InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Shala túrlenip jáne tolyq túrlenip damıtyn býnaqdeneliler

Sabaqtyń maqsaty:
1. Oqýshylarǵa shala, tolyq túrlenip damıtyn býnaqdeneliler jáne olardyń paıda – zıany týraly túsinik berý;
2. Oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn oıatý arqyly tanymdyq qabiletterin damytý;
3. Tazalyqqa, uqyptylyqqa tárbıeleý. Tabıǵatqa degen súıispenshiligin arttyrý.
Sabaq túri: jańa sabaq
Sabaq ádis - tásilderi: suraq - jaýap, aqparattyq tirek - syzbamen, kestemen jumys
Kórnekilik: ınterbelsendi taqta, koleksıa, plakat, slaıd

Sabaq barysy
I. Uıymdastyrý kezeń
II. Úı tapsyrmasyn suraý
Býnaqdenelilerge qandaı jándikter jatady? Bilgenderińdi atańdar.
2. Jándikterdiń barlyǵyn býnaqdene dep ataýǵa bola ma? Nege olaı ataý durys emes dep oılaısyńdar?
3. Býnaqdeneliler dep atalý sebebi nelikten jáne qandaı túrleri bar?
4. Býnaqdenelilerdiń qurylysy neshe bólikten turady?
Býnaqdenelilerdiń aýyz músheleriniń san alýandyǵyn kesteden anyqtaıyq
Shybyn Súzip alý
Masa Shanshyp sorý
Taraqan, qońyz Kemirýshi
Balara Kemirip jalaý
Kóbelek Tútik tárizdi aýyzben sorýshy
Tómendegi syzbany sáıkestendirińder
Býnaqdeneliler
Týra damý Shala túrlenip damý Tolyq túrlenip damý
jumyrtqa dernásil ımago?
jumyrtqa ımago?
jumyrtqa dernásil qýyrshaq ımago?
Bıologıalyq dıktant
1. Týra damý degenimiz...
2. Imago latynsha qandaı maǵyna beredi?
3. Býnaqdenelilerdi zertteıtin ǵylym...
4. Shala túrlenip damý degen ne?
5. Tolyq túrlenip damý degen ne?
6. Býnaqdenelilerdiń tynys alý múshesi...

III. Jańa sabaq
Býnaqdeneliler klasy — janýarlar álemindegi eń alýan túrge baı, kóp taralǵan jándikter toby. Sondyqtan bul klass eki klass tarmaǵyna bólinedi: birinshisi — týaqanatsyzdar, ekinshisi — qanattylar. Týaqanatsyzdar – qarapaıym qurylysty býnaqdeneliler, olarda eshqashan qanat bolmaǵan. Týaqanatsyzdar – jaı kózdi, týra damıtyn býnaqdeneliler. Al qanattylar — denesi edáýir joǵary qurylysty býnaqdeneliler toby. Jalpy býnaqdenelilerdiń 35 otrády bar.

Damý joldary
1. Shala túrlenip damý
2. Tolyq túrlenip damý

Shala túrlenip damıtyn býnaqdeneliler
Týraqanattylar otrády
Bulardyń aldyńǵy qanattary denesine qomdalatyn, qatqyldaý kelgen, denege týra ornalasqan, ensizdeý bolady. Qanattyń jalpaqtaý kelgen ekinshi juby — jarǵaq qanat, týra qanattyń astyna ornalasady. Aýyz músheleri kemirýge beıimdelgen. Shegirtke, shekshek, shildelik, saıaq, buzaýbas tárizdi býnaqdeneliler týraqanattylar otrádyna jatady.
Taraqandar otrády
Taraqandar jalpaq deneli bolyp keledi. Úıde tirshilik etetin iri qara deneli jáne shaǵyn deneli qońyr taraqandar azyq - túlikti búldirip qana qoımaıdy, adamǵa ár túrli qaýipti aýrýlardy da taratady.
Dáýitter otrády. Ol qoregin tutqyaıaqtarymen aýlaıdy.
Inelikter otrády
Inelikter – jemin kúndiz aýlaıtyn jyrtqysh býnaqdeneli jándikter. Olar sý mańynda ushyp júrip kóbinese masalardy qurtady.
Bıtter otrády
Bıtter – aýyz múshesi shanshyp – sorýǵa beıimdelgen qanatsyz usaq, býnaqdeneli jándikter, olardyń 40 - qa jýyq túri belgili.
Shalaqatqylqanattylar nemese qanattylar otrády
Qandalalardyń keıbireýi janýarlar men adamdarda, al basym kópshiligi mádenı ósimdikterde parazıttik tirshilik etedi, sóıtip olarǵa úlken zıan keltiredi. Bulardyń aýzy shanshyp - sorýǵa beıimdelgen, býnaqtalǵan tumsyqshadan quralady. Qanatústiniń qalyńdyǵy birkelki bolmaǵandyqtan, otrád shalaqanattylar dep atalady.
Tolyq túrlenip damıtyn býnaqdeneliler
Qatqylqanattylar nemese qońyzdar otrády
Qatqylqanattylar túri san alýan. Qanattarynyń ústińgi juby — qanatústi qatty da qatqyl, dóńesteý kelgen hıtındi taqtashadan quralatyndyqtan, otrád qatqylqanattylar dep atalady.
Búrgeler otrády
Bular — qatqylqanattylar men qosqanattylarǵa uqsas qan sorǵysh býnaqdeneliler otrády. Aýyz músheleri shanshyp - sorýǵa beıimdelgen.
Qosqanattylar otrády
Qosqanattylar – býnaqdeneliler ishindegi eń ushqyr jándikter. Bulardyń tek aldyńǵy eki qanaty ǵana bolady, otrád sondyqtan qosqanattylar otrády dep atalady. Sońǵy eki qanaty ózgerip, yzyldaýyqqa aınalǵan.
Qabyrshaqqanattylar nemese kóbelekter otrády
Kóbelekter otrádyndaǵy jándikterdiń qanattaryn hıtındi usaq qabyrshaqtar qaptaıdy, sondyqtan bul otrád qabyrshaqqanattylar dep atalady. Kóbisniń aýyz múshesi sorýǵa beıimdelgen.

IV. Tapsyrma.
Tómendegi kesteni toltyryńdar:
Týra damý Qanatsyz býnaqdeneliler
Shala túrlenip damý Inelik, dáýit,, bıt, qandala, shegirtke, buzaýbas
Tolyq túrlenip damý Qońyzdar, kóbelekter, búrgeler, shybyndar, masalar, shansharlart. b

V. Sabaqty qorytý
1. Bıologıalyq dıktant
Býnaqdeneliler klasy... klass tarmaǵyna bólinedi: birinshisi --..., ekinshisi --... Týaqanatsyzdar – jaı kózdi,... damıtyn jándikter. Jalpy býnaqdenelilerdiń... otrády bar. Damý joldaryna baılanysty otrádtar... túrlenip jáne... túrlenip damıdy.
2. Durys tujyrymyn tap(ıá nemese joq)
1. Býnaqdenelilerdiń úsh klass tarmaǵy bar. ıá
2. Týaqanatsyzdar týra damıtyn qarapaıym qurylysty jándikter. ıá
3. Jalpy býnaqdenelilerdiń 24 otrády bar
4. Shegirtke, buzaýbas, shildelik týraqanattylar otrádyna jatady
5. Taraqandar azyq - túlikti búldirip qana qoımaı, ár túrli aýrýlar taratady
6. Dáýitter zıandy jándikter
7. Bıttiń jumyrtqasyn juldyzqurt dep ataıdy
8. Shalaqanatylar otrádyna qońyzdar jatady
9. Sýarshyn, zulamat sý qandalasy
10Masa, shirkeı, bógelek qosqanattylar otrádyna jatady
3. Suraq - jaýap
1. Býnaqdenelilerdiń qandaı damý satylary bar?
2. Býnaqdenelilerdi oqyp - úırený nege negizdelgen?
3. Týraqanattylar otrády boıynsha býnaqdenelilerdiń qaı túrleri shala túrlenip damıdy?
4. Olardyń aýyl sharýashylyǵyndaǵy, adam ómirindegi paıda - zıany qandaı?
5. Taraqan, dáýit, ınelik jáne bıtter otrádtary týraly ne bilesińder?
6. Qandalalardyń qandaı túrleri bar?
7. Qandalalardyń barlyǵy birdeı qanmen qorektene me?
8. Otrád nelikten qatqylqanattylar dep atalǵan? Qońyzdardyń qandaı paıdasy bar?
9. Qaı jándikter qosqanattylarǵa jatady?
10. Bógelekterdiń qandaı túrleri bolady?
11. Qaı jándikterdiń analyǵy ǵana qan soratynyn, qaısysynyń eresek kúıinde aýyz múshesi bolmaıdy?
12. Býnaqdenelilerdiń qandaı toby qabyrshaqqanattylar otrádyna jatady? Jarǵaqqanattylar otrádynyń paıdaly jáne zıandy qandaı túrleri bar?

VI. Úıge tapsyrma § 50 oqý, jumys dápterdi toltyrý
VII. Baǵalaý