InfoHub Logo

Memlekettik til táýelsizdigimizdiń jyryn jyrlap, buǵanasyn qataıtty. «Ulttyń saqtalýyna da, joǵaýyna da sebep bolatyn nárseniń eń qýattysy – til» degen Ahmet Baıtursynovtyń qasıetti qaǵıdasyna súıensek, Ata zań aıasynda baq-bereketimizdiń saqtalyp otyrǵany til saıasatyn da durys júrgizýdiń jemisi ekeni anyq. Til – halyq qazynasy, ulttyń jany. Tildiń máselesi – ulttyń máselesi. Mereıin asyratyn da, qutyn qashyratyn da ózimiz. Otbasy ózimiz de, tárbıe tilden bastalady deıdi. Til meńgerýde ata-ana men bilim uıalarynyń róli erekshe ekenin, ár otbasy besikten bastap balaǵa qazaq tilin úıretýdi qolǵa alý basty maqsat. «Ana tilin bilmegen, anasyn da syılamas» demekshi óz ana tilin bilmegen jannan, anasyn syılaıtyn jannyń shyǵýy neǵaıbyl. Halyq úshin ózge tilde sóıleý qaýipti emes, ózge tilde oılaý qaýipti. Qazaq pen qazaqtyń, áke men balanyń, áriptesterdiń jumysta qazaq tilinde sóılespeýi kóńilge qonymsyz-aq jaıt. Biraq qazaq tili – tek qazaq halqynyń tili emes, memlekettik til – ortaq tilimiz. Qazaqstanda turatyn, ony otanym dep qabyldaıtyn, ózin Qazaqstannyń patrıoty dep esepteıtin azamattardyń tili. Elbasymyz aıtqandaı, «Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde». Endeshe, tilimizdi ultymyzdy, otbasymyzdy qadirlegendeı qadirleıik! Qazaqstannyń azamatymyn dep sanaıtyn árbir adam memlekettik tildi bilýi shart dep oılaımyn. Til – adamdar arasyndaǵy qarym-qatynastyń asa mańyzdy quraly ǵana emes, oılaýdyń, dúnıetanymnyń, rýhanı mádenıetti jasaýdyń ulttyq ujymdyq tárbıesin jınaqtaýdyń, saqtaýdyń quraly. Jas urpaqty tárbıeleý, olarǵa ǵylym men bilimdi úıretý til arqyly júzege asady. Memlekettik tildi oqyta otyryp, jastardyń boıyna eldik sana sińirilip, memlekettik rámiz, ulttyq dil, ulttyq bolmys týraly aqparattar tolyq beriletini anyq. Bizdiń qazaq halqynyń tili óte baı, aıtylýǵa oramdy, kórkem til. Til aqyldyń - ólshemi. Til - adamnyń barlyq sanaly ómiriniń quraly: óner-bilimdi, mádenıettilikti, qoǵamnyń belsendi azamaty bolýdy ol til arqyly úırenedi. Til onyń ishinde bizdiń ana tili elimizdegi halyqtardyń barlyq is-áreketiniń, qarym-qatynasynyń quraly bolýy tıis, onyń mádenıetin joǵary satyǵa kóterý árbirimizdiń boryshymyz. Til baılyǵyn ıgerý – ana tilin qadirleıtin, til mádenıetiniń shyńyna qol sozatyn adamnyń áreketi. Ana tilin jaqsy bilý — árkimniń azamattyq boryshy, qoǵamda atqaratyn qyzmetiniń tiregi. «Qansha tildi bilseń, sonsha mádenıettisiń, sonsha baısyń» degen danalyq sóz bar. Árıne, quptarǵa bolarlyq oı, biraq, ózge tildi bilemin dep júrgende óz tilimizden alystap ketpeýimiz kerek. Táýelsizdiktiń negizgi tiregi – ulttyń tili. Táńirdiń adam balasyna jasaǵan syıy da — til. Ol - qasıetti de qasterli. Onyń boıynda ózekti, jandy ózine tartyp turatyn keremet kúsh bar. Tilde búkil tirshilik turǵandaı. Til – ulttyń asa ıgilikti ári onyń ózine tán ajyraǵysyz belgisi. Tildiń taǵdyry – barshamyzdyń qolymyzda. Tilin bilmeıtinder emes, tilin bilgisi kelmeıtinder - máńgúrt.Tilderdi damytý – elderdiń memlekettik saıasattyń asa mańyzdy baǵyttarynyń biri. Tilimiz quryp ketti, qurdymǵa batyp jatyr dep otyra bermeı, onyń mańyzy men múmkindikterin jan-jaqty ashyp, jurttyń oǵan degen senimin nyǵaıtýǵa kúsh salǵanymyz durys. Tildi nasıhattaýda,úıretýde jeke adamdardyń, otbasynyń atqarar qyzmeti mol bolýy tıis. Árbir otbasynda, osyndaı tilge degen janashyrlyq bolsa, tama-tama tamshydan darıa bolar degendeı, tilimizdiń jaǵdaıy áldeqaıda joǵary deńgeıge kóteriler dep oılaımyn. Elbasymyz aıtqandaı «Daýǵa salsa almastaı qıǵan, sezimge salsa qyrandaı qalqyǵan, oıǵa salsa qorǵasyndaı balqyǵan, ómirdiń kez kelgen oraıynda ári qarý, ári qalqan bolǵan, ári jas otty da oınaqy ana tilinen artyq qazaq úshin bu dúnıede qymbat ne bar eken?! Ǵasyrlar boıy qazaqtyń ult retindegi mádenı tutastyǵyna eń negizgi uıtqysy bolǵan – onyń ǵajaıyp tili».

Túıin. Tilge degen qurmet – halyqqa degen qurmet. Demek árbir qazaqstandyq memlekettik tildi qurmet tutyp bilýi tıis. Til mártebesi – el mereıi. Ana tilimizdiń mártebesin ústem etip, elimizdiń mereıin kótereıik. Tilsiz halyqtyń, eldiń ómir súrýi múmkin emes. Álem tanyǵan el bolý úshin ana tilimizdiń juldyzyn bıiktetýimiz kerek. Bul bizdiń basty paryzymyz.

Qabdylmanapov Dosjan

---