InfoHub Logo

Qazaqtyń dana Qadyry
(Qadyr Myrza Áliniń shyǵarmashylyǵyna arnalǵan ádebı - sazdy keshtiń jospary)

1 - júrgizýshi. Armysyzdar, qurmetti qonaqtar, ustazdar, oqýshylar.
2 - júrgizýshi. Barmysyzdar, qadirli óner súıer qaýym.
1 - júrgizýshi. Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qazaq SSR memlekettik Syılyǵynyń laýreaty, táýelsiz «Tarlan» syılyǵynyń ıegeri, Qazaqstan Respýblıkasynyń alǵashqy Ánurany mátininiń avtorlarynyń biri, poezıa Paıǵambary, pýblısıs, synshy, dramatýrg, esimin týǵan halqynyń júregine sulý, syrly óleńderimen órnektep jazyp ketken Qadyr Myrza Áliniń shyǵarmashylyǵyna arnalǵan «Qazaqtyń dana Qadyry» atty keshimizge hosh keldińizder.
2 - júrgizýshi. Búgingi bizdiń keshimizge arnaıy kelip otyrǵan qadirmendi qonaqtarymyzben tanystyrýǵa ruqsat etińizder Qadyr atamyzdyń ómirlik joldasy bolǵan Saltanat apaıymyz ben Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi, Qazaqstan Kompozıtorlar odaǵynyń múshesi Gúlnar Dáýkenova.

1 - júrgizýshi.
Qadyr Ǵınaıatuly Myrzalıev 1935 jyly qańtardyń 5 juldyzynda Batys Qazaqstan oblysynyń Jympıty aýdanynda dúnıege keldi. Eńbek jolyn aýdandyq komsomol komıtetinde pıoner jáne mektep bóliminiń meńgerýshisi bolyp bastaǵan jas aqyn, jumys basty bolyp júrse de shyǵarmashylyqtan qol úzbeıdi. Oblystyq «Ekpindi qurylys» gazeti (qazirgi «Oral óńiri») alǵashqy aqynnyń «»Beıbitshilik kóktemi» atty óleńin jarıalap, Qadyr Myrzalıevtyń tvorchestvolyq tusaýyn kesedi.
2 - júrgizýshi Qadyr Myrzalıev 1958 jyly QazMÝ - dyń fılologıa fakúltetin, aspırantýrasyn bitiredi. «Baldyrǵan», «Juldyz» jýrnaldarynda biraz jyl ónimdi eńbek etti. Aqynnyń alǵash óleńi 1954 jyly «Pıoner» jýrnalyna jarıalansa, «Kóktem» atty tuńǵysh óleńder jınaǵy 1959 jyly jaryq kórdi. Sodan beri kúni búginge deıin elýden astam poezıalyq, prozalyq jáne ádebı syn kitaptary shyqty.

Kók daýylmen jaǵalasyp kelemiz
Sóz - shalǵynym, pishenim
Ómirbaıan

2 - júrgizýshi.
Aqyn belgili bir taqyrypty tereń zerttep zerdeleıtin júıe jınaqtardy ómirge ákeldi. Olar «Aq otaý», «Bulbul baǵy», «Oı armany», «Dala dıdary», «Dombyra», «Qyzyl kitap», «Máńgi maıdan», «Qylysh pen qanjar», «Zaman - aı», «Almas jerde qalmas» taǵy basqa jınaqtar qazaq poezıasynda buryn – sońdy bolyp qórmegen qubylys retinde qabyldandy. Aqyn qalamynan ádebıettiń ár janryna qatysty shyǵarmalar týdy.

1 - júrgizýshi.
Ár dáýir óz aqynyn týdyrady desek, Qadyr shyǵarmalary onyń ózi ómir súrgen jyldardaǵy kórkem tilmen jazylǵan shejire dese bolady. Qadyr Myrzalıevtiń poezıasy san qyrly. Olar adal eńbek, pák mahabbat, bıik adamgershilik, Otan, dáýir, halyq, qazaq minezi, elge, jerge súıispenshilikten bastap, barlyq jaqsylyq ataýlyǵa súısinip, soǵys qaýpinen bastap, týǵan tabıǵatqa degen nemquraılyqqa deıingi barlyq áleýmettik keleńsizdikterge ashynady. Aqynnyń osyndaı oılary óz halqyna jaýhar jyrlary arqyly jetip otyrdy.
2. Týǵan jer
3. Aýyldy ańsaý
4. Bolaıyn dep jaqsy uly óńirdiń
5. Saǵan degen aıtylar nazym ánim
6. Bári de ana
7. Oı armany
8. Kim myqty dúnıede, adam myqty
9. Bárin tez - tez bolady dep kim kútken

2 - júrgizýshi.
«Qadyrdy bilmeıtin qazaq áste joq. Qadyrdy áli árip tanymaǵan búldirshin bóbekten bastap, áripti kózildiriksiz kóre almaıtyn qarıaǵa deıinginiń bári biledi. Ózin bilmese de sózin biledi», - dep belgili jazýshy, memlekettik, qoǵam qaıratkeri Ábish Kekilbaev tegin aıtpaǵan. Shynynda, Qadyr Myrza Áli ómir boıy qolynan júırik qalamy túspegen úlken daryn, úlken talant ıesi.
1 - júrgizýshi.
Qadyr Myrza Áli - balalar aqyny. Al aqyndyqtyń ishinde balalar aqyny bolýdan asqan qıyndyq joq. Sebebi úlken adam, eseıgen adamnyń bala sezimine jaqyndaýy qıyn. Bala oıymen, bala qıalymen óleń jazý naǵyz talantty aqynnyń ǵana qolynan keler.
Qadyr atamyzdyń kóptegen óleńderi mektep oqýlyqtaryna endi. Aqyn óziniń ázil, oınaqy jyrlarymen tentektikti, jalqaýlyqty ájýalap, óz oqýshysyn jaqsy ónege, súıkimdi qylyqqa meńzeıdi, shaǵyn óleńderi arqyly oqyrmanyn ózgeshe bir tolǵanystarǵa túsirip, onyń sezimin terbeıdi.
2 - júrgizýshi.
Ol dúnıeniń barlyq tynysyn, jaratylys álemindegi barlyq qubylystardy, qustyń saıraǵanyn, jan - janýarlardyń qaraketterin baqylap, kókiregine túıip, kórgenderin balalarǵa qaz - qalpynda jetkizýge aıamaǵan. Onyń « Kúmis qońyraý», «Dala dıdary», «Bulbul baǵy», «Dombyra», taǵy basqa jyr jınaqtary balalarǵa arnalǵan.
1 - júrgizýshi.
Sondyqtan da Qazaqstanda eń oqyrmany kóp, balalardan dostary kóp aqyn Qadyr atamyz dep aıta alamyz. Onyń óleńderi orys jáne týysqan tiline aýdaryldy. Bul aqyn úshin de, biz úshin de úlken maqtanysh.
1. Súıikti pán
2. Dıktant
3. Álippe
4. Esep
5. Shyǵarǵan kim?
6. Asyp - sasyp
7. Onǵa deıin sanaý
8. Birinshi sentábr
11. Kúndelik
12. Aqterek, kókterek

«Jalqaýbek» áni. Oryndaıtyn
2 - júrgizýshi:
Adam ádebıetke sulýdyń burymyndaı órilgen eki maqsatpen keledi. Biri: ózinen buryn eshkim aıtpaǵandy aıtý, ekinshisi: ózge eshkimge uqsamaı, tek ózinshe aıtý. Osy eki maqsat oryndalǵanda ǵana shyn mánindegi ádebı týyndy bolady.
1 - júrgizýshi:
Iá, tek qana ózine tán ózgeshe mazmun ashqan, tek qana ózine tán ózgeshe pishinin tapqan shyn mánindegi shynaıy talant ekeý bolsa – biri, bireý bolsa - ózi - Qadyr atamyz.

1. Mendeleev kestesi
2. Qaıtesiń dos bireýlerge óshigip
3. Biz ózimiz jaýap emes suraqpyz
4. Óńinde oınap jastyqtyń bar qyzyǵy
5. Arnasynan aýytqydy ma uly aǵyn
1 - júrgizýshi:
Adam shynyn aıtamyn dep syryn aıtsa, onda ol – onyń jamandyǵy. Al aqyn shynyn aıtamyn dep syryn aıtsa, onda bul onyń aqyndyǵy. Al aqyn shynyn syrǵa bólep, syryn shynǵa balap tolǵansa, ózi ǵana tolǵanbaı, ózgelerdi de tolqytsa onda bul – onyń danalyǵy.
2 - júrgizýshi:
Ómirin óleńindeı, óleńin ómirindeı súıý, shynyn syrǵa bólep, syryn shynǵa balap tolǵaný, ózi ǵana súımeı, ózgeni de súısintip, ózi ǵana tolǵanbaı, ózgeni, qalyń jurtty tolqyta jyrlaý – Qadyr Myrzalıevtiń shyǵarmashylyq asyl qabileti, ári aqyndyq asyl qasıeti.
1. Mahabbat, syryn jurtqa tanymaly
2. Ǵashyqtardy jylatqan, eńiretken
3. Aýdarylǵan qaıyqtaısyń
4. Mahabbat bılik bergen be?
5. Sen men úshin Husnısiń, Horlansyń
6. Nuryńdy maǵan arnap shashpasań da

1 - júrgizýshi:
Aqyn bir suhbatynda Poezıa meni asyrady al men oǵan ne berdim, ony
oqyrman keler dáýir aıtar. Osyndaı taǵdyr bergen Allaǵa alǵystan basqa
aıtarym joq degen eken.
2 - júrgizýshi:
Qurmetti, Saltanat apaı, búgingi jyr keshimizdi tamashalaı otyryp, oıyńyzǵa Qadyr ata jaıly estelikter túsip, tipti saǵynysh sezimi de kelgen bolar. Ózińizge sóz kezegin bersek.
1 - júrgizýshi: Ortaǵa Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi Gúlnar Dáýkenovany shaqyramyz.
1 - júrgizýshi:
Iá, Qadyr atamyzdyń ómirden ótkenine az ýaqyt bolsa da, onyń máńgilik ólmeıtin ómiri endi ǵana bastaldy. Qazaq bar da Qadyr bar. Onyń asyl sózderi óz dáýiriniń jáne bolashaqtyń únine aınaldy.
Birge:
Búgingi keshimizdi tamashalaǵandaryńyzǵa rahmet. Qosh saý bolyńyzdar!

№ 178 lıseıdiń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Borıbaeva Aıjan Saýytbekovna