InfoHub Logo

Asyl ájem Danashtyń rýhyna arnaımyn

Seksendegi qatyp qalǵan qýraıdaı kempirdiń jatsa-tursa qaqyldap aıta beretin bir sózi bar: «Jalǵyzymnyń aldynda al, Qudaı!». Bes-alty kúmis tıyn qadaǵan sholpysy, qýraǵan shópke uqsap sholtıyp qalǵan burymdaryna jabysyp ap, ólimsireı syldyraıdy. Salaqulash toqpaqtaı burymdary bar kezde sholpynyń syńǵyry ózgeshe edi. Aıaǵyna juqa bóz shulǵaýyn orap, másisin kıdi, syrtynan kaloshyn suǵyp, shapanyn búrkenip,qumǵanyn alyp shyǵyp ketti. Shapanyn súıretip kele jatyp súrindi… «A, Qudaı, jalǵyzymnyń aldynda ala kór!». Dáret alyp bolǵan soń, daýystap kitap oqyp otyrǵan qyztalaq nemeresiniń qasyna jantaıdy. Aıaq-qoly shilmıgen segiz- toǵyz jasar qyz murny bizdıip kempirdiń aýzynan túsip qalǵandaı. «Osy qaraǵym oqymysty bolady-aý. Dure-es, ala qaǵazdy aınaldyra ber,aınaldyra ber, sonda qor bolmaısyń»,— dep qyztalaqtyń ashqyltym aıran ıisi shyǵatyn burymdarynan qushyrlana ıiskedi.

— Týý, qoıshy, áje, qytyǵym keledi. Áje, áje… áńgime aıtshy deımin.

— Baıaǵy asharshylyq jyly…

— Týýh, áje-aı, taǵy da asharshylyq týraly ma? Jalyǵyp kettim…
Býaldyr estelik kempirdi ǵarysh kemesindeı zymyrap ótken ǵasyrǵa alyp usha jóneldi Qarańǵylyq aınalaǵa albastydaı tónip, aspan kúmis túımelerdeı jypyrlaǵan juldyzdaryn qadap tastapty…

***

…Tóbeniń basynan burq etip aqbuıra shań kórindi. Qarasha úıdiń qasynda sıraq úıtip, sheshelerine kómektesip otyrǵan 13-14 jasar qyzdar sholpylary sybdyrlasyp,úrpıip shoshyp ketti.

— Sheshe-aý! Apekeaý! Shań! Shań!

Jeroshaqtaǵy qaınaǵan qurtty ojaýmen saqul-suqyr aralastyryp otyrǵan áıel kımeshekten qulaǵyn shyǵaryp, bajyldaǵan qyzdarǵa qarap, zekip jiberdi:

— Jaý shapqandaı ne boldy shýlap, qanshyqtar! Qanekı shań?

— Áne, áne! — Qyzdar torǵyn oramaldaı qalqyp aýaǵa sińip bara jatqan seldir shańdy kórsetti. Attylar ekpinin baıaýlatty.

— E, mynaý qara tazdyń aýlynan. Jaman baıdyń balalary. Sıraqtaryńdy úıte ber! — Kımeshegi shubalyp, kúńkildegen áıel qurttyń túbin qara qyrǵyshpen saqyr-saqur qyra berdi. Aýyzdaǵymen alysqan attylar úzeńgileri syńǵyrlap qastarynan janaı óte berdi. Jaman baıdyń uldary qyrshyndaı jas, kórikti jigitter edi. Aldynda atyn omyraýlatyp ketip bara jatqan, aq shapandy, qoıdyń terisinen tikken jalbyraǵan aq seńseń bóriktisi úlken qara kózderin qanjardaı jarq etkizip oshaq qasynda otyrǵan qyzdarǵa qadady. Sıraq úıtip otyrǵan bala qyzdar uıalyp, buǵa tústi. Tek shette otyrǵan kómirdeı qara burymdaryn up-usaq taspalap qyryq taram qyp órip tastaǵan, aq kóılekti qyz qaımyqpaı júzine týra qarady. Adaıdyń qyzdary burymdaryn osylaı óretin. « Myna qyzdyń kóziniń ótkirin-aı!». Aldynda ketip bara jatqan, taqıaly inisin, qamshymen jon arqadan túrtip qaldy.

— Ana qyzdy qara! Sulý bolaıyn dep tur… Buıyrsa, qatyndy osy adaılardan alatyn boldyń! Baýyry aǵasynyń nusqaǵan jaǵyna burylyp qarap, qoıý qastaryn jazyp, kúlip jiberdi.

— Aq kóke-aý,ceniń degenińdi eki etip kórdim be?

— İstikti qalaı ustap otyrǵanyn kórdiń be? Ana shybysh qyzdardaı bolbyr emes. Qoly myǵym-aq, eti tiri. Boıy sandal aǵashtaı tip-tik eken. Men adam tanysam súıegi naǵyz asyl. Bizdiń tuqymǵa laıyq eken. — İnisine osylaı dep artyna burylyp taǵy bir márte qaraǵanda manaǵy qyzdyń ótkir qara kózderimen janary ushyrasyp qaldy.

Sıraq úıtip otyryp, sol kezde abdal tazdyń kelini bolamyn dep oılap pa? Adaıdyń quryq túspegen, aspanǵa shapshyǵan aqshabdar asaýyndaı tentek, erke qyzdyń basyna tyrp etkizbesteı noqta tústi. Qalyńmaly tólendi. Aspanǵa sekirip-sekirip, týlap-týlap alyp,basyna qyzyl sharshynyń ornyna aq jaýlyq taqty. On beske qaraǵan shaǵy edi.

Jaman órisi otarǵa tolǵan qoıly baı edi. Bul da bar jerdiń qyzy. Jasaýyna qosqan bir múlikteı qylyp qyzyn jatqa uzatyp, qaıtarda túıesine minerde, sheshesi ańyrady-aı kep… Sol sheshesin, tórkinin saǵynyp, órmek toqyp otyryp jylaıtyn. Dúnıe-aı, quryqqa ilingen asaý qyz jýasydy. Qarakóz, qara qasty qosaǵyna kún ótken saıyn emeshesi qurıtyndy shyǵardy. Shańyraqtan kórinetin kúmis túımedeı jypyrlaǵan juldyzdardy sanap jatyp, kúıeýiniń kelýin sarylyp kútetin. Toqal eneleri «Bálekeıdi qaraı kór! Boı-basyna qaramaı baı ne teńi eken munyń!» dep syrtynan ernin shyǵaryp kúletin. Bálekeıdiń boıy ósip, buǵanasy qatyp sulý kelinshekke aınaldy. Jaman shaldyń tuqymyn kóbeıtti. On tórt bala taýypty Ár balasyn bosanǵan saıyn, uzyndyǵy alty kez aq shytpen belin oraı, ishin shandyp baılaıtyn. Úzilip ketkeli turǵan qumyrsqa beldi aınala maı basyp ketpesin,qyz músinim buzylmasyn degendegisi…. Keıin qartaıǵanda da marqum ózine qarama-qaıshy qyp jarata salǵandaı, bylqyldaǵan toqashtaı top-tolyq sary kelininiń bitimine tyjyryna qarap otyratyn. Kelini de ózi sıaqty jatyry jaıly, keń qursaq, keń balaq,bala tapqysh bop shyqty. Ár nemeresi týǵan saıyn qaqsaıtyn : «Belińdi myna aq shytpen tańyp al», — dep, sary toqashtaı tolyq kelini tyńdamaıtyn. Sodan jalǵyz kelinimen dúrdaraz. Danaı kempir óle-ólgenshe «On alty bala týsam da, sary qaryn bolyp kórmedim, belim qyldyryqtaı» dep kerim maqtanyp ótti.

Alasapyran bastaldy. Baıaǵy jaýgershilik zamannan da jaman boldy. Áýeli o dúnıelik bolǵan qaıynatasynan qalǵan myńǵyrǵan qoıdy qyzyldar joq qyldy. Aýylyn aqtar shapty. Asharshylyqtan buryn, Tobanıazdyń kóterilisinen soń adaılardy qyra bastady. Myń úıdi aparyp bir túnde, bala-shaǵasymen qosa qyryp, tirideı kómdi. Qazınesi keń Qudaı-aı! Qatyn-balany qoıdaı shubyrtyp aparyp… bir túnde. Obaldary qaıda? Shyńǵyrǵan únderi áli qulaǵynda. «Myń úı shabylǵan» deıtin jerde myń shaqty adaıdyń otbasyn joq qylypty deıdi. Beti sur topyraqpen jabylyp, súıekteri saýdyrap kómilip qaldy ǵoı. Bir tutas áýletten qaınaǵasy men bulardyń otaýy ǵana shoshaıyp qaldy. Asharshylyq bastaldy.

Qaınaǵasy bir túnde eki úıli jandy jınap ap, tas-túıin sheshimin aıtty. Kóshemiz! Apyl-ǵupyl kıiz úıdi jyǵyp, júkterin teńdep, bet aýǵan jaqtaryna beze jóneldi. Baǵyty-Aqtóbe. Abysyny on balasyn, bul on bir balasyn jetekteıtinin jetektep, arqasyna tańýǵa keletinin tańyp aldy. Ańyrap jóneldi. Baıaǵyda jas kelin bop bosaǵany endi ǵana attaǵan kezde bir kúpirlik jasaǵany bar-dy: maly kóp baıdyń jalshy, malaılarymen qosylyp bir bel jazyp otyrmaıtyn. Sońǵy juldyz sóngennen bastap, sekerdeı tátti uıqyny qımaı, kózin tyrnap ashyp, kúl shyǵaryp, tezek terip, oshaqty jaǵady. Qosaqtap qoı saýady, eshki saýady… Kúnniń astynda kúnsip otyryp órmek toqıdy…Onshaqty áıel qamysqa orap kıiz basady. Tezek terip, qı oıady. Solaı etegine súrinip júrgende, shýy qurǵamaı, balany shubyrtyp týa bergen qaıdan ońaı bolsyn?! Sonda «Qudaı-aý, sen de ıtshe shubyrtyp bere berdiń-aý!» dep nazalanǵan. Sol pıǵylynan jazdy ma eken? Qaıbir jetiskenen aıtty deısiń, jany kúıingesin aıtqan edi. Jas edi, essiz edi. Myna zaýal sonyń zaýaly ma? Jolaı shıetteı balanyń kóbi qyrylyp qaldy. Qaınaǵasynyń balalary da qyryldy. Tary egetin Oıylǵa ólimshi bop shubyryp, óligin súıretip jetkende… rýlas aǵaıyn óz bıtin ózi jep áreń otyr eken.

Sol kezde on beske kelip qalǵan Býrahan degen balasy boldy. «Qulynym-aı, soqtaldaı bop ósip edi-aý! Eki betinen qany tamyp turatyn. Sol Býrahan bir emes, eki úıdi asyrady. Mal tapqysh edi-aý qulynym!». Bireýdiń kóziniń qurty tústi-aý! Tiri bolǵanda…bir jerden shyǵatyn edi -aý. Oh, qaıteıin!

Ashtyq pen indet Jaman baıdyń tuqymyn tuzdaı qurtýǵa aınaldy. Kúıeýi Shábden men búkil balasyn ajal jalmady. Qaınaǵasy Ahmettiń áıeli Jamal ólip, onyń bir japyraq Túıme degen qyzy ǵana tiri qaldy. Keshegi báıterekteı tamyry tarbıa taram-taram jaıqalǵan, myńǵyrǵan qoıly baıdan qalǵan zýrıat — osylar ǵana… Jamap- jasqap qoıǵan qarasha lashyq úıde ózi, jerkepede qaınaǵasy turady. Qaınaǵasy elýdiń bel ortasynan assa da asa qaıratty. Bir ógizdi jegip ap tary egedi, shóp shabady. Kishkentaı qyzy Túıme men muny — inisiniń kelinin ashtan óltirmesi anyq edi.

Bir kúni qaraptan-qarap júregi túskir áldeneni sezgendeı órekpidi de júrdi. Qaıbir júrek deıtin júrek qaldy deısiń! Ertesine kún keregeden shańyraqqa jeteqabyl kóterilgen shaqta úıge bir top kisi keldi. Qaınaǵalary men qaınylary, abysyndary ún- túnsiz kirip keledi. İshinde alystaǵy Jem boıynan kelgen aqsaq qaınaǵa da bar. Esik aldynda tizezin búgip, maıysyp sálem saldy. Súrinip — qabynyp samaýrynǵa shoq salyp kep, tór jaqqa qaraı almaı, bir qyryn, júreleı otyrdy. Jamanat habar aıtatyn deıtindeı…baıy men balalary áldeqashan opat bolǵan. Tul jesir. Atasynyń basy, nesin aıtady, shunaq Qudaı-aý!

— Kelin shyraǵym, Shábden qaraǵymnyń otaýyn tap-taza qyp ustap otyr ekensiń, — dep tórde maldas quryp otyrǵan alystan kelgen qaınaǵasy sóz bastady da kózine quıylyp kep qalǵan jasty kórsetpeı, shańyraqqa qarady, — Rızamyz. Jamannyń artynda qalǵan mynaý, — dep tómenirek otyrǵan Ahmetti kórsetti, — myna qyztalaq baladan basqa esh tuqym joq. Jákem qandaı edi-aý! Endi ata joly, ejelden salt-dástúrimiz boıynsha…

— Qudaı-aý, ne demek, myna aqshunaq shal? — júregi aýzyna tyǵyldy. Sýly kóz abysyndary jaýlyqtarynyń ushyn kózderine aparyp qalypty.

— …Babamyzdyń salty,baıaǵydan kele jatqan aq jolymen myna Ahmet ekeýiń eki jarty, bir bútin bolyńdar. Ekeýiń qosylyńdar! Sony aıtaıyn dep keldik. Úlkenderdiń sheshimi bul.

— Durys, durys, qosylyńdar! Qosylyńdar, aınalaıyndar!

— Aǵake-aý…Bularyń ne? — jas kelinshek kómek suraǵandaı jan-jaǵyna qarady.

— Táıt, — dep tórde otyrǵan qara seńseń bórikti shal úshkir saqaly qaıqaıyp, qolyndaǵy doıyr sapty qamshysymen týlaqty shańyn shyǵara sart etkizip urdy. Úshkir saqal qaınaǵadan osy ólerdeı qorqatyn. Minezi sotqar. Boqtampaz. Sol úshkir saqal: — Aýyzdaryńa nasybaı toltyryp aldyńdar ma? Mánisti bilmeıtin kisige uǵyndyrar bolar. Óı, jetesizder…,— dep aqyrdy. Budan soń jaýlyǵyn qarqaradaı zor abysyn ornynan bir yrǵalyp qoıyp sóz bastady:

— Kelin qaraǵym, myna kerimbala degen jigittiń tóresi ǵoı, kez-kelgen úıdiń oń jaqtaǵy otyrǵan qyzy ózi tilenip kelgendeı ǵoı qaınyma. Qazir qyz aıttyra qoıatyn jaǵdaıymyz bar ma biz sorlynyń? Bireýdiń jap-jas qyzyn zorlyqpen qosty dep kerimbalany abaqtyǵa qamattyrar! «Jyǵylǵanǵa judyryq» bop odan ármen sorlaımyz. Qaıbir jetisip otyrmyz?! Qaıbir jetiskennen kelip otyrmyz. Ámeńgerleriń kóp qoı seniń de basqa,,— dep tildi kempir jaǵalaı otyrǵandarǵa qarady. — Biraq báriniń basy bos emes. Bir qaınyńa tańdap tıseń, qanekı?! Óıtseń qaınyńdy eki áıel aldyń dep sottaıdy. Itjekkenge aıdaıdy da jiberedi. Adaıdyń asaý bolǵanmen aqyldy qyzy ediń. Elge aqyldy tentek atanyp ediń Aǵakemniń oty birjola kúl bolyp óshpesin deseń kónesiń. Týlarsyń, biraq kónersiń.

— E, kónbegende qaıda barady ?! Aǵakemniń artynda tuıaq qalmaı, qarasha úıi qulaǵaly tur. Kóngende qandaı…Qazir myna molda bala neke sýyn ishkize qoıady. Oıbaı-aý, biriń aı, biriń kúndeı bop shyǵa kelersińder.

Qonaqtar dám aýyz tıip shyǵyp ketken soń, basyna shapanyn jamylyp, úıden shyǵyp júre berdi…Qarasa, qolyna otyn býatyn ala arqandy ustaı ketipti. Bet aldy júrip keledi…Esim aýysqan shyǵar dep oılaǵan. «Qudaı-aý, úlpershekteı on tórt balamdy alǵanda saýyn aıtpap edim, baýyr etimdeı bolǵan baıymdy jalmaǵanda da úndemep edim. Qudaı-aý, Qudaı! Munyń ne? Qaınaǵańmen qosyl deıdi. Qoınyna jat deıdi. Masqara-aı! Sumdyq! Qasqa-aý, menen basqa osy tazda urǵashy quryp qaldy ma?» Aıdalada daýys etip, oıbaılap, jylap keledi. Sóıtip tóbe basyndaǵy beıitke jetti entigip. Býrahanynyń beıitin taýyp aldy, jaryqtyq ákesi ekeýi birge jatyr tompıyp. Jolshybaı qolyn, bilegin buta jyryp, tyrnap tastapty. Qany shyǵyp tur. Qanyn etegine súrtip, kózinen sorǵalaǵan sorasyn jaýlyǵynyń ushymen súrtip, áı, bir ańyrady deısiń. İshindegi sherin ábden tarqatty-aı kep.. Asharshylyqta ólgen on tórt balasyn jeke-jeke atap shyqty. Jylap otyryp, bir shettegi abysynynyń beıitine kózi túsip ketti. Júregi shym ete qaldy. «Domalaq abysynyma da duǵa oqymappyn ǵoı. Jaryqtyq kerim aqkóńil edi! Aıtpaqshy, Domalaq abysyn, seniń kúıeýińe baıǵa tıeıin dep jatyrmyn». Taǵy da jylady. Taǵdyrǵa qara qazandaı ókpesin aıtty. Abysyny ekeýi shúıirkelesip, syrlasatyn. Bizdiń qaınaǵany súıetin edi ǵoı. Betim-aý, ne dep kettim? Endi meniń kúıeýim ǵoı…» Qaınaǵasymen búgin túnde qosylatyny esine túskende aza boıy qaza bolyp, titirkenip ketedi. Taǵy da ıyǵy selkildep kemseńdeı bastaıdy. Osylaı otyra berer me edi. Bir kezde bir qara qus tap qasyna qalbańdap kelip qondy. Shoshyp ketti. «Qasqa, mynasy nesi?» Aqyryn ornynan turdy. Jylaı-jylaı qabaǵy isinip,dombyǵyp ketken. İshki saraıy bosap, tula boıy jeńileıip qalypty. Etegin qaqqyshtap, jalǵyz aıaq súrleýge tústi. Bir-eki bel asqan soń, aýyldan tútin kóringende, qaradaı qysylyp, uıala bastady. «Qoı, bir qushaq otyn ala baraıyn. Mynanyń esi aýysty dep jurt áńgime qylar-daǵy».

Otynyn esik aldyna ádeıi dúrs etkizip tastady. Jerkepeniń esigi ashyq. «Túımesh qaraǵymnyń da qarny ashyp qaldy ma eken? Tańerteńgi saýym pisirilmep edi. Má, qaınaǵa bar eken ǵoı…Qaınaǵasy nesi? Oı-e-baı, ol qyzdy táńerteń abysyndar «bizdiń úıde bola tursyn. Jalǵyz ózi ishqusa bolatyn boldy» dep alyp ketip edi ǵoı jyrpyldap.. Esim aýysar-aý osy meniń».

Kún batysqa qaraı zymyrap barady. Jerkepe jaqqa jekkóre qarady. Ana kórdeı qarańǵy jerkepeniń ishinde jatqan túkti bet qaınaǵasymen búgin túnde qoıyndasatyny eske túskende denesi qaltyraıdy. Yzadan qyp-qyzyl bop ketedi. Keńshiligi kóp Qudaı-aý, osy kisiniń júzine ómiri tiktep bir qaramapty. «Qarsy kelgende eki búktetilip, sálem salyp búkeńdeı bersem nemdi kóreıin!». Tek baıaǵyda qyz kezinde eń alǵash kórgende…. Ondaı kózi úlken kisini buryn-sońdy bilgen emes.

«Meni tentek deıdi, adaıdyń qyzy deıdi. Pshtý, eregeskende elime ketip qalaıyn ba? Biraq qaıda baramyn? Mańdaıymdy súıeıtin kim qaldy? Ashtyqta baýdaı qyryldy ǵoı. Qaıtyp kelgen qyz shıden tysqary degen», — dep myrs ete qaldy. Ózin ózi aıap, músirkeı kúldi. Kenet tula boıyna bir kúsh quıylǵandaı, qaırattanyp shırap sala berdi. Osylaı otyryp-otyryp, aıaqastynan ór minezine salyp, arqasy ustaǵandaı kóterilip ketetini bar. «Men senderge tentektiń ne ekenin kórseteıin!». Úıdiń irgesinde turǵan shylapshyndy ákep dańǵyr etkizip, lashyqtyń ortasyna qoıdy. Shoqqa bir shelek sýdy qaınatyp, lypasyn túgel sheship, jupar ıis sabyndy kópirtip shomyla bastady. Iissabyn men jyp-jyly sý denesindegi kún men shańnyń, muń men nalanyń, betindegi keýip qalǵan jastyń izin dym qaldyrmaı shaıyp jatty, shaıyp jatty. Shomylyp bolǵan soń, synyq aınanyń aldyna kelip, boılaı tura qaldy. Qaratorynyń ádemisi edi! Sulýlardyń azdap menmen bolatyny bar. Aqqý moınyna tip-tik ıyǵy jarasyp tur. Qudaı taǵalanyń ózi músinin asyqpaı somdaǵandaı: qumyrsqa bel men úlken qos anaryna urlana qarady da ústine sandyqta jatqan birkıer sary atlas kóılegin kıdi. Tirsegine túsetin qap-qara shashty tarqatyp jazdy, tisi synyq múıiz taraqpen asyqpaı-saspaı tarady, kóldiń shetindegi aqqýdaı asyqpaı-saspaı sylandy. Shashy tarqatylǵan kúıi basyna bórtpe shálini jaýyp, jerkepege keldi. » Tiri me ózi?».

— Meniń úıimdi jyǵarsyz. Erteń sizdiń jerkepege kóshemin — Osylaı kúńk ete qalǵanda, jylap-jylap, dombyǵyp ketken kózin qarańǵy úıdiń tóbesine qadap jatqan qaınaǵasy aqyryn kúldi.
Eshkim ún qatpaǵasyn, turyp- turyp, úıine qaıtyp kelip, eki kisige tósek saldy. Bir jastyq pen bir kórpe, bir jamylǵy. Tars jamylyp jatyp qaldy. Tóbede lashyqtyń jyrtyǵynan shıbarqyt kájekeıge qadaǵan alqa, tıyn, túımeler sıaqty juldyzdar jyltyraıdy. Baıaǵyda kelin bop túskende joryqqa ketken kúıeýin saryla kútip, óstip, juldyz sanaıtyn. Denesi tońazı bastady. Esikten tyqyr bilinbeıdi. El tegis uıqyda, ıtterge deıin tym-tyrs. «Kelmeıin dep jatyr ma? Sheshimin ózgerter táńerteń. Abysyndary kúler artyn ashyp, bul qarbashany bizdiń kerimbala da mensinbegen dep». Namys býdy. Talyǵyp, kózi endi ilinip, kirpikteri aıqasa bergende …burymyn temirdeı qarýly qol aqyryn sıpady. Tánine tátti diril tarady. Qaınaǵasy shamdy úrlep óshirdi.

***

Bir jyldan soń ómirge bir japyraq qara shaqalaq ul keldi. Ekeýdiń jany sonyń ústinde. Úsh jasqa tolarda sheshekpen aýyrdy. Moıyndaryna burshaq salyp, kózderiniń jastaryn tógip, Allaǵa jalbarynýmen boldy. Bala aman qaldy. Bulardyń soryna qaraı ózi de qoldy aıaqqa turmaıtyn, qoıan aıaǵyn jegen zántalaq neme bir! Bir kúni qaraqurt shaǵyp aldy. Ákesi jalma-jan emin jasap, janyn alyp qaldy-aý. Bir kúni úıilgen maıadan qulap, esinen tanyp qaldy… Qara jer habar bermesin, qaınatasy týra osy jalǵyz sıaqty mazasyz bolǵan edi.

Qarap otyrmaı otaǵasymen qaljyńdasatyndy shyǵardy. Keıde órligine de salyp, ekpindetip ketetini bar.

— Mynany kórdiń be? — deıdi ondaıda shaly kúmistelgen segiz órme qamshyny nusqap. Qoıly baıdan qalǵan bar baılyq — sol ǵana. Qudaı saqtasyn, basynan qamshy ketpeıtin qatyndar da kóp qoı osy aýylda. Ana Bátish kóktemde kósh kezinde jeligip, bozbala men qyzdardyń ánin tyńdaımyn dep baıqamaı kórshi aýyldyń kóshine erip kete beripti, jazǵan, orta jolǵa kelgende esin jıyp qarasa, basqa aýyl… Kúıeýi qamshynyń astyna alǵanda, baıǵus tapqan amaly ǵoı: jasaýyna kelgen sary ingenniń butyna tyǵylyp aman qalypty.

— Bizdiń úıdiń kisisi-aý, nesibeńnen qur qalaıyn dep otyrǵan joqpysyń osy?! Aýzynyń salymy joq adam bolady deıdi.
Otaǵasy myrs ete qap, taǵy da ala kózimen kúmis qamshyny nusqady. «Jonyńnan taspa tilermin» degeni. Biraq kózi aımalaıdy. Qudaı bereıin dese qıyn ba, jeti jyldan soń,Ahmet alpystan asqanda jalǵyz uldyń artynan bir qyz keldi dúnıege.

***

«Jalǵyzymnyń aldynda ala kór!» — qýraıdaı qatyp qalǵan qara kempirdiń kúni-túni qaqsaıtyny osy sóz. «Jalǵyzymnyń aldynda al tek!». Qudaı tilegin berdi. Seksen segizge qaraǵan shaǵynda qyltamaq bop bir aı ǵana aýyrdy. Tósek tartyp jatqanda, baıaǵy ashtyqtan ólgen balalaryn esine aldy. Býrahanyn da. Kóz jumar aldynda …kıiz úıdiń esigi ashylǵandaı boldy da arjaǵynan bir keremet appaq nur saýlap qoıa berdi. Sol appaq sáýleniń arasynan, Qudaı-aý, bireý shaqyrǵandaı boldy. Ahmet otaǵasy shyǵar dep qolyn kólegeılep, nazaryn jáımen salǵan, marqum osydan jıyrma bes jyl buryn ómirden ótken edi. Joq, tústep, anyqtap qarasa otaǵasy emes: baıaǵy alǵashqy jubaıy Shábden. Sol baıaǵydaı qap-qara qasy qıylyp, kúlimdeı qaraıdy. Júzi nurly kisi edi-aý. Aý, keıingi otaǵasy qaıda? Júregi dúrsildep, jalma jan izdeı bastaǵan. Anadaı jerde tur eken, aq shapany tógilip, aq seńseń bórki qaratory sulý júzine jarasyp…Umsyna tústi de kenet toqtaı qaldy, qasynda aqkóńil abysyny — Jamal baıǵus, jarbıyp baıyna jabysyp alypty. Taryny tyǵyp qoıyp, balalaryna berip, ózi ashtyqtan keýip ólip ketken, Jamal jaryqtyq. Abysynnyń qasyna jerlegende otaǵasyn azdap qyzǵanyp edi. Ómirlik qosaǵyn jańylmaı tapqan eken de. Endi eshqashan oǵan «erim» dep erkeleı almaıtynyn, tek «qaınaǵa» dep qaraıtynyn da túsindi… Bir shette sheshesi tur ańyrap, baıaǵyda uzatylǵan qyzyn-muny qımaı, baqyryp jylap, oǵan jurt kúlip, túıege áreń mingizip edi. Anashym-aý, sheshetaıym-aý! Mine, keldim qasyńa… Al ózi baıaǵy on jetidegi kezindegideı jap-jas eken deıdi. Ústinde qos etek kóılek, kók kájekeı, qolynda qos-qos bilezik… Aldynda samaladaı appaq nur…Toǵyz tozaqtan ótkende aldynda hurdyń osy nury kútken eken-aý. Endi aıaldaıtyn ne qaldy?

…Qara kempirdiń kirpigi qybyrlady. Qasynda qorshap otyrǵandar ne aıtqysy keldi degendeı betine úńildi. Jalǵyz ulynyń qolynan bir sıpap, murny bizdıip ózinen aýmaı qalǵan, janyndaı jaqsy kóretin qos burymdy nemeresine bir qarap úzilip júre berdi. Tósektiń janynda jalǵyz uldan týǵan tórt ul men alty qyz, óz kelini, jalǵyz qyzynan týǵan on jıeni, kúıeý balasy, tolyp jatqan shúpirlegen nemereleri men shóbereleri egilip jylap otyrdy.

---