InfoHub Logo

Ataqty Móńke bıdiń qartaıǵan kezi eken. Janynda eki atqosshysy bar, jasy on altydan jańa asqan turymdaı músindi, qyrǵı tildi qara bala úıge ruqsatpen kiripti.

— Assalaýmaǵalaıkým!

— Ýaǵalaıkýsassalam. Balam, qaı ulsyń?

— Arǵyn Keldibektiń balasymyn. Atym — Qazybek.

Tapqyr da, ańǵarǵysh Móńke jasóspirim Qazybekke asa bir iltıpatpen qarap, aqbýranyń shuǵasyndaı salaly saqal-murtyn tutamdap ustapty da, sózdi ózi bastapty.

— Ymm... qarakesek ekensiń ǵoı. Ákeń Keldibek pen shesheń Toqmeıil túgil, uly atań Shanshar abyzdy bilýshi edim. Shesheń syltıma bolsa da, kún batysymen eki ıyǵynda shyraq mazdap turatyndyqtan «Aqsaq bıke» atanyp edi. Shyraǵym, atadan úsh túrli bala týady. Bir bala ákesinen
asyp týatyn, bir bala áke ókshesin basyp týatyn, endi bir bala bar, ol ákeden keri qashyp týatyn. Sen sonyń qaısysy bolasyń?

— Ata, — deıdi Qazybek múdirmeı, — meniń atadan asyp týǵan bala bolar, bolmasymdy aldaǵy ómirim, ónerim biledi ǵoı. Al keri qashyp týdym deý ózińe de, ózgege de ókinish, renish bolar edi. Ázirshe óz oıym ókshesin basyp týdym ba deımin.

Móńke bı sózin qaıta sabaqtap, taǵy bir suraq beredi:

— Ýa, balam! Ótirik pen shynnyń arasyn ólshediń be?

Qarshadaıynan oıyn qýmaı, oı qýyp ósken quımaqulaq Qazybek buǵan qaıdan súrinsin:

— Ólshedim, ata. Ótirik pen shynnyń arasy tórt-aq eli, —  dep oń qolynyń tórt saýsaǵymen kóz ben qulaqtyń aralyǵyn basa qoıypty.

Móńke bı ishteı tánti bolyp, taǵy bir qyryna alady:

— Ýaı, Qazybek, naǵashyń Súleımen uıabórikteý bolsa da, baspa edi. Jıen ekensiń. Aqyl kimnen shyǵady, asyl neden shyǵady, qanat neden shyǵady, janat neden shyǵady, sanat neden shyǵady, aǵat neden shyǵady, ony bildiń be? — deıdi qyrandaı shúıilip.

Qazybek ile sóılep:

— Menimshe, aqyl jastan shyǵady, asyl tastan shyǵady. Tatý bolsa aǵaıyn biri — quıryq, biri — jal-qanat sodan shyǵady. Qoı terisin qorlama, janat sodan shyǵady. Halqy úshin qarttar qam jese, sanat sodan shyǵady. Ónersiz bolsa bozbala, aǵat sodan shyǵady, — deıdi.

Osy tusta Móńke bıdiń aqboz úıine aýyl aqsaqaldaryna kelip, báıbishe qymyz quıady. Áńgime qyzbaı turyp Qazybek endi Móńkeniń óziń dóńgeletedi. Qymyz ústinde áýeli:

— Naǵashy, ekeýińiz qalaı? — depti.

Móńke qarıa bógelmeı:

— Ekeýim úsheý boldy, jıen, — deıdi.

— Alysyńyzben qalaısyz? Jaqynyńyzben qalaısyz?

— Jaqynymmen jaýsha jaǵalasyp, jamandarsha naızalasamyn. Alysym arazdasty.

— Táttińizben qalaısyz?

— Jıen-aı, táttiniń dámi azaıa bastady ǵoı, — deıdi Móńke.

— Nesıeńiz tıe me, naǵashy? — depti Qazybek.

Sonda Móńke bı:

— Jasymda bergen nesıem, qartaıǵandaǵy nesibem eken, úı tigip, qymyz sapyryp otyrǵanym — sonyń arqasy, —  deıdi qýanyshty únmen.

Qazybek Móńke bıdikinen tústik jep, bata alyp attanady. Bylaı shyqqan soń eki joldasy: «Bı ekeýińniń jańaǵy jumbaqtap sóıleskenińe biz túsinbedik. Sheshýin aıtshy, uǵyp alaıyq», — dep qıyla ótinipti.

Sonda onyń máni bylaı deıdi Qazybek: «Ekeýiń qalaı degenim — «eki aıaǵyń qalaı, ózdigińizden júre alasyz ba?» degenim edi. Mókeń: «eki aıaqqa bir taıaq qosylyp úsheý boldy» dedi. «Alysyńyzben qalaısyz» degenim —  «alystaǵyny kóre alasyz ba» degenim edi. Qarıa: «alys-
ty kórmeıtin boldym» dedi. «Jaqynyńyzben qalaısyz» degenim — «tamaq iship-jeýińiz qalaı» degenim edi. Qarıa: «ár jerde qadaý-qadaý ǵana tisim qaldy, sonymen arpalysyp kúneltem» dedi. «Meniń táttińizben qalaısyz» degenim — «uıqyńyz qalaı degenim» edi. Qarıa: «uıqym
azaıdy» dep jaýap berdi. «Nesıeń tıe me» degenim — «balalaryń kúte me, jasynda siz olardy baǵyp-qaǵyp ósiripsiz, endi olar sol eńbegińizdi ótedi me?» degenim edi. Qarıa: «durys tárbıelep, jaqsy ósirgen bala adamǵa qartaıǵanda baqyt eken. Balalarymnyń qyzyǵyn kórip otyrmyn» dedi qýanyp.

Qazybektiń eki joldasy bul sózderge qaıran qalyp:

— Sen óziń bárimizden kishisiń, Paıǵambar jasyna kelmeı, ata saqal aýzyńa bitpeı jatyp, taqtaǵy han, taptaǵy bıdi aýzyna qaratqan Móńke bıden qalaı sheshendik asyrdyń? — dese kerek.

Qazybek mıyǵynan kúlip:

— Estige el toqtaıdy emes pe. Men ózim jas bolsam da, atam Shanshar abyz kóp jasady ǵoı, — degen eken.

---