InfoHub Logo

Elimizdiń zańy boıynsha shetelden nemese basqa memleketten kelgen azamat tarıhymyz ben dástúrimizden habardar bolmaı-aq azamattyqqa bar-joǵy 3 jyl ishinde qol jetkize alady. Ózi turyp jatqan eldiń mádenıeti men tilinen habary bolmaǵan adamnan bolashaqta elin súıgen qandaı urpaq shyǵady?

Elimiz Táýelsizdik alyp, egemendikti urandaǵanyna osymen 28 jyl. 130-dan astam ult ókilderin bir oshaqtyń basyna toǵystyrǵan baıtaq dalamyz ár kúnge jańaryp, damý ústinde. Biraq ıdeologıalyq qarym-qatynas pen zańdyq is-áreketimizde áli kúnge deıin kemshin tustar kezdesedi. Ol qandaı kemshilikter? 

Memlekettiń basty tiregi – halyq. Árıne, demokratıalyq memleket bolǵandyqtan biz úshin halyq – basty qazynamyz. Al halyqtyń ár basqan qadamy men atqarǵan tirligi memlekettiń damýy men taǵdyryn rettep, memleket ómirine tikeleı áser etedi. Memleket – halyq, halyq memleket. Sol sebepti de, azamat máselesin retteıtin árbir zań óte tıanaqty atqarylýy tıis. Onyń bir tarmaǵy retinde azamattyq alý máselesin alyp kórelik.

Azamattyq – tulǵanyń naqty memleketpen berik quqyqtyq baılanysy. Qazaqstan Respýblıkasynda azamattardyń quqyǵyn 1991 jylǵy 20 jeltoqsandaǵy № 1017-XII Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵy týraly zańy retteıdi. Osy zańda kórsetilgen azamattyq alý máselesine qatysty birshama jýrnalıser men qoǵam qaıratkerleri pikirtalas týdyrdy. Ony jýrnalıs Esengúl Kápqyzynyń «Qaı eldiń azamatysyz?» dep atalatyn 2005 jylǵy 10 naýryzda «Túrkistan» gazetinde jarıalaǵan pýblısısıkalyq saraptamalyq maqalasynan baıqaımyz.

Eger azamattyń memleket tili men tarıhynan habary bolmasa, ol irgetastyń bir kirpishiniń ketik bolǵanymen teń. Oılap qarańyz, irgetas durys qalanbasa, odan alyp, sáýletti ǵımarattyń jasap shyǵarylýy ekitalaı. Zań boıynsha, árbir Qazaqstan azamaty qazaq tilin jetik meńgerip, tarıhyn tolyq bilip turýy tıis. Maqaladaǵy basty aıtylatyn oı osy.

Elimizdiń tabıǵaty bolsyn, keni bolsyn, rýhanıaty bolsyn qaı tustan alyp qarastyrsaq ta,óte baı ekeni bárimizge málim. «Baılyqqa jetý úshin perishte joldan taıypty» degen mátel de esimizde. Dalamyzǵa óz kásibin ornatyp, tabys kózin nyǵaıtý úshin shet elden kelgen kásiporyn ıeleri men jumysshylar sany kúnnen-kúnge artyp keledi. Máselen, otandyq saıttardyń derekterine súıensek, «jyl basynan beri shekaralas elderdiń 9379 adamy Qazaqstan azamattyǵyn alǵan eken. Bıyl osy kúnge deıin 451 adamǵa, 2018 jyly 770 adamǵa Qazaqstan azamattyǵynan shyǵýǵa ruqsat berildi. Negizinen Reseı, Ózbekstan, Túrikmenstan jáne Qytaıdyń qazaq azamattary bizdiń elimizdiń azamattyǵyn aldy. 2018 jyly bul kórsetkish 28 794-ge jetti, - dedi İshki ister mınıstrligi redaksıanyń saýalyna jaýap retinde.

Osylaısha, shet el azamattary elge bir jyl úırenip, jaǵdaıyn jasap alǵan soń, azamattyq alýdy kózdeıdi. Shydamdylyqty da qajet etpeıdi. Jaı ǵana eki-úsh jyl ishinde esh qıyndyqsyz memleket azamaty atana alady. Eger sol azamattarǵa qazaq tilin úırenip, sonaý túrki dáýirinen bastaý alǵan qazaq tarıhyn bilýdi talap etse, 3 jyl bul kisiler úshin tym qysqa merzim bolar edi. Mektepte 11 jyl sanamyzǵa sińirgen rýhanıatymyzdy 3 jyldyń ishinde meńgere salý aqylǵa syımaıtyn nárse. Onda, zańǵa taǵy 3 nemese 5 jyl qosý durys bolar edi. Tek merzimdi ǵana uzartpaı, qajetti talaptardy da eskerý kerek. Talapqa kónbegen, qıyndyq dep túsingen jan qyzmetin, atqarar jumysyn bitirsin de, otanyna qaıta bersin. Sol kezde ǵana «Qazaqstan» týraly jeńil oılaıtyn basqa elder oıyn ózgertip, bizdiń azamattyǵy «qoljetimdi» memleket emes ekenimizdi túsinetin bolady.

Máselen, óz jeti atasy túgil áýleti kim ekenin bilmeıtin, qany aralas amerıkalyqtar azamattyqqa qol jetkizý úshin 10 jyl boıy tarıh pen tildi meńgerýge tyrysady. Al, biz jeti atadan aspaǵan, qany taza, rýhy myqty ultpyz. Biraq bar-joǵy úsh jyl ishinde azamattyqty op-ońaı bere salý ókinishti jaǵdaı ekendigi barshaǵa aıan!

Tatygalıeva Aıgerım

---