InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Qazaqstannyń ósimdikteri men janýarlar dúnıesi.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Qazaqstan aýmaǵyndaǵy ósimdik jamylǵysy men janýarlar dúnıesiniń taralý aımaqtaryn sıpattaý. Ósimdik pen janýarlar dúnıesiniń zona boıynsha taralý sebepterin túsindirý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń jeke tapsyrmalarmen jumys isteý arqyly ózdiginen jumys isteı bilý daǵdysyn odan ári qalyptastyrý. Ikemdilikteri men daǵdylaryn damytý. «Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna» engizilgen ósimdikter men janýarlar dúnıesine toqtalý.
Tárbıelik: Topyraq erozıalarymen tanystyryp, oqýshylardy bul máselelerdi sheshýdiń jolyn tabýǵa baǵyttaý arqyly, oılaý daǵdylaryn arttyrý, óz otanyna degen jaýapkershilik pen súıispenshilik sezimderin arttyrý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádis - tásilderi: suraq - jaýap, túsindirý, Es kartasy
Sabaqtyń kórnekiligi:
Qazaqstannyń fızıkalyq kartasy, ósimdikter men janýarlar dúnıesine arnalǵan beıne aıdar, ınterbelsendi taqta.
Pánaralyq baılanys: bıologıa, hımıa, tarıh
I. Uıymdastyrý
a. amandasý
b. túgendeý
s. sabaqqa kóńil aýdarý

II. Úı tapsyrmasyn suraý.
Sabaqqa degen yntasyn arttyrý, jigerlendirý maqsatynda urandaryn aıtý.

Mine, mine tiri gúlder, tiri gúlder tur ósip,
Bul dalada baqyt shaqtyń baıany úshin kúresip...
Ótken kúnder daýylymen qumdar tolqyp shaıqalǵan,
Sol bir daýyl talaı izdi ketti - aý kómip, maıtalman!
O, ǵajaıyp, jańa gúlder eski jurtta tur ósip,
Bul dalanyń rýhy úshin máńgi - baqı kúresip.
Sol gúlderdi ıiskep, súıip júrse bireý dalada
Uqsaıdy ol óz balasyn jetektegen anaǵa.
Qara topyraqty zona
1. Qara topyraqty zona Qazaqstannyń qaı aımaǵyna tán? /Soltústik, Qostanaı, Aqmola, Pavlodar, Batys Qazaqstan/
2. Qara topyraqtyń 3 túrin atap kórset? /gýmýstylyǵy shamaly, jaı gýmysty qara, qýań dalanyń qara topyraǵy /
Qara qońyr topyraqty zona
1. Bul topyraq qaı jerlerde kezdesedi? /Ort. Qaz., SHQO jazyq jerlerinde/
2. Qara qońyr topyraqqa tán sıpat jáne bul qaı zonaǵa tán? /tym qurǵaq, shóleıtti aımaqqa tán/
Qońyr jáne sur qońyr topyraqty zonasy
1. Bul topyraq túri qaı óńirde kóp taralǵan? /Ońtústik Qazaqstandy túgel qamtyǵan/
2. Qońyr jáne sur qońyr topyraqtyń quramy? /gýmýsy az, sondyqtan mal sharýashylyǵyna, sýarmaly eginshilikke tıimdi/

3. Qazirgi tańda topyraq qalaı lastanyp jatyr? Óz óńirińniń erozıaǵa ushyraǵan topyraǵyna qandaı shara qoldanar ediń?
(Oqýshylar óz oılaryn dápterge túsirý)
Keskin kartamen jumys

2. Tapqyr bolsań sheship kór......(jumbaqtar sheshý)
1. Topyraqtyń kemitetin qunarlyǵyn
Atańdarshy tabıǵattyń bir apatyn /topyraq erozıasy/

2. Jerimizdiń kóp bóligi jazyqtyqtan,
Jáne de kúshti jelden jıi soqqan
Tyń jáne tyńaıǵan jerlerimiz,
Egistikke jaramaı isten shyqqan.
Erozıanyń qaı túri topyraqty,
Osyndaı jaǵdaılarǵa ushyratqan?. /jel erozıasy/

3. 1955 - 58 jyldar aralyǵynda
805 myń gektar jer ushyrady erozıaǵa,
Bul jaǵdaı Pavlodardan oryn alsa,
Kezdesti taǵy qaı oblys aýdanynda /Qostanaı oblysy, Áýlıekól/

4. Topyraq qabaty bolýy úshin qaıta jańa,
Qurylý úrdisi sozylǵan qansha san myń jylǵa /1400 - 7000/

5. Basynda usaq jyralar paıda bolǵan,
Sýarǵan saıyn oıylyp saıǵa aınalǵan.
Saı – salamen jyralardyń kóbeıýi,
Adamdardyń tıimsiz jaǵdaıynan,
Erozıanyń qaı túrine jatady bul?
Shaıylyp ketken topyraq aqqan sýdan. /sý erozıasy/

III. Jańa sabaq.
Barysy: Kirispe sóz.
Oqýshylar jumbaǵymyzdy sheship bolsaq, qoldaryńyzdaǵy jetondaryńyzdyń syrtqy betindegi sýretke nazar aýdaryńyzdar. Ne beınelengen, qalaı oılaısyzdar?

Qazaqstan ósimdikteriniń qalyptasýyna óte kóp ýaqyt ketti. Tirshilik ataýlyny ósimdiksiz elestetýge bolmaıdy. Paleogen dáýirinde búkil Turan oıpatyn teńiz basyp jatqan. Ol Torǵaı buǵazy arqyly Batys Sibir teńizimen jalǵasqan. Teńiz Qazaqstanǵa qaraǵan qurlyqty 2 - ge bólgen. Torǵaı buǵazynan shyǵysta Altaı, Saryarqa aımaqtarynda, negizinen jalpaq japyraqtylary men máńgi jasyl qylqan japyraqty ósimdik túrleri taraǵan. Al Torǵaı buǵazynan batysqa qaraı (Muǵaljar, Jalpy Syrt, Jem ústirti) máńgi jasyl sýbtropıktik túrler damyǵan.
Paleogen dáýiriniń alǵashqy jartysynda jazyq oıpańdardy teńiz basyp jatqan tusta, onyń jaǵalaýyndaǵy qyrattar men taýlarda sýbtropıktik jalpaq japyraqty orman ósip turǵan.
Neogen dáýirinde klımat sýyp, taýly aýdandardy muz basqan kezde jylý súıgish ósimdikter joıylyp ketip, qazirgi orman tıpteri qalyptasqan, grek jańǵaǵy, órik, alma sıaqty ósimdikter saqtalyp qalǵan. Qazaqstannyń osy kúngi ósimdikter jamylǵysy osylaı birtindep uzaq kezeńdi basynan ótkizip qalyptasqan.