InfoHub Logo

Qasqyr — qasqyr tuqymdasyna jatatyn jyrtqysh. Dene turqy asyrandy ıtteı. Asyrandy ıttiń arǵy jabaıy tegi — qasqyr dep eseptelinedi. Qasqyr Eýropada, Azıanyń kóp aımaqtarynda keńinen taralǵan, 18-19-ǵasyrlarda kóp aýlanýdyń saldarynan Eýropanyń biraz elinde, Japonıada, Kanadanyń ońtústik aımaqtarynda, AQSH pen Meksıkada, t.b. elderde olardyń sany múldem azaıǵan. Árbir qasqyr kúnine ortasha eseppen 4 kg-daı et jeıdi. Dene mólsheri 105-160 sm, úlpildek júndi quıryǵynyń uzyndyǵy 29-50 sm. Jylyna eki ret túleıdi. Býazdyq merzimi 62-75 kún, qanshyǵy 3-13, kóbinese 4-6 kúshik tabady. Qasqyr qoregin, kóbine túnde aýlaıdy. Qoregin izdep 70-85 km-ge deıin barady. Qasqyrdyń terisinen ishik (jyly ton) tigedi, onyń ótin emge paıdalanady. Tyrnaǵyn besikke yrym etip ilip qoıady. Qasqyr toptanyp, tirshilik etedi. Shaǵyn uıalas tobyn — áýegi, al sol áýek basshysyn - abadany dep ataıdy. Sondaı-aq tilimizdegi "shona" degen sóz de kóne mońǵol tilindegi qasqyr degen uǵymdy bildiredi. Qasqyrdy qazaq halqy ejelden qaırattylyqtyń, shydamdylyqtyń belgisi retinde sanaǵan.

Túrki halyqtary ózderin er balany asyrap baqqan qanshyq qasqyrdan taraǵanbyz dep eseptep, "Kókbóri" ataýyn atatek balamasyna aınaldyrǵan. Súıinbaı Aronulynyn "Bórili meniń baıraǵym..." jyrynan, Muhtar Áýezovtiń "Kókserek", Oljas Súleımenovtiń "Qasqyrdyń bóltirikteri", Janat Ahmadıdiń "Ajal aýzynda" týyndylarynan halqymyzdyń qasqyrǵa erekshe mán bergenin ańǵarýǵa bolady. Ójet adamdy "qasqyr eken", "naǵyz kókjal eken" dep qasqyrǵa teńegen. Qasqyr músini Batys Qazaqstan aımaǵyndaǵy sarmat taıpalarynyń eskertkishterinde, Almaty oblysy mańynan tabylǵan qala shyraǵdanynda beınelengen. Al Rımdegi Kapıtolııde qanshyq qasqyrǵa jáne onyń emshegin emip otyrǵan aǵaıyndy Romýl men Remge qoıylǵan eskertkish — dúnıejúzilik mádenı muranyń biri bolyp eseptelinedi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Aıý

Qorqaýlar

Jolbarystar

Janýarlar qalaı kóredi?

Qasqyrlar týraly qyzyqty aqparattar

Qasqyrdyń basy muz qursanǵan aımaqta 40 myń jyl jatqan

---