InfoHub Logo

Alty aı aıdasa at jetpeıtin, tulpardyń tuıaǵy, suńqardyń qanaty maıyrylatyn ulan-baıtaq dalamen biz zaýlatyp kelemiz, betimiz Qartaly.

Jer men kóktiń arasyn kezgen dalanyń qońyr jeli bir ushy-qıyry joq okean sıaqty, bizdiń minip kele jatqan mashınamyz sol okeanda júzip bara jatqan jel qaıyq tárizdi. Uly okeannyń korabldi terbetkeni sıaqty biz de aýanyń keń qushaǵynda terbetilemiz. Okeannyń aqyryn ǵana jaıqatylyp, kúmis tolqynymen jel qaıyqty erkelep soqqany tárizdi maıda jel bizdiń de betimizden soǵady, biz de okeannyń ortasynda shaıqalyp, tolqımyz.

Iá, biz kázir ushy-qıyry joq okeannyń ortasyndamyz. Qasym aqyryn ǵana yńyrsyp ándetedi. Biz de oǵan qosylyp án salamyz, kóldiń ortasynda otyryp salǵan aqqýdyń sulý únin jan-jaqqa taratqany tárizdi, súıkimdi jel bizdiń baıaýlatyp salǵan ánimizdi lezde aspanǵa kóterip alyp ketedi.

Iá, biz án salamyz.

* * *

Ittiń muryny ótpeıtin qalyń qaraǵaıdy qaq jaryp onynshy brıgadaǵa kele jatyrmyz, keń dalany alyp kósilip jatqan qalyń ný kókpeńbek shashaqtaryn jelbiretip aspanǵa qaraıdy. Keıde óziniń tákapparlyq minezin kórsetip, kún sáýlesin búrkep ala qoıady, sóıtedi de óziniń qońyr salqyn qushaǵyna tartady, ári tákappar, ári baýyrmal, minezine jan túsinbeıtin orman, bul Amanqaraǵaı edi.

Pavlovka qalasynan shyǵa berip edik, aldymyzdan rels tósep jatqan pýteýkladchık kezdese ketti. Men mashınadan túse qalyp, Olga Sýhorýkova joldasty izdedim.

Kesek deneli, orta boıly, ótkir kózdi, qara tory qyz meniń qolymdy aldy.

— Olga Sýhorýkova,— dedi ol kúlimsirep.

Men de atymdy atadym.

Kelgen jónimdi aıtyp Olgamen sóılesetin ýaqytty belgiledik, ol qazir jumysta eken.

Tez adymdap ol pýteýkladchıkke qaraı jóneldi, biz Ǵabıt, Jaqan, Qasym tórteýmiz keń dalada hosh ıisti kógaldyń ústinde otyryp, isti qyzdyryp jatqan jumysshylarǵa kóz jiberdik.

Qarsy aldymyz eńbek qazany qaınaǵan temir jol qurylysynyń jumys brıgadalary. Biz sol sapyrylysqan eńbek qımyldaryna kóz jiberdik.

Uzynnan uzaq tartylǵan joldyń mańaıy qaptaǵan adam. Taý-taý ǵyp úıip tastaǵan shpal astyna tóseıtin topyraq. Bylaı qaraǵanyńda órkeshtene bitken taý jotalar sıaqty. Ana bir top tashka arbalarǵa topyraq tıep alyp, topyraqty jotalardyń ústine órmeleıdi, bıik nasyptyń ústimen júrip otyrǵan alasalaý jerine aparyp topyraqty tógedi. At-arbalardy aıdap júrgenderdiń qımyldarynda birtúrli asyǵystyq, shapshańdyq bar. Olar bir-birimen jumys ústinde artyq sóz qatyspaıdy, árkim óz jónimen óz isine umtylady, birinen-biri ozsam eken degen nıetti suramaı-aq bile qoıasyń. Tanaýlarynan demderi býdaq, býdaq atyp, talaı jerge jandy janýarlar júk súırep, otanǵa qyzmet etip júr.

Shirkin, bolat tuıaqty jylqy balasy, sen adam balasynyń jelide qymyzy, jeginde serigi, jaýǵa shapsa qanaty, saýyq-saıranda saltanatysyń-aý. Mine, sen kázir qazaq dalasynyń bir sheti men bir shetin jalǵastyratyn temir jolyn da birge salysyp jatyrsyń.

«Tezdet, tezdet!» degen daýystar birimen biri ulasyp, kúshti aǵyny arqyly jan-jaqqa taraıdy, sol kezde búkil dala qosylyp «tezdet, tezdetińder» degen sıaqty bolady. Ústinen aq kóbikteri burqyraǵan attar balshyq tıegen arbalaryn qańbaqtaı úıirip, bıik jotanyń ústine lezde shyǵa-shyǵa keledi, arbalardan balshyq kózdi ashyp-jumǵansha tógilip jatady.

Attyly adamdardyń bul qımylyna ekinshi jaqtan ekskavatorlar qosylady. Ekskavatorlardyń denesinen at sıaqty aq kóbigi shyqpaıdy, ol tek taban tirep turǵan jerleriń solqyldatyp, gúrildep aıqaı salady, onyń tanaýynan býdaqtap bý shyqpaıdy, qoıýlanǵan kógildir tútin aspanǵa atady, ol yzaly jolbarystaı jerdiń quıqasyna aýzyn basa túsedi. Jerdiń tońyn jeroshaqtaı etip qazyp, qabat-qabat qyrtystaryn jutady da, qyrqa bolyp úıilgen taý jotasy sekildi nasyptyń ústine aparyp laq etkizip qusa salady. Bul bir alyp, munyń jumysy kóz toımaıtyn bir tamasha.

Attan da, ekskavatordan da birtúrli erekshe kózge túsip pýteýkladchık ketip barady. Ol artyna on shaqty vagon tirkep alypty. Vagondar tolǵan rels paketi. Shpalǵa qaqqan rels paketin ol lezde vagon ústinen jyljytyp alady da qanbaq tárizdi kóterip alyp jerge tóseıdi. Óziniń eńbektegi serigin otannyń qaıratty qyzy Olga baptap kútedi. Áne ol alasuryp mashınany júrgizip júr. Onyń qımyly, onyń erligi qandaı eńbek batyrynan bolsa da kem túsetin emes. Burqyrap aqqan mańdaı terin oramalymen súrtip tastap, ol anda-sanda bizge qarap qoıady, biz alǵys aıtqan kóńilimizben, qýanyshty júzimizben oǵan qarap qol bylǵaımyz.

Bulardyń arasynda da bir shıelenisken tartys bar sıaqty: bular da bir uly eregiske beldi býysyp, bilek sybanysyp attanysqan sekildi, bir uly qaraqshyǵa árqaısysy buryn jetsem eken degen syqyldy, sol qaraqshyǵa qaraı at ta, ekskavator da aýyzdyǵyn súze tartyp bara jatqan tárizdi.

Osy kóriniske bar yntamen berilip turǵan maǵan:

— Maıdan degen osy,— dedi joldasym.

Men tátti uıqydan oıanyp ketken adamdaı oǵan jalt qaradym. Ol qasymda jymıyp tur eken.

— Iá, maıdan degen osy,— dedim men onyń sózin qaıtalap.

Anaý qaptaǵan áıel, erkek atty da, ekskavatordy da óz ómirlerine boısundyryp iske jegip júr. Olar qaýlap janǵan órt sıaqty alǵan betterinen qaıtar emes. Bári bir adymmen, bir marshpen alǵa attaýda.

Adam balasy seniń de qolyńnan kelmeıtin is barma? Sen qımyldasań tasty un etip, taýdy kúl etip, qumdy gúl etip, shóldi shalqar kól etesiń, sóıtken adam uly seni nege súımeıin!

* * *

Dala qulpyryp, kún jalyndy nuryn jerge tógip turyp, aspanda sýsyldap ushyp jatty, jumysshylardyń úıleriniń murjasynan tútin býdaqtap shyǵyp jatty.

Túngi smenadan qaıtqan jumysshylar uıqydan turdy: birazy qyzyl múıiske baryp «Pravda» men «Izvestıa» gazetiniń jańa nomerlerin alyp shyǵysty.

* * *

Kún batýǵa taıanǵan kez, jumystan bosap shyqqan Olga bizdiń qasymyzǵa keldi. Biz Olgany ortamyzǵa alyp áńgimelese bastadyq.

Olga bul temir jol qurylysyna kelmesten buryn Kalýga zavodynda qyzmet istepti. Ol Kalýga zavodynyń úlgili jasy, stahanovshy jumysshysy eken.

Pýteýkladchık sol Kalýga zavodynda istelip shyqqan, ınjener Platov sıstemasy boıynsha jasalǵan mashına.

Olga jas komsomolka, ol janyp turǵan ot sıaqty, sóz sóılegende óte salmaqpen, árbir sózin jerine jetkize, ashyq sóıleıdi. Onyń otty kózinen súıikti bolashaqtyń beınesi kórinip turǵan tárizdi.

Bizdiń otannyń qyz ben uly beıbitshilik mezgilinde óner-ǵylym ıesi, ınjener, tehnık, jumysshy, al jaýgershilik kún týsa jaýynger emes pe!

Myna Olga da sol súıikti otan eriniń biri. Olga kázir lechık, ol zavodta jumys istep júrip ushý isine jetilgen. Qandykóz soǵys qumarlar bizdiń otanymyzǵa kózin alartsa, bizge soqtyqsa Olga Sovet eliniń qurysh qanatty bolat qusymen dushpannyń basyna aqyr zaman týǵyzady. Al, búgin Olga súıikti eline temir jol salyp, qyzmet istep júr.

Jumystarynyń jaıyn surap bolǵasyn biz Olgamen qoshtasyp ornymyzdan turdyq. Bul kezde:

Qyp-qyzyl áshekeılep batys jaqty,

Kún kirip uıasyna bara jatty.

Arqanyń maıda qońyr jibek jeli

Aqyryn shóptiń basyn qımyldatty.

Aspandap úırek ushyp qońyr jaqqa

Zymyrap qanattaryn sýyldatty.

Qaınatyp aspazshylar qazandaryn

Jaǵalaı shatyrlarda ottar jaqty.

1939

---