Qazaq Halqynyń kásibı sýretshisi Ábilhan Qasteevtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy
Taqyryby: «Qazaq Halqynyń kásibı sýretshisi Ábilhan Qasteevtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy»
Maqsaty: Á. Qasteevtiń ómir baıany, shyǵarmashylyǵy týraly málimet berý. Onyń boıyndaǵy ónerdi damytýǵa sebepker bolǵan qasıetterge toqtap, oqýshylarǵa ózin tárbıeleýge baǵyt berý. Beıneleý óneri sabaǵynan alǵan bilimderin tekserý, sabaqta kórkem – estetıkalyq bilikti damytý jáne óner shyǵarmalaryn qabyldaýdaǵy kórkem beıneli oılaýdy qalyptastyrý kózdeldi. Oqýshynyń óz betimen oılaý qabiletin, kórkem jáne logıkalyq oılaýyn, tanymdyq belsendiligin damytý.
Ádisi: áńgime, suraq - jaýap, sýretshiler shyǵarmalary týraly pikir almasý, oılaryn ortaǵa salý.
Jabdyqtary: Á. Qasteevtiń shyǵarmalarynan reprodýksıalar, jıvopıs jáne grafıkalyq jumystar.
Sabaqtyń kezeńderi: 1. Ótken sabaqtarǵa sholý
2. beıneleý óneri túrleri men janrlary.
3. Á. Qasteevtiń ómir baıanymen tanysý.
4. Sýretshi shyǵarmasy týraly pikir almasý.
5. Qorytyndy: ortaq túsinik tabý.
Beıneleý óneriniń janrlary men túrlerinde salyný tehnıkasy jáne muǵalim jumysy kórsetiledi. Oqýshylar olardyń túrleri men janrlaryn anyqtaıdy.
Sabaq barysy:
1. Óner túrli bolady. Bireýler úı salady, aryq qazady, etik tigedi, arba isteıdi, kıiz basady, ydys isteıdi. Taǵysyn taǵy sol sıaqty sharýaǵa kerek nárselerdi jasaıdy. Bireýler kórikti meshit, kórnekti súret salady. Ádemi án, áserli kúı, ajarly sóz shyǵarady. Aldynǵy óner shyqqan nárseler kún kórý isine kerek sharýa kerek – jaraqtary. Muny istegende « Sulýynan – jylýy» degendeı kórkem bolýyn kózdemeıdi, tutynýǵa qolaıly, jaıly, berik bolý jaǵyn kóbirek kózdeıdi. Ekinshi ónerden shyqqan nárseler – jylýynan góri sulý bolýy kóbirek. Kózdelgennen kózge kórkem, kóńilge jaǵymdy bolyp istelgen nárseler: aldyńǵy nárseler adamnyń maqulyqtyq jan saqtaý kereginen shyqqan nárseler, sońǵy nárseler adamnyń jan qoshtaý kereginen shyqqan nárseler. Sondyqtan aldynǵy nárselerdi jasaýǵa jumsalatyn tirnek óneri bolady da, sońǵy nárselerge jumsalatyn óner – kórkemshilik úshin kórnek óneri bolady.» ( A. Baıtursynov)
(Ótken sabaqtarǵa sholý, úı tapsyrmasyn tekserý)
2. Beıneleý óneri túrleri men janrlary.
Anyqtamalar shema túrinde beriledi, mysaly:
Anyqtama túrleri: Beıneleý óneri degen ne?
Sýretshi qorshaǵan ortany beınelep óner týyndylaryn oryndaıdy. Sýretshi tek sýret salyp qoımaı, sonymen birge neshe túrli zattardy áshekeıleıdi.
(Ár túrli sýretshilerdiń shyǵarmalaryn kórsetý. Avtory kórsetilgen.)
3. Á. Qasteevtiń ómir baıanymen tanysý.
Sýretshi Ábilhan Qasteevtiń ómiri men óner joldaryn bir saǵatqa syıǵyzý múmkin emes, degenmen uly tulǵany taný, dáripteý, oqý - bárimizdiń paryzymyz. Óner keremeti máńgi jasaıdy, ónerin óz halqyna arnaǵan syrshyl sýretshi ómirimen tanysaıyq.
Óner kez kelgenniń boıyna ene bermeıtin qasıet ekeni barshamyzǵa belgili. Sondaı qasıetti óner ıesi halqymyzdyń aıaýly perzenti, elimizdiń maqtanyshy, kásibı sýretshi uly, tulǵalardyń biri - Ábilhan Qasteev. Ol Almaty oblysynyń (burynǵy Taldyqorǵan oblysy ) Jarkent aýdanyndaǵy Shejin aýylynda 1904 jyly 1qantarda dúnıege kelgen.
2004jyly IýNESKO kóleminde ólsheýsiz óner ıesi Á. Qasteevtiń 100jyldyq mereıtoıy atalyp ótti. Bul toı - sýretshiniń balalarynyń, týǵan - týystarynyń bolýyna áser etken qýanyshy ǵana emes, búkil qazaq halqynyń, baıtaq dalanyń qýanyshy.
Anasynyń janynda júrip, sulýlyqqa suqtana qarap, kórgenin beıneleýge beıim ósti. Ana balasy ómirge kelgende ony aspandata kóterip turyp, aıly túnde bata suraǵan eken desedi. Sol kezde Qyzyr - áýlıe tý syrtynan «áýmın»dep eles bolyp ótse kerek.
Ábilhannyń Shejin óńirinde barmaǵan taýy, baspaǵan tasy joq desek qatelespeımiz. Ákesinen qarshadaıynan jetim qalyp, «kók jetim»degen jaman atty jıi estip, qoranyp ósken, ór keýdeli qaısar bala barlyǵyna tóze biledi. Anasy demeý, súıeý bolady.
Bolashaq sýretshi 1929 jyldary Almaty qalasyndaǵy №12 mekteptiń eresekterge arnalǵan keshki oqý bólimine qabyldanady. Sol jerde bilim ala júrip, óziniń birinshi ustazy bolǵan, Kásibı sýretshi N. G. Hlýdovtyń kórkemsýret stýdıasyna barǵanda, óziniń qaǵaz betine túsirgen sýretterin kásibı sýretshiniń aldyna jaıyp salady. Qazaqtyń qara domalaq balasy mundaı ónerden habary bar ekenine qaıran qalyp, qaıdan jáne kim úıretkenin suraǵanda, Ábilhan Qasteev:
„Taýdyń bulaǵynan,
Qoıdyń qulaǵynan
Anamnyń kıizinen,
Eshkimniń múıizinen“,- dep jaýap bergen eken.
4. Sýretshi shyǵarmasy týraly pikir almasý:
Sýretshiniń shyǵarmalarynyń reprodýksıalary kórsetiledi. Oqýshynyń óz betimen oılaý qabiletin damytý úshin, oqýshyǵa shyǵarmany óziniń jeke basymen qabyldaýy úshin 1 - 2 mınýt berý kerek. Oqýshy tynyshtyqta kórkem shyǵarma mazmunyna, beınege enedi. Oqýshynyń qyzý sezim áreketi onyń uzaq únsiz qalýyna jol bermeıdi. Olar salynǵan sýretten kórgenderine baılanysty óziniń sezimin daýystap aıtýǵa kirisedi.
Suraqtar qoıylady: (Suraq olardyń qyzý sezim keshken sezim arnasyna qosylyp birigip ketetindeı suraq bolýy shart.)
- Salynǵan sýret senderdi qandaı kóńil – kúıge túsiredi?
- Salynǵan sýretke qarap turyp ne sezinesiń?
- Sýretshi bul shyǵarma arqyly qandaı kúı keshtiredi?
- Sýretshi qandaı quraldardy paıdalandy?»
- Bizdiń qýanysh, tolǵanys, qaıǵy, qorqynysh sezimderine bólinýimizdi neniń kómegimen bere alady?»
Maqsaty: Á. Qasteevtiń ómir baıany, shyǵarmashylyǵy týraly málimet berý. Onyń boıyndaǵy ónerdi damytýǵa sebepker bolǵan qasıetterge toqtap, oqýshylarǵa ózin tárbıeleýge baǵyt berý. Beıneleý óneri sabaǵynan alǵan bilimderin tekserý, sabaqta kórkem – estetıkalyq bilikti damytý jáne óner shyǵarmalaryn qabyldaýdaǵy kórkem beıneli oılaýdy qalyptastyrý kózdeldi. Oqýshynyń óz betimen oılaý qabiletin, kórkem jáne logıkalyq oılaýyn, tanymdyq belsendiligin damytý.
Ádisi: áńgime, suraq - jaýap, sýretshiler shyǵarmalary týraly pikir almasý, oılaryn ortaǵa salý.
Jabdyqtary: Á. Qasteevtiń shyǵarmalarynan reprodýksıalar, jıvopıs jáne grafıkalyq jumystar.
Sabaqtyń kezeńderi: 1. Ótken sabaqtarǵa sholý
2. beıneleý óneri túrleri men janrlary.
3. Á. Qasteevtiń ómir baıanymen tanysý.
4. Sýretshi shyǵarmasy týraly pikir almasý.
5. Qorytyndy: ortaq túsinik tabý.
Beıneleý óneriniń janrlary men túrlerinde salyný tehnıkasy jáne muǵalim jumysy kórsetiledi. Oqýshylar olardyń túrleri men janrlaryn anyqtaıdy.
Sabaq barysy:
1. Óner túrli bolady. Bireýler úı salady, aryq qazady, etik tigedi, arba isteıdi, kıiz basady, ydys isteıdi. Taǵysyn taǵy sol sıaqty sharýaǵa kerek nárselerdi jasaıdy. Bireýler kórikti meshit, kórnekti súret salady. Ádemi án, áserli kúı, ajarly sóz shyǵarady. Aldynǵy óner shyqqan nárseler kún kórý isine kerek sharýa kerek – jaraqtary. Muny istegende « Sulýynan – jylýy» degendeı kórkem bolýyn kózdemeıdi, tutynýǵa qolaıly, jaıly, berik bolý jaǵyn kóbirek kózdeıdi. Ekinshi ónerden shyqqan nárseler – jylýynan góri sulý bolýy kóbirek. Kózdelgennen kózge kórkem, kóńilge jaǵymdy bolyp istelgen nárseler: aldyńǵy nárseler adamnyń maqulyqtyq jan saqtaý kereginen shyqqan nárseler, sońǵy nárseler adamnyń jan qoshtaý kereginen shyqqan nárseler. Sondyqtan aldynǵy nárselerdi jasaýǵa jumsalatyn tirnek óneri bolady da, sońǵy nárselerge jumsalatyn óner – kórkemshilik úshin kórnek óneri bolady.» ( A. Baıtursynov)
(Ótken sabaqtarǵa sholý, úı tapsyrmasyn tekserý)
2. Beıneleý óneri túrleri men janrlary.
Anyqtamalar shema túrinde beriledi, mysaly:
Anyqtama túrleri: Beıneleý óneri degen ne?
Sýretshi qorshaǵan ortany beınelep óner týyndylaryn oryndaıdy. Sýretshi tek sýret salyp qoımaı, sonymen birge neshe túrli zattardy áshekeıleıdi.
(Ár túrli sýretshilerdiń shyǵarmalaryn kórsetý. Avtory kórsetilgen.)
3. Á. Qasteevtiń ómir baıanymen tanysý.
Sýretshi Ábilhan Qasteevtiń ómiri men óner joldaryn bir saǵatqa syıǵyzý múmkin emes, degenmen uly tulǵany taný, dáripteý, oqý - bárimizdiń paryzymyz. Óner keremeti máńgi jasaıdy, ónerin óz halqyna arnaǵan syrshyl sýretshi ómirimen tanysaıyq.
Óner kez kelgenniń boıyna ene bermeıtin qasıet ekeni barshamyzǵa belgili. Sondaı qasıetti óner ıesi halqymyzdyń aıaýly perzenti, elimizdiń maqtanyshy, kásibı sýretshi uly, tulǵalardyń biri - Ábilhan Qasteev. Ol Almaty oblysynyń (burynǵy Taldyqorǵan oblysy ) Jarkent aýdanyndaǵy Shejin aýylynda 1904 jyly 1qantarda dúnıege kelgen.
2004jyly IýNESKO kóleminde ólsheýsiz óner ıesi Á. Qasteevtiń 100jyldyq mereıtoıy atalyp ótti. Bul toı - sýretshiniń balalarynyń, týǵan - týystarynyń bolýyna áser etken qýanyshy ǵana emes, búkil qazaq halqynyń, baıtaq dalanyń qýanyshy.
Anasynyń janynda júrip, sulýlyqqa suqtana qarap, kórgenin beıneleýge beıim ósti. Ana balasy ómirge kelgende ony aspandata kóterip turyp, aıly túnde bata suraǵan eken desedi. Sol kezde Qyzyr - áýlıe tý syrtynan «áýmın»dep eles bolyp ótse kerek.
Ábilhannyń Shejin óńirinde barmaǵan taýy, baspaǵan tasy joq desek qatelespeımiz. Ákesinen qarshadaıynan jetim qalyp, «kók jetim»degen jaman atty jıi estip, qoranyp ósken, ór keýdeli qaısar bala barlyǵyna tóze biledi. Anasy demeý, súıeý bolady.
Bolashaq sýretshi 1929 jyldary Almaty qalasyndaǵy №12 mekteptiń eresekterge arnalǵan keshki oqý bólimine qabyldanady. Sol jerde bilim ala júrip, óziniń birinshi ustazy bolǵan, Kásibı sýretshi N. G. Hlýdovtyń kórkemsýret stýdıasyna barǵanda, óziniń qaǵaz betine túsirgen sýretterin kásibı sýretshiniń aldyna jaıyp salady. Qazaqtyń qara domalaq balasy mundaı ónerden habary bar ekenine qaıran qalyp, qaıdan jáne kim úıretkenin suraǵanda, Ábilhan Qasteev:
„Taýdyń bulaǵynan,
Qoıdyń qulaǵynan
Anamnyń kıizinen,
Eshkimniń múıizinen“,- dep jaýap bergen eken.
4. Sýretshi shyǵarmasy týraly pikir almasý:
Sýretshiniń shyǵarmalarynyń reprodýksıalary kórsetiledi. Oqýshynyń óz betimen oılaý qabiletin damytý úshin, oqýshyǵa shyǵarmany óziniń jeke basymen qabyldaýy úshin 1 - 2 mınýt berý kerek. Oqýshy tynyshtyqta kórkem shyǵarma mazmunyna, beınege enedi. Oqýshynyń qyzý sezim áreketi onyń uzaq únsiz qalýyna jol bermeıdi. Olar salynǵan sýretten kórgenderine baılanysty óziniń sezimin daýystap aıtýǵa kirisedi.
Suraqtar qoıylady: (Suraq olardyń qyzý sezim keshken sezim arnasyna qosylyp birigip ketetindeı suraq bolýy shart.)
- Salynǵan sýret senderdi qandaı kóńil – kúıge túsiredi?
- Salynǵan sýretke qarap turyp ne sezinesiń?
- Sýretshi bul shyǵarma arqyly qandaı kúı keshtiredi?
- Sýretshi qandaı quraldardy paıdalandy?»
- Bizdiń qýanysh, tolǵanys, qaıǵy, qorqynysh sezimderine bólinýimizdi neniń kómegimen bere alady?»
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
