Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri jáne aplıkasıalyq kestesi
Aqtóbe oblysy, Shalqar aýdany,
M. Tájın atyndaǵy orta mektebiniń
tehnologıa pániniń muǵalimi
Mýsaeva Baný Kenjalyqyzy
Sabaqtyń taqyryby: «Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri jáne aplıkasıalyq kestesi»
Sabaqtyń maqsaty: 1. Bilimdilik: Oqýshylardy oıý - órnek, aplıkasıa jáne olardyń túrlerimen tanystyryp, damý tarıhynan maǵlumat berý.
2. Tárbıelik: Oqýshylardy sanalylyqqa, oıý jáne aplıkasıa túrlerin ajyrata bilýge, eńbekti qurmetteı bilýge tárbıeleý.
3. Damytý: Oıý - órnekter túrleri týraly oı - órisin, dúnıetanymyn keńeıtip, aplıkasıalyq kestesin tigý barysynda sheberlik, ıkemdilik daǵdysyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń tıpi: aralas.
Kórnekiligi: «Oıý - órnek túrleri» plakat, oıý shablondary, ulttyq kıim úlgileri, kestelengen oıý túrleri t. b
Pánaralyq baılanys: syzý, geometrıa, matematıka, tarıh, orys tili.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi.
(amandasý, joq oqýshylardy belgileý, kezekshilerdi anyqtaý).
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
- úıge qandaı tapsyrma berildi?
- jıek tigisteriniń qandaı túrleri bolady?
- ádipteýdiń neshe túrin bilesińder? (kant, ramka)
- kómkerýdiń qandaı túrleri qoldanylady? (ashyq, jabyq)
- qaıyrý tigisterin ata? (ashyq, jabyq búkteý, astary bar tigis).
İİİ. Úı tapsyrmasyn qorytyndylaý.
- Sonymen, kıim tigý prosesinde jıek tigisteriniń mańyzy óte zor. Qaı kıimdi alyp qaramasaq ta, onyń jıek tigisterinsiz bitýi múmkin emes eken. Onyń túrlerimen saramandyq bólimde tanystyńyzdar.
İV. Jańa sabaqty habarlaý.
- Qazaqtyń órnekti áshekeıimen istelinetin qolóneriniń túrleri de, ataýlary da óte kóp. Solardyń ishinde halyq arasyna kóbirek taraǵany – oıý - órnek óneri.
Oıý degen sózben órnek degen sózdiń maǵynasy bir. Sondyqtan kóbinese oıý - órnek dep qosarlanyp aıtylady. Oıý - órnekterdi ǵylymı túrde zertteýdiń bastalǵanyna 100 jyldan astam ýaqyt ótti. Bul salada qazaq ǵylymdary:
Á. Marǵulan, T. Básenov, E. Masalov t. b túrleri, shyǵý tarıhy týraly qundy derekter qaldyrǵan.
- Qazaqtyń oıý - órnekteri óte kóp. Onyń ishinde 200 deı túri ǵana zerttelgen. Olar bir urpaqtan 2 - shi urpaqqa ótý barysynda kóp ózgeristerge ushyrap otyrǵan. Qazaqtyń oıý - órnekterin qart sheberler 2 - ge bólip qaraıdy.
1. Qazaq halqynyń ózine tán erteden kele jatqan oıýlary.
2. Basqa halyqtardan aýysqan jańa oıý - órnekter.
Ertedegi qazaq oıýlaryn mazmuny jaǵynan iriktesek, 3 túrli uǵymdy beıneleıdi
1. Mal ósirý men ańshylyq
2. Jer - sý, kóship - qoný kórinisteri
3. Zattardyń syrtqy beınesi.
Qazaqtyń oıýlarynyń ereksheligi – múıiz oıýy únemi aralasyp otyrady.
- Rýǵa baılanysty – «Arǵyn, kereı, naıman» úlgileri
- Jerge baılanysty – «Jetisý, altaı úlgileri»
Jalpy oıý - órnek ataýlaryn mynadaı toptarǵa jikteýge bolady.
Oıý - órnek ataýlary:
• Qurt - qumyrsqaǵa baılanysty
• Qarý quraldarǵa baılanysty
• Aı, kún, juldyzdarǵa, kók álemge baılanysty
• Maldyń dene múshelerine baılanysty
• Geometrıalyq fıgýra tektes
• Qustarǵa baılanysty
• Ańnyń dene múshelerine baılanysty
• Jer, sý, ósimdik beıneli
Oıýdyń qaısy bir túsiniń bolmasyn ózindik sımvoldyq máni bar. Mysaly:
1. Kók – aspan sımvoly
2. Qyzyl – ot, kún.
3. Aq – aqıqat, qýanysh, baqyt.
4. Sary – aqyl - parasat. Qaıǵy - muń.
5. Qara – jer sımvoly
6. Jasyl – jastyq, kóktem.
Sonymen qatar qazaq qol ónerinde aplıkasıalyq keste keńinen qoldanylady. Aplıkasıanyń qaı halyq ónerinde bolsa da alatyn orny erekshe. Ásirese qoldanbaly ónerdi kóp qoldanylady. «Aplıkasıa» ataýy latynnyń «jabystyrý», «qıystyrý» degen sózinen shyqqan. Aplıkasıany qoldanylatyn materıalyna qaraı úshke bólip qaraýǵa bolady.
1. Túrli qaǵazdarmen oryndalatyn aplıkasıa
2. Ártúrli mata, kıiz, teri t. b qoldanýmen oryndalatyn aplıkasıa
3. Tabıǵı materıal (saban, shı, qamys t. b) qoldaný arqyly oryndalatyn aplıkasıa.
Qazaq halqynyń aq, qara kıiz arqyly oıýlap jasaǵan syrmaǵynyń ózi aplıkasıanyń bir túri. Ásirese ulttyq kıimderdi oıý - órnekpen áshekeıleýde aplıkasıa ozyq úlgide qoldanylady. Iaǵnı, kıimderdi nemese úı buıymdaryn bezendirý úshin bútin mataǵa, mata qıyqtarynan órnek jabystyryp tigý. Keste tigý úshin ártúrli jipter, ıneler qajet. Sabaqtalǵan jip 50 - 60sm aspaý qajet.
V. Saramandyq jumys.
Saramandyq jumysty qaýipsizdik erejelerin eske túsirýden bastaımyz.
Ineni arnaıy qobdıshada saqtaý kerek.
Qaıshynyń ush jaǵyn joǵary kóterme.
Ineni tistep otyrýǵa bolmaıdy.
Qaıshyny kórshińe usynǵanda, ustaıtyn jaǵymen berý kerek.
As úıge arnalǵan tutqysh tigý tehnologıasy
• Tutqyshtyń syrtqy pishinin jáne oǵan túsetin oıý - órnektiń sýretin salý
(ár oqýshynyń óz oılaý qıalyna baılanysty ártúrli)
• Sýret boıynsha shablon daıyndaý.
• Tutqyshtyń eki jaǵyn jáne tańdaǵan oıý - órnekti shablon boıynsha pishý.
• Oıý - órnektiń ornalasýyn qadaǵalaý, tús úılesimdiligin úılestirý.
• Tutqyshtyń bir qabatyna oıý - órnekti sımmetrıaly kóktep, jıegin
kómkerip tigý.
• Tutqyshtyń jıegin aınaldyra tigý, áshekeıleý.
• Ylǵaldy - jylýlyq óńdeý.
Vİ. Jańa sabaqty bekitý.
- Oıý - órnekterdiń qandaı túrleri bolady?
- Qandaı toptarǵa jikteledi?
- Tústerdiń mańyzy qandaı?
- Aplıkasıa degenimiz ne jáne onyń qandaı túrlerin bilesińder?
- Búgingi sabaqta qandaı aplıkasıa túrin jasaýdy úırendik?
Vİİ. Qorytyndy bólim.
Oqýshylardyń jumystaryn baǵalaý.
- Kelesi sabaq osy sabaqtyń jalǵasy, sondyqtan, osy quraldaryńyzdy alyp kelesizder.
M. Tájın atyndaǵy orta mektebiniń
tehnologıa pániniń muǵalimi
Mýsaeva Baný Kenjalyqyzy
Sabaqtyń taqyryby: «Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri jáne aplıkasıalyq kestesi»
Sabaqtyń maqsaty: 1. Bilimdilik: Oqýshylardy oıý - órnek, aplıkasıa jáne olardyń túrlerimen tanystyryp, damý tarıhynan maǵlumat berý.
2. Tárbıelik: Oqýshylardy sanalylyqqa, oıý jáne aplıkasıa túrlerin ajyrata bilýge, eńbekti qurmetteı bilýge tárbıeleý.
3. Damytý: Oıý - órnekter túrleri týraly oı - órisin, dúnıetanymyn keńeıtip, aplıkasıalyq kestesin tigý barysynda sheberlik, ıkemdilik daǵdysyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń tıpi: aralas.
Kórnekiligi: «Oıý - órnek túrleri» plakat, oıý shablondary, ulttyq kıim úlgileri, kestelengen oıý túrleri t. b
Pánaralyq baılanys: syzý, geometrıa, matematıka, tarıh, orys tili.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi.
(amandasý, joq oqýshylardy belgileý, kezekshilerdi anyqtaý).
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
- úıge qandaı tapsyrma berildi?
- jıek tigisteriniń qandaı túrleri bolady?
- ádipteýdiń neshe túrin bilesińder? (kant, ramka)
- kómkerýdiń qandaı túrleri qoldanylady? (ashyq, jabyq)
- qaıyrý tigisterin ata? (ashyq, jabyq búkteý, astary bar tigis).
İİİ. Úı tapsyrmasyn qorytyndylaý.
- Sonymen, kıim tigý prosesinde jıek tigisteriniń mańyzy óte zor. Qaı kıimdi alyp qaramasaq ta, onyń jıek tigisterinsiz bitýi múmkin emes eken. Onyń túrlerimen saramandyq bólimde tanystyńyzdar.
İV. Jańa sabaqty habarlaý.
- Qazaqtyń órnekti áshekeıimen istelinetin qolóneriniń túrleri de, ataýlary da óte kóp. Solardyń ishinde halyq arasyna kóbirek taraǵany – oıý - órnek óneri.
Oıý degen sózben órnek degen sózdiń maǵynasy bir. Sondyqtan kóbinese oıý - órnek dep qosarlanyp aıtylady. Oıý - órnekterdi ǵylymı túrde zertteýdiń bastalǵanyna 100 jyldan astam ýaqyt ótti. Bul salada qazaq ǵylymdary:
Á. Marǵulan, T. Básenov, E. Masalov t. b túrleri, shyǵý tarıhy týraly qundy derekter qaldyrǵan.
- Qazaqtyń oıý - órnekteri óte kóp. Onyń ishinde 200 deı túri ǵana zerttelgen. Olar bir urpaqtan 2 - shi urpaqqa ótý barysynda kóp ózgeristerge ushyrap otyrǵan. Qazaqtyń oıý - órnekterin qart sheberler 2 - ge bólip qaraıdy.
1. Qazaq halqynyń ózine tán erteden kele jatqan oıýlary.
2. Basqa halyqtardan aýysqan jańa oıý - órnekter.
Ertedegi qazaq oıýlaryn mazmuny jaǵynan iriktesek, 3 túrli uǵymdy beıneleıdi
1. Mal ósirý men ańshylyq
2. Jer - sý, kóship - qoný kórinisteri
3. Zattardyń syrtqy beınesi.
Qazaqtyń oıýlarynyń ereksheligi – múıiz oıýy únemi aralasyp otyrady.
- Rýǵa baılanysty – «Arǵyn, kereı, naıman» úlgileri
- Jerge baılanysty – «Jetisý, altaı úlgileri»
Jalpy oıý - órnek ataýlaryn mynadaı toptarǵa jikteýge bolady.
Oıý - órnek ataýlary:
• Qurt - qumyrsqaǵa baılanysty
• Qarý quraldarǵa baılanysty
• Aı, kún, juldyzdarǵa, kók álemge baılanysty
• Maldyń dene múshelerine baılanysty
• Geometrıalyq fıgýra tektes
• Qustarǵa baılanysty
• Ańnyń dene múshelerine baılanysty
• Jer, sý, ósimdik beıneli
Oıýdyń qaısy bir túsiniń bolmasyn ózindik sımvoldyq máni bar. Mysaly:
1. Kók – aspan sımvoly
2. Qyzyl – ot, kún.
3. Aq – aqıqat, qýanysh, baqyt.
4. Sary – aqyl - parasat. Qaıǵy - muń.
5. Qara – jer sımvoly
6. Jasyl – jastyq, kóktem.
Sonymen qatar qazaq qol ónerinde aplıkasıalyq keste keńinen qoldanylady. Aplıkasıanyń qaı halyq ónerinde bolsa da alatyn orny erekshe. Ásirese qoldanbaly ónerdi kóp qoldanylady. «Aplıkasıa» ataýy latynnyń «jabystyrý», «qıystyrý» degen sózinen shyqqan. Aplıkasıany qoldanylatyn materıalyna qaraı úshke bólip qaraýǵa bolady.
1. Túrli qaǵazdarmen oryndalatyn aplıkasıa
2. Ártúrli mata, kıiz, teri t. b qoldanýmen oryndalatyn aplıkasıa
3. Tabıǵı materıal (saban, shı, qamys t. b) qoldaný arqyly oryndalatyn aplıkasıa.
Qazaq halqynyń aq, qara kıiz arqyly oıýlap jasaǵan syrmaǵynyń ózi aplıkasıanyń bir túri. Ásirese ulttyq kıimderdi oıý - órnekpen áshekeıleýde aplıkasıa ozyq úlgide qoldanylady. Iaǵnı, kıimderdi nemese úı buıymdaryn bezendirý úshin bútin mataǵa, mata qıyqtarynan órnek jabystyryp tigý. Keste tigý úshin ártúrli jipter, ıneler qajet. Sabaqtalǵan jip 50 - 60sm aspaý qajet.
V. Saramandyq jumys.
Saramandyq jumysty qaýipsizdik erejelerin eske túsirýden bastaımyz.
Ineni arnaıy qobdıshada saqtaý kerek.
Qaıshynyń ush jaǵyn joǵary kóterme.
Ineni tistep otyrýǵa bolmaıdy.
Qaıshyny kórshińe usynǵanda, ustaıtyn jaǵymen berý kerek.
As úıge arnalǵan tutqysh tigý tehnologıasy
• Tutqyshtyń syrtqy pishinin jáne oǵan túsetin oıý - órnektiń sýretin salý
(ár oqýshynyń óz oılaý qıalyna baılanysty ártúrli)
• Sýret boıynsha shablon daıyndaý.
• Tutqyshtyń eki jaǵyn jáne tańdaǵan oıý - órnekti shablon boıynsha pishý.
• Oıý - órnektiń ornalasýyn qadaǵalaý, tús úılesimdiligin úılestirý.
• Tutqyshtyń bir qabatyna oıý - órnekti sımmetrıaly kóktep, jıegin
kómkerip tigý.
• Tutqyshtyń jıegin aınaldyra tigý, áshekeıleý.
• Ylǵaldy - jylýlyq óńdeý.
Vİ. Jańa sabaqty bekitý.
- Oıý - órnekterdiń qandaı túrleri bolady?
- Qandaı toptarǵa jikteledi?
- Tústerdiń mańyzy qandaı?
- Aplıkasıa degenimiz ne jáne onyń qandaı túrlerin bilesińder?
- Búgingi sabaqta qandaı aplıkasıa túrin jasaýdy úırendik?
Vİİ. Qorytyndy bólim.
Oqýshylardyń jumystaryn baǵalaý.
- Kelesi sabaq osy sabaqtyń jalǵasy, sondyqtan, osy quraldaryńyzdy alyp kelesizder.
You Might Also Like
