Qazaqstannyń energetıkalyq damý kezeńderi
Sabaq taqyryby: Qazaqstannyń energetıkalyq damý kezeńderi
Sabaq maqsaty:
a) bilimdilik: Qazaqstan energetıkasy, elektroenergetıka mindetteri,
OEK, elektr stansıalary týraly oqýshylardyń bilim – bilik daǵdylaryn qalyptastyrý;
á) damytýshylyq: elektr energetıkasy týraly tolyq derekter bere otyryp, oqýshylardyń bilimin arttyrý; jańasha oqytý ádisteri arqyly logıkasyn, oılaýyn damytý.
b) tárbıelik: otansúıgishtikke tárbıeleý, mıneraldy resýrstardy jáne energıany únemdeýge tárbıeleý arqyly oqýshynyń pánge,ǵylymǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý. Belsendi jeke tulǵa
qalyptastyrý.
Sabaq túri. Dástúrli emes.
Ádisi: ınteraktıvti oqytý; STO baǵyty «Qyzyǵýshylyqty oıatý»,
oıyn «Sham jaǵý», suraq - jaýap.
Kórnekilikter: Elektrondy oqýlyq «Qazaqstannyń ekonomıkalyq jáne
áleýmettik geografıasy», «Jańa álemdegi jańa
Qazaqstan» N. Nazarbaevtyń joldaýy 12 - baǵyt, oıyn
«Sham jaǵý», plakat «Energetıkalyq júıe», ǵalymdar
portretteri, «Aqıqat» jýrnaly, kompúter, mýltımedıa
apparaty.
Pán arqyly baılanys: arnaıy tehnologıa (dánekerleýshi), geografıa,
naryqtyq ekonomıka, fızıka.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi.
1. Oqýshylardy tekserý.
2. Synyp bólmesiniń, oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý.
İİ. Ótken sabaqty tekserý.
1. Suraq - jaýap ádisi.
(jalpy topqa qoıylady)
Suraq: Ótken sabaqta qandaı taqyryp óttik?
Jaýap: Elektotehnıkaǵa kirispe.
Suraq: 1. Elektrotehnıka neni zertteıdi?
Jaýap: Elektrotehnıka - elektr jáne magnıttik qubylystardyń praktıkalyq maqsatqa qoldanylýyn zertteıtin ǵylym.
Suraq: 2. Elektronıka týraly ne bilesińder?
Jaýap: Elektrondy, jartylaı ótkizgishti, vakýmdy, gazdy ortada elektr qubylystaryn qoldanýǵa negizdelgen qurylǵylar.
Suraq: 3. Elektr energetıkalyq júıe týraly ne bilemiz?
Jaýap: Ózara baılanysqan óndirýshi, tutynýshy, túrlendirýshi, taratýshy, jetkizýshi jelilerdiń jıyntyǵy.
Suraq: 4. Úshfazaly elektr júıesin, elektr qozǵaltqyshyn, úshfazaly transformatordy oılap tapqan ǵalym kim?
Jaýap: Elektroenergetıkanyń negizin salýshy: M. O. Dolıvo - Dobrovolskıı.
2. Qorytyndylaý. Oıyn «Sham jaǵý»
Sharty: suraqtarǵa jaýap bere otyryp, janǵan shamǵa jetý.
Ekranda «Oıyn aty», suraq birtindep shyǵady.
1. Elektrlik tehnıkalardy ata.
2. Elektrotehnıkanyń negizin salýshy ǵalym. Onyń ashqan jańalyǵy.
3. Elektr energıasyn qaıda óndiredi?
4. Sapaly, turaqty elektr toǵyn paıdalaný úshin qandaı shart oryndalýy tıis?
Muǵalim: Alǵashqy elektr shamyn orys ónertapqyshy A. N. Lodygın qurastyrǵan edi.
İİİ Jańa sabaqty meńgertý.
1) Taqyrypty, negizgi jospardy ekranǵa shyǵarý.
1. Elektrlik energetıkanyń mindetteri.
2. Qazaqstannyń otyn - energetıkalyq kesheni (OEK)
3. Qazaqstan energetıkasynyń damý kezeńderi.
«Qyzyǵýshylyqty oıatý» strategıasy:
Muǵalim: Búgingi jańa taqyryptyń 1, 2, 3 - suraqtary boıynsha ne biletinderińizdi, qandaı málimetter belgili ekenin 1 - baǵanǵa qysqa túrde jazamyz. (Ne jazǵandaryn anyqtaý.)
Oqýshylar, 2 - baǵanǵa ekranda turǵan 1, 2, 3 - suraqtar boıynsha ne bilgilerińiz keletinin jazyp shyǵyńyzdar.
2. Jańa sabaqty túsindirý.
1. Elektrlik energetıkanyń mindetteri:
Ekranda:
- halyq sharýashylyǵyn, óndiris oryndaryn elektr energıasymen tolyq qamtamasyz etý,
- elektr energıasyn óndirip, paıdalanýdy ońaılatý;
- elektr energıasyn únemdeý maqsatynda energetıkalyq tıimdi qurylǵylar men qondyrǵylar, aspaptar jasap shyǵarý;
- elektr qurylǵylardy paıdalanýdy ońaılatý (batyrma, qosqysh, púlt t. b.)
- elektr energıasyn únemdeý;
- Birikken energojúıe qurý jáne t. b.
1997 jyly Qazaqstan Úkimeti «Energıany únemdeý» týraly Zań qabyldady. Elektr energıasyn únemdeý arqyly Jer - Anamyzdyń bizge jáne bizdiń urpaqtarymyzǵa beretin tabıǵı - mıneraldy resýrstardy únemdeımiz.
2. Qazaqstannyń otyn – energetıkalyq kesheni (OEK)
OEK – otyndy jáne elektr energıasyn óndirýdi, ony tutynýshyǵa jetkizýdi qamtamasyz etetin keshendi óndiris.
OEK otyn óndirisinde kómir, munaı, gaz sıaqty mıneraldy resýrstardy paıdalanady. OEK - tiń energetıkalyq bóligin elektr stansıalar quraıdy. Ózderińe belgili Qazaqstanda negizinen úsh elektr stansıasy jumys jasaıdy.
Elektrondy oqýlyqty qoldanyp «Sý elektr stansıasy», «Elektr stansıalary» beıne jazbany kórsetý. Gıpermátinnen Qazaqstan Respýblıkasynyń ekonomıkalyq kartasyn paıdalanyp, negizgi elektr stansıalary ornalasqan aýdandardy kórsetý.
Keń baıtaq otanymyzdy elektr energıasymen qamtamasyz etip, el ekonomıkasyn kóterýde úlken úles qosyp otyrǵan energetıkalyq stansıalar qaı aımaqtarda ornalasqanyn kóreıik.
JES - lary Oral, Aqtóbe, Atyraý, Qostanaı, Petropavl, Pavlodar, Óskemen, Qaraǵandy, Balqash, Qyzylorda, Semeı, Arqalyq qalalarynda ornalasqan.
SES - lary Shyǵys Qazaqstanda Óskemen (Ertis, Úlbi, Buqtyrma, Harıýz ózenderinde), Almaty oblysynda (Qapshaǵaı, Úlken Almaty, Kishi Almaty), Shymkent oblysynda(Shardara sý qoımasy), Taldyqorǵan oblysynda(Tekeli) elektr energıasyn óndirip, osy óńirlerdi energıamen qamtamasyz etedi.
Qazaqstandaǵy ázirshe jalǵyz AES bizdiń ólkemizde - Aqtaý qalasynda ornalasqan. Bolashaqta Balqashta da AES boı kótermekshi.
Elimiz boıynsha barlyq JES búkil óndiriletin energıanyń 90%- yn, SES - 8%- yn, AES - 2%- yn beredi. Búgingi kúni 42 iri jáne birneshe shaǵyn JES, 6 iri jáne birneshe shaǵyn SES, 1 AES bar. «Jońǵar qaqpasy», Arqalyq aýdandarynda eki JelES salynýda. Jel qatty soǵatyn taǵy 40 aýdanda qýaty 2 mln. kvt. JelES josparlanýda.
3. Qazaqstan energetıkasynyń damý kezeńderi.
OEK Qazaqstandy elektr energıasymen tolyq qamtamasyz etýge múmkindigi bar. Ol úshin otyn da, energoresýrstar da jetkilikti. Biraq, OEK birkelki damymaǵan. Ony mynadan kórýge bolady 1990 jyly Qazaqstanda 90 mlrd. kvt. saǵ. energıa óndirilgen bolatyn. Al, sol kezdegi respýblıkamyzdaǵy elektr stansıalarynyń energıa óndirý múmkindigi 19mlrd. kvt. saǵ. edi. Búgingi kúni elektr stansıalardyń óndiris múmkindigi 95mlrd. kvt. saǵ., biraq 60 mlrd. kvt saǵ. energıa óndiredi.
Qazaqstannyń energetıkalyq damý kezeńderi
Qazaqstan egemendik alǵannan beri tól energetıkamyz qalaı damyp keledi,
búginde qandaı deńgeıde? Bul suraqqa jaýap berý úshin myna dıagramǵa nazar aýdaraıyq. (Ekrannan dıagram shyǵady.)
1990jyly - 90 mlrd. kvt. saǵ.
1994 jyly - 66, 4 mlrd. kvt. saǵ.
1997 jyly - 60 mlrd. kvt. saǵ.
2003 jyly - 64 mlrd kvt. saǵ.
2005 jyly - 68 mlrd. kvt. saǵ.
2010 jyly - 85 mlrd. kvt. saǵ.
2015 jyly - 102 mlrd. kvt. saǵ.
2020 jyly - 114 mlrd. kvt. saǵ.
Táýelsizdik alǵan alǵashqy jyldary Qazaqstan úkimeti energetıkalyq toqyrýǵa ushyramas úshin TMD elderiniń ishinde alǵashqylardyń biri bolyp energetıka óndirisin jekeshelendirip, tyǵyryqtan shyǵa bildi. Alǵashqy otandyq ónimderdi, jańa tıpti qondyrǵylardy AMJZ, ELMO zaýyttary shyǵara bastady.(«Energetıka» jýrnalyn paıdalaný)
Ońtústik jaqtaǵy energetıkaǵa tapshylyq kórshiles Qyrǵyzstannan jáne Túrikmenstannan energıa alýǵa májbúr etýde.»Qazaqstan - 2030» strategıalyq baǵdarlamasynda jáne Elbasynyń «Jańa álemdegi jańa Qazaqstan» atty joldaýynda energetıka mindetterin oryndaý, energetıkalyq tapshylyq máselelerin sheshý joldary qarastyrylǵan. Sondaı - aq, elimizdiń Energetıka jáne mıneraldy resýrstar mınıstrligi «Samuryq» energetıkalyq óndirisimen birlesip 2007 - 2015 jyldarǵa arnap perspektıvalyq jospar jasaǵan. Osy oraıda Energetıka jáne mıneraldy resýrstar mınıstri S: Myńbaev Ekibastuz ES qýaty molaıtylyp, Qaraǵandy, Pavlodar t. b. aımaqtarda JES salynatynyn málimdedi. Búgingi kúni energıa quny kóterildi. («Jas Alash»gazeti,»Aqıqat» jýrnaly)
4. Bekitý.
1.«Qyzyǵýshylyqty oıatý» strategıasy boıynsha kestedegi 3 - baǵandy toltyrý.
2. Biz ótilgen taqyryptan neni meńgerdik?
OEK degen ne?
Qazaqstan energetıkasyn damytý neni kózdeıdi?
5. Dáptermen jumys.
1. Leksıa jazdyrý.
6. Baǵalaý.
7. Úıge tapsyrma.
Qazaqstan energetıkasyn damý kezeńderiniń dıagramsyn syzý.
Sabaq maqsaty:
a) bilimdilik: Qazaqstan energetıkasy, elektroenergetıka mindetteri,
OEK, elektr stansıalary týraly oqýshylardyń bilim – bilik daǵdylaryn qalyptastyrý;
á) damytýshylyq: elektr energetıkasy týraly tolyq derekter bere otyryp, oqýshylardyń bilimin arttyrý; jańasha oqytý ádisteri arqyly logıkasyn, oılaýyn damytý.
b) tárbıelik: otansúıgishtikke tárbıeleý, mıneraldy resýrstardy jáne energıany únemdeýge tárbıeleý arqyly oqýshynyń pánge,ǵylymǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý. Belsendi jeke tulǵa
qalyptastyrý.
Sabaq túri. Dástúrli emes.
Ádisi: ınteraktıvti oqytý; STO baǵyty «Qyzyǵýshylyqty oıatý»,
oıyn «Sham jaǵý», suraq - jaýap.
Kórnekilikter: Elektrondy oqýlyq «Qazaqstannyń ekonomıkalyq jáne
áleýmettik geografıasy», «Jańa álemdegi jańa
Qazaqstan» N. Nazarbaevtyń joldaýy 12 - baǵyt, oıyn
«Sham jaǵý», plakat «Energetıkalyq júıe», ǵalymdar
portretteri, «Aqıqat» jýrnaly, kompúter, mýltımedıa
apparaty.
Pán arqyly baılanys: arnaıy tehnologıa (dánekerleýshi), geografıa,
naryqtyq ekonomıka, fızıka.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi.
1. Oqýshylardy tekserý.
2. Synyp bólmesiniń, oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý.
İİ. Ótken sabaqty tekserý.
1. Suraq - jaýap ádisi.
(jalpy topqa qoıylady)
Suraq: Ótken sabaqta qandaı taqyryp óttik?
Jaýap: Elektotehnıkaǵa kirispe.
Suraq: 1. Elektrotehnıka neni zertteıdi?
Jaýap: Elektrotehnıka - elektr jáne magnıttik qubylystardyń praktıkalyq maqsatqa qoldanylýyn zertteıtin ǵylym.
Suraq: 2. Elektronıka týraly ne bilesińder?
Jaýap: Elektrondy, jartylaı ótkizgishti, vakýmdy, gazdy ortada elektr qubylystaryn qoldanýǵa negizdelgen qurylǵylar.
Suraq: 3. Elektr energetıkalyq júıe týraly ne bilemiz?
Jaýap: Ózara baılanysqan óndirýshi, tutynýshy, túrlendirýshi, taratýshy, jetkizýshi jelilerdiń jıyntyǵy.
Suraq: 4. Úshfazaly elektr júıesin, elektr qozǵaltqyshyn, úshfazaly transformatordy oılap tapqan ǵalym kim?
Jaýap: Elektroenergetıkanyń negizin salýshy: M. O. Dolıvo - Dobrovolskıı.
2. Qorytyndylaý. Oıyn «Sham jaǵý»
Sharty: suraqtarǵa jaýap bere otyryp, janǵan shamǵa jetý.
Ekranda «Oıyn aty», suraq birtindep shyǵady.
1. Elektrlik tehnıkalardy ata.
2. Elektrotehnıkanyń negizin salýshy ǵalym. Onyń ashqan jańalyǵy.
3. Elektr energıasyn qaıda óndiredi?
4. Sapaly, turaqty elektr toǵyn paıdalaný úshin qandaı shart oryndalýy tıis?
Muǵalim: Alǵashqy elektr shamyn orys ónertapqyshy A. N. Lodygın qurastyrǵan edi.
İİİ Jańa sabaqty meńgertý.
1) Taqyrypty, negizgi jospardy ekranǵa shyǵarý.
1. Elektrlik energetıkanyń mindetteri.
2. Qazaqstannyń otyn - energetıkalyq kesheni (OEK)
3. Qazaqstan energetıkasynyń damý kezeńderi.
«Qyzyǵýshylyqty oıatý» strategıasy:
Muǵalim: Búgingi jańa taqyryptyń 1, 2, 3 - suraqtary boıynsha ne biletinderińizdi, qandaı málimetter belgili ekenin 1 - baǵanǵa qysqa túrde jazamyz. (Ne jazǵandaryn anyqtaý.)
Oqýshylar, 2 - baǵanǵa ekranda turǵan 1, 2, 3 - suraqtar boıynsha ne bilgilerińiz keletinin jazyp shyǵyńyzdar.
2. Jańa sabaqty túsindirý.
1. Elektrlik energetıkanyń mindetteri:
Ekranda:
- halyq sharýashylyǵyn, óndiris oryndaryn elektr energıasymen tolyq qamtamasyz etý,
- elektr energıasyn óndirip, paıdalanýdy ońaılatý;
- elektr energıasyn únemdeý maqsatynda energetıkalyq tıimdi qurylǵylar men qondyrǵylar, aspaptar jasap shyǵarý;
- elektr qurylǵylardy paıdalanýdy ońaılatý (batyrma, qosqysh, púlt t. b.)
- elektr energıasyn únemdeý;
- Birikken energojúıe qurý jáne t. b.
1997 jyly Qazaqstan Úkimeti «Energıany únemdeý» týraly Zań qabyldady. Elektr energıasyn únemdeý arqyly Jer - Anamyzdyń bizge jáne bizdiń urpaqtarymyzǵa beretin tabıǵı - mıneraldy resýrstardy únemdeımiz.
2. Qazaqstannyń otyn – energetıkalyq kesheni (OEK)
OEK – otyndy jáne elektr energıasyn óndirýdi, ony tutynýshyǵa jetkizýdi qamtamasyz etetin keshendi óndiris.
OEK otyn óndirisinde kómir, munaı, gaz sıaqty mıneraldy resýrstardy paıdalanady. OEK - tiń energetıkalyq bóligin elektr stansıalar quraıdy. Ózderińe belgili Qazaqstanda negizinen úsh elektr stansıasy jumys jasaıdy.
Elektrondy oqýlyqty qoldanyp «Sý elektr stansıasy», «Elektr stansıalary» beıne jazbany kórsetý. Gıpermátinnen Qazaqstan Respýblıkasynyń ekonomıkalyq kartasyn paıdalanyp, negizgi elektr stansıalary ornalasqan aýdandardy kórsetý.
Keń baıtaq otanymyzdy elektr energıasymen qamtamasyz etip, el ekonomıkasyn kóterýde úlken úles qosyp otyrǵan energetıkalyq stansıalar qaı aımaqtarda ornalasqanyn kóreıik.
JES - lary Oral, Aqtóbe, Atyraý, Qostanaı, Petropavl, Pavlodar, Óskemen, Qaraǵandy, Balqash, Qyzylorda, Semeı, Arqalyq qalalarynda ornalasqan.
SES - lary Shyǵys Qazaqstanda Óskemen (Ertis, Úlbi, Buqtyrma, Harıýz ózenderinde), Almaty oblysynda (Qapshaǵaı, Úlken Almaty, Kishi Almaty), Shymkent oblysynda(Shardara sý qoımasy), Taldyqorǵan oblysynda(Tekeli) elektr energıasyn óndirip, osy óńirlerdi energıamen qamtamasyz etedi.
Qazaqstandaǵy ázirshe jalǵyz AES bizdiń ólkemizde - Aqtaý qalasynda ornalasqan. Bolashaqta Balqashta da AES boı kótermekshi.
Elimiz boıynsha barlyq JES búkil óndiriletin energıanyń 90%- yn, SES - 8%- yn, AES - 2%- yn beredi. Búgingi kúni 42 iri jáne birneshe shaǵyn JES, 6 iri jáne birneshe shaǵyn SES, 1 AES bar. «Jońǵar qaqpasy», Arqalyq aýdandarynda eki JelES salynýda. Jel qatty soǵatyn taǵy 40 aýdanda qýaty 2 mln. kvt. JelES josparlanýda.
3. Qazaqstan energetıkasynyń damý kezeńderi.
OEK Qazaqstandy elektr energıasymen tolyq qamtamasyz etýge múmkindigi bar. Ol úshin otyn da, energoresýrstar da jetkilikti. Biraq, OEK birkelki damymaǵan. Ony mynadan kórýge bolady 1990 jyly Qazaqstanda 90 mlrd. kvt. saǵ. energıa óndirilgen bolatyn. Al, sol kezdegi respýblıkamyzdaǵy elektr stansıalarynyń energıa óndirý múmkindigi 19mlrd. kvt. saǵ. edi. Búgingi kúni elektr stansıalardyń óndiris múmkindigi 95mlrd. kvt. saǵ., biraq 60 mlrd. kvt saǵ. energıa óndiredi.
Qazaqstannyń energetıkalyq damý kezeńderi
Qazaqstan egemendik alǵannan beri tól energetıkamyz qalaı damyp keledi,
búginde qandaı deńgeıde? Bul suraqqa jaýap berý úshin myna dıagramǵa nazar aýdaraıyq. (Ekrannan dıagram shyǵady.)
1990jyly - 90 mlrd. kvt. saǵ.
1994 jyly - 66, 4 mlrd. kvt. saǵ.
1997 jyly - 60 mlrd. kvt. saǵ.
2003 jyly - 64 mlrd kvt. saǵ.
2005 jyly - 68 mlrd. kvt. saǵ.
2010 jyly - 85 mlrd. kvt. saǵ.
2015 jyly - 102 mlrd. kvt. saǵ.
2020 jyly - 114 mlrd. kvt. saǵ.
Táýelsizdik alǵan alǵashqy jyldary Qazaqstan úkimeti energetıkalyq toqyrýǵa ushyramas úshin TMD elderiniń ishinde alǵashqylardyń biri bolyp energetıka óndirisin jekeshelendirip, tyǵyryqtan shyǵa bildi. Alǵashqy otandyq ónimderdi, jańa tıpti qondyrǵylardy AMJZ, ELMO zaýyttary shyǵara bastady.(«Energetıka» jýrnalyn paıdalaný)
Ońtústik jaqtaǵy energetıkaǵa tapshylyq kórshiles Qyrǵyzstannan jáne Túrikmenstannan energıa alýǵa májbúr etýde.»Qazaqstan - 2030» strategıalyq baǵdarlamasynda jáne Elbasynyń «Jańa álemdegi jańa Qazaqstan» atty joldaýynda energetıka mindetterin oryndaý, energetıkalyq tapshylyq máselelerin sheshý joldary qarastyrylǵan. Sondaı - aq, elimizdiń Energetıka jáne mıneraldy resýrstar mınıstrligi «Samuryq» energetıkalyq óndirisimen birlesip 2007 - 2015 jyldarǵa arnap perspektıvalyq jospar jasaǵan. Osy oraıda Energetıka jáne mıneraldy resýrstar mınıstri S: Myńbaev Ekibastuz ES qýaty molaıtylyp, Qaraǵandy, Pavlodar t. b. aımaqtarda JES salynatynyn málimdedi. Búgingi kúni energıa quny kóterildi. («Jas Alash»gazeti,»Aqıqat» jýrnaly)
4. Bekitý.
1.«Qyzyǵýshylyqty oıatý» strategıasy boıynsha kestedegi 3 - baǵandy toltyrý.
2. Biz ótilgen taqyryptan neni meńgerdik?
OEK degen ne?
Qazaqstan energetıkasyn damytý neni kózdeıdi?
5. Dáptermen jumys.
1. Leksıa jazdyrý.
6. Baǵalaý.
7. Úıge tapsyrma.
Qazaqstan energetıkasyn damý kezeńderiniń dıagramsyn syzý.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń maqsaty: Teńdeý uǵymyn tanyp biledi. Teńdeý - belgisiz sany bar teńdik ekenin, belgisiz sannyń máni teńdeýdiń túbiri ekenin ıaǵnı teńdeýdiń sheshýi bolatynyn meńgeredi.
