǵarylaýy, qysymnyń joǵarylaýy, tábettiń tómendeýi, asqazannyń buzylýy, bolyp jatqan oqıǵalarǵa utymdy jáne durys jaýap berý qabiletin joǵaltý.

Uıqynyń únemi bolmaýymen deneniń qorǵanys fýnksıalary álsireıdi.  Nátıjesinde syrtqy faktorlarǵa jaýap baıaýlaıdy, ónimdilik tómendeıdi, adam sýyqqa jáne vırýstarǵa beıim bolady.  Az nemese nashar uıyqtaıtyn adamdar jıi gastrıt, asqazan jarasy jáne gıpertonıamen aýyrady.

 - jaman ádetterden bas tartý.

 Zıandy ádetterge mynalar jatady:

 • temeki shegý;

 • Alkogolızm;

 • Qumar oıyndarǵa táýeldilik;

 • nashaqorlyq;

 • shamadan tys tamaqtaný;

 • Satyp alý manásy (shopolızm);

 • Internetke táýeldilik;

 • teledıdarǵa táýeldilik;

 • tyrnaqty tisteý tásili;

 • býyndardy basý;

 • Rınotıllekomanıa, nemese muryn jınaý;

 • zattardy jazý kezinde kemiretin ádet;

 • Technomania;

 • parazıt sózderdi teris paıdalaný;

 • uıatsyz sózder;

 • Teris oılaý.

Olardy tastaı otyryp, biz óz ómirimizdi edáýir jaqsarta alamyz, dúnıetanymymyz ben oılaýymyzdy ózgerte alamyz.

Osy qarapaıym erejeler - salaýatty ómir saltynyń negizi.  Eger adam deni saý, kúsh-qýatqa toly bolsa, oǵan tolyq, baqytty ómirdiń esigi ashyq.  Ol saıahattaı alady, ekstremaldy sportpen shuǵyldana alady, ózin jańa nársemen jáne shekteýsiz baıqap kóredi.

Eger siz saý jáne tabysty bolǵyńyz kelse - salaýatty ómir saltyn ustanyńyz !!!

Makala avtorlary: Mahmýd Albına, Abdıgalı Arýjan, Kajıgalıeva Baljan, Ǵanıqyzy Arýjan

---