InfoHub Logo

Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev búgin el halqyna «Syndarly qoǵamdyq dıalog – Qazaqstannyń  turaqtylyǵy men gúldenýiniń negizi» atty alǵashqy Joldaýyn usyndy. Prezıdent «...eldiń qoǵamdyq-saıası ómirin jańǵyrtpaıynsha, tabysty ekonomıkalyq reformalarǵa qol jetkizý múmkin emes», - dedi.

Prezıdent jalpy memlekettik syndarly mindetterdi ashyq talqylaýdy usynady. Osyǵan baılanysty kóppartıalyqty odan ári damytý, qoǵamdyq kelisimdi saqtaý, halyqpen tıimdi baılanys ornatý, mıtıńiler týraly zańnamany jetildirý sıaqty máselelerge basa nazar aýdarady.

Prezıdent elimizdegi qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtýdyń«negizgi kilti» bolyp tabylatyn til máselesine de erekshe toqtaldy. Bul jóninde ol: «Elimizdegi etnıkalyq toptardyń tili men mádenıetin damytýǵa jaǵdaı jasaı beremiz. Qazaq tiliniń memlekettik til retindegi róli kúsheıip, ultaralyq qatynas tiline aınalatyn kezeńi keledi dep esepteımin. Biraq mundaı dárejege jetý úshin bárimiz dańǵaza jasamaı, jumyla jumys júrgizýimiz kerek», – dep atap kórsetti.

Joldaýda sot pen quqyq qorǵaý júıesin jetildirýge, bıznesti damytýǵa, qarjy resýrstaryn durys bólýge, halyqqa áleýmettik qoldaý kórsetýge, el aımaqtar arasyndaǵy teńsizdikti joıýǵa jáne basqa da halyqty tolǵantyp júrgen máselelerge erekshe kóńil bóledi. Aldaǵy saıası reformalar sıaqty bul jumys Qazaqstannyń árbir azamaty memleket tarapynan qamqorlyqty sezinýine jáne óziniń konstıtýsıalyq quqyqtaryn qorǵaýǵa senimdi bolýyna baǵyttalýy tıis dedi.

Bilim berýge burynǵydaı memlekettiń damýyndaǵy strategıalyq ról beriledi. Sondaı-aq respýblıka aýyldaryndaǵy mektepterdegi bilim berýdi jetildirý, joǵary oqý oryndary jumysynyń sapasyn jáne ǵylymı zertteýlerdiń tıimdiligin arttyrý máselesi de kóterildi. Áleýmettik jańǵyrýdyń jańa kezeńi bilim berý sapasyn jetildirýmen tyǵyz baılanysty bolmaq. Onyń aıtýynsha, «Maman daıarlaý isi elimizdegi jáne ǵalamdaǵy eńbek naryǵynan tys qalmaǵany jón». Sondyqtan elimizdiń joǵary oqý oryndarynyń aldyna básekege qabiletti, bilikti maman daıyndaý, olardyń oqý bitirgennen keıingi «ómirden óz ornyn tabý», ıaǵnı jumysqa ornalasý máselesin qatań qadaǵalaýmen qatar, ǵylymı-zertteý jumystaryn sapaly júrgizip, ony komersıalandyrý baǵytynda qarqyndy jáne naqty jumystardy jasaýǵa úlken mindetter usyndy.

Prezıdent óz Joldaýynda qoǵam  men bıliktiń ózara yqpaldasqan is-qımylynyń osy túrin neǵurlym syndarly dep esepteı kele, azamattardy ashyq dıalogqa shaqyrady. Ózekti, sheshimin kútip turǵan  máselelerdiń bar ekenin ashyq aıta kele, sonymen birge olardy sheshýdiń utymdy joldaryn usynyp, táýekelder men múmkindikterdi pragmatıkalyq turǵydan baǵalaıdy.

Azattyq tilshisi tildesken keıbir sarapshylar Toqaev joldaýynda «elde saıası ózgeris ákeletin naqty usynystar aıtpady» dep sanaıdy. Endi bir sarapshy «Toqaevqa múmkindik berý kerek» dep esepteıdi.   

Burynǵy dıplomat Qazbek Beısebaevtyń sózinshe, Qazaqstan prezıdentiniń joldaýyndaǵy taraýlardy«tapsyrmalar men baǵyttar» dep bólip qarastyrý kerek.

– Prezıdenttiń joldaýynyń maqsaty – onyń negizgi baǵyttaryn kórsetýi kerek. «Aldaǵy ýaqytta qaı baǵytta júredi?», «Qandaı prınsıpti ustanady?» degen suraqtarǵa jaýap bolýy kerek edi. Al ondaı baǵyttar az boldy. Áleýmettik salaǵa qosymsha qarjy bólgizý, shaǵyn bıznesti salyqtan bosatý sıaqty aıtqandary baǵyt emes, jaı ǵana úkimetke bergen tapsyrma sıaqty. Mundaı tapsyrmany joldaýsyz-aq kabınetinde otyryp ta berýge bolady.

Máselen, beıbit jıyn ótkizýge ruqsat berý jaıly da prezıdent málimdeme jasady. Ol onsyz da Konstıtýsıada tur. Saıası reformanyń kerektigi jaıly aıtqanymen, qalaı júzege asyratynyn naqtylamady. Toqaev joldaýynyń kirispesinde Nazarbaev saıasatynyń sabaqtastyǵyn saqtaıtynyn aıtqan kezde-aq jańa baǵyt bolmaıtyny túsinikti boldy, – deıdi ol.

2000 jyldary opozısıada júrgen belsendi, qazir«Prezıdent jáne halyq» gazetiniń bas redaktory Marat Toqashbaevtyń paıymdaýynsha, Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan Konstıtýsıasynda kórsetilgen memleket basshysynyń ókiletin tolyq paıdalana almady.

– Toqaev saıası reformalar kerek dep aıtsa da, ári qaraı naqty usynysqa batyly jetpeıtini baıqalady. Degenmen báribir ózgeris kútemiz. Halyq saıası ózgeris kútip otyr, saıası máselelerdi qordalanǵany sonshalyq, ony evolúsıalyq jolmen sheshýge tez arada kirispese, qıyndaı beredi, – deıdi ol.

Joldaýmen tolyq tanysyp shyqqan M.Toqashbaev Toqaevtyń jer máselesin sheshý, shaǵyn bıznesti damytý, ulttyq qordy tıimdi paıdalaný týraly aıtqandary kóńilge qonymdy dep sanaıdy.

– Biraq ol Qazaqstannyń ekinshi prezıdenti retinde burynǵy prezıdenttiń jumysyn saraptap, baǵa berýi tıis edi. Odan keıin «aldymen ekonomıka, odan keıin saıasat» degen shablondy buzýy kerek edi. Oǵan batyly jetpedi, – deıdi ol.

Mańǵystaý oblysynda turatyn qoǵam belsendisi, maýsymnyń 9-y kúni kezekten tys prezıdent saılaýynda baqylaýshy bolǵan Ýaıys Ersaıynuly Qasym-Jomart Toqaevtyń joldaýynan «úlken saıası bastamalar kútken». – «Saılaý týraly, saıası partıalar týraly zańdarǵa ózgeris engizý, parlament depýtattaryn tek partıa júıesimen emes, majorıtarlyq prınsıppen de saılaýdy engizý týraly bastama kóteredi dep kúttik. Saıası tutqyndardy bosatý týraly, jemqorlyqpen túbegeıli kúresý týraly bastama aıtady dep oıladyq. Bul máseleler Qazaqstannyń da, Toqaevtyń da bedelin kóteretin edi. Biraq oǵan Toqaevtyń saıası erik-jigeri jetpeı qaldy», – deıdi ol. Sonymen qatar «Toqaev ózine berilgen kishkentaı múmkindikti ǵana paıdalanyp otyr» dep sanaıdy. «Jerdiń satylmaıtyny, qarapaıym adamdardyń zeınetaqy qoryndaǵy qarjysyn ózderi paıdalanýyna múmkindik bergisi keletini – jaqsy qadam» deıdi.    

Al Táýekelderdi baǵalaý tobynyń dırektory, saıasattanýshy Dosym Sátbaev Facebook paraqshasynda«Ekinshi prezıdenttiń birinshi joldaýy saıası bloktan bastaldy. Birinshi prezıdenttiń joldaýynan basty aıyrmashylyǵy – osy. Burynǵy prezıdent sońǵy jyldardaǵy joldaýlarynda saıası modernızasıaǵa basymdyq bermegen. Biraq Toqaev joldaýyn jaqsy bastaǵanymen naqty usynys aıtpady. Joldaýyndaǵy«eldiń qoǵamdyq saıası ómirin jańartpaı, ekonomıkalyq reformalardy tabysty júrgizý múmkin emes» degen sózi durys boldy, biraq naqty usynys aıtylmady. Joldaýdaǵy saıası blok kóliktiń ishine seýip qoıǵan ıis sý sıaqty, ıis unamdy bolǵanymen mashınanyń júrisine esh áseri joq» dep jazdy.

Tatygalıeva Aıgerım

---