Qazybek bı men Buqar jyraý
Jańa bilimdi meńgerý sabaǵy.
I Sabaqtyń taqyryby: Qazybek bı men Buqar jyraý.
II Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik – sheshendik sózderdi tereńirek túsindire túsý, Qazybek bı men Buqar jyraý týraly bilimderin keńeıtý.
Tárbıelik – oı - sanalaryn oıatyp, jaqsy minezge, baıqaǵyshtyqqa, sergek te zerek bolýǵa úıretý.
Damytýshylyq – sóıleý tilderin baıytyp, utqyr da oıly sóıleýge baýlý.
III Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgerý sabaǵy.
IY Sabaqtyń ádis - tásilderi: STO strategıalary.
Y Sabaq barysy: 1. Uıymdastyrý bólimi.
Qyzyǵýshylyqty oıatý bólimi.
«Iá», «Joq» strategıasy
1. Sheshendik sózder qazaq aýyz ádebıeti salasyna jata ma?
2. Sheshendik sózderdiń elge belgili adamdarǵa qatysy bar ma?
3. Sheshender men bılerdiń sózderi jazylyp saqtalǵan ba?
4. Sheshendik sózder tek daýlarǵa baılanysty ǵana týǵan ba?
5. Sheshendik sózde halyqtyń til baılyǵy baıqala ma?
6. Aıtýshylary umyt bolǵan sheshendik sózder kezdese me?
7. Sheshendik sózderdi ataly sóz deýge bola ma?
Maǵynany taný bólimi.
Qaz daýysty Qazybek Keldibekuly (1667, Syr boıy – 1764, qazirgi Qaraǵandy oblysy, Qarqaraly aýdany, Terekti bulaǵyndaǵy qystaý, burynǵy derekterde 1665 - 1765) – qazaq halqynyń XYII - XYIII ǵasyrlardaǵy úsh uly bıiniń biri, kórnekti qoǵam jáne memleket qaıratkeri. Ozyq oıly, ádil de kóregen, batyl da batyr adam bolǵan. Ádildigi men alǵyrlyǵy úshin Táýke han Qazybekti Orta júzdiń bas bıi etken. Bı Táýke han, keıin Sámeke, Ábilmámbet, Abylaı el bılegen kezeńderde de memleket basqarý isine jıi aralasyp, ishki - syrtqy saıasatta handarǵa aqyl - keńester berip otyrǵan. Handyqtyń birligin saqtaý maqsatynda Táýke hannyń «Jeti jarǵy» zańdar jınaǵyn jasaýǵa atsalysqan.
Buqar jyraý Qalqamanuly (1693, burynǵy Baıanaýyl, Dalba taýy boıynda – 1787, sonda) - áıgili jyraý. Abylaı hannyń aqylshy - bıi, abyz. Jurt ony «Kómekeı áýlıe» dep ataǵan. Sóılegende únemi qara sózben emes, kómekeıi búlkildep, túıdek - túıdek jyrmen sóıleıtin bolǵan. Kóbine Abylaı hannyń «sáýe aıtshy» degen ótinish, tilegimen túsin boljap, onysy dálme - dál kelip otyrǵan. Ákesi Qalqaman batyr bolǵan. Buqar jyraýdyń ózinen Aqderbis, Jarylǵap, Janta esimdi úsh ul taraǵan. Ol óziniń uzaq ǵumyrynda talaı - talaı tarıhı oqıǵalardy basynan ótkizgen. «Aqtaban shubyryndy» zamanynda táýelsizdik pen el birligin saqtaýda aıryqsha kúsh jumsaǵan. Ol Abylaı hanǵa úlken úmit artyp, onyń el basqarýdaǵy saıasaty men joryqtaryn qoldaǵan.
Sózdikpen jumys.
Jyraý - óz janynan jyr shyǵaryp aıtatyn jáne epıkalyq dastandar men tolǵaýlardy oryndaıtyn halyq poezıasynyń ókili. Sáýegeıshilik, batagóıshildik, tús kórý, yrym aıtý, tabıǵat qubylystaryna boljamdar jasaý (abyzdyń bir mindetterin atqarý) – kóne dáýir jyraýlaryna tán qasıet.
Abyz – ǵulama, áýlıe, kóripkel adam. Taıpa, ulys ómirine, el basqarý isine, joryq jasaý máselesine aralasyp otyrǵan saıası tulǵa. Jortýyl sáýegeıi bolǵan.
• «Qazybek bı men Buqar jyraýdy» jatqa oqyp beremin.
• 3 - 4 oqýshyǵa mánerlep, naqyshyna keltire oqyttyramyn.
• Este saqtaý qabiletterin arttyrý úshin qaıtalap elektrondy oqýlyqtan tyńdatamyn.
Tolǵanys bólimi.
1. Buqar jyraý «birden onǵa deıingi sannyń maǵynasyn» Qazybekten nege surady?
2. Onyń maǵynasy qalaı edi?
3. Qazybek bı sheshen tilmen qaıtip jaýap qatty?
- Balalar, qalaı oılaısyńdar? Osy sheshendik sózdiń balalar ádebıetimen uqsastyǵy bar ma? (- Bar. Sanamaqqa uqsas.)
- Durys - aq. Al, sanamaq degenimiz ne? Qandaı sanamaqtardy bilesińder?
Qosymsha jadyǵat:
Sanamaq – qazaq balalar fólkloryndaǵy janrlyq túr. Sábılerge san úıretý, sanaýdyń retin tanytýdy kózdeıtin oıyn óleńi. Ol keıde uıqasqa, keıde tek qana yrǵaqqa negizdele beredi. Sandar jaı ǵana sanamalanyp kelip, sońǵy, túıindeýshi joldar ǵana uıqasady.
On bir - qara jumbaq
Bir degeniń – bileý,
Eki degeniń – egeý,
Úsh degeniń – úski,
Tórt degeniń – tósek,
Bes degeniń – besik,
Alty degeniń – asyq,
Jeti degeniń – jelke,
Segiz degeniń – serke,
Toǵyz degeniń – torqa,
On degeniń – oımaq,
On bir – qara jumbaq.
Sózdikpen jumys:
Bileý – qamshy.
Úski – tesetin, burǵylaıtyn biz sekildi qural.
Torqa – baǵaly jibek mata.
Úıge tapsyrma: sheshendik sózdi jattaý. Qazybek bıdiń jaýabyn óz oılaryńsha taratyp, oıtolǵaý túrinde jazyp kelý. Sózdikte berilgen uǵymdardy jattaý.
I Sabaqtyń taqyryby: Qazybek bı men Buqar jyraý.
II Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik – sheshendik sózderdi tereńirek túsindire túsý, Qazybek bı men Buqar jyraý týraly bilimderin keńeıtý.
Tárbıelik – oı - sanalaryn oıatyp, jaqsy minezge, baıqaǵyshtyqqa, sergek te zerek bolýǵa úıretý.
Damytýshylyq – sóıleý tilderin baıytyp, utqyr da oıly sóıleýge baýlý.
III Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgerý sabaǵy.
IY Sabaqtyń ádis - tásilderi: STO strategıalary.
Y Sabaq barysy: 1. Uıymdastyrý bólimi.
Qyzyǵýshylyqty oıatý bólimi.
«Iá», «Joq» strategıasy
1. Sheshendik sózder qazaq aýyz ádebıeti salasyna jata ma?
2. Sheshendik sózderdiń elge belgili adamdarǵa qatysy bar ma?
3. Sheshender men bılerdiń sózderi jazylyp saqtalǵan ba?
4. Sheshendik sózder tek daýlarǵa baılanysty ǵana týǵan ba?
5. Sheshendik sózde halyqtyń til baılyǵy baıqala ma?
6. Aıtýshylary umyt bolǵan sheshendik sózder kezdese me?
7. Sheshendik sózderdi ataly sóz deýge bola ma?
Maǵynany taný bólimi.
Qaz daýysty Qazybek Keldibekuly (1667, Syr boıy – 1764, qazirgi Qaraǵandy oblysy, Qarqaraly aýdany, Terekti bulaǵyndaǵy qystaý, burynǵy derekterde 1665 - 1765) – qazaq halqynyń XYII - XYIII ǵasyrlardaǵy úsh uly bıiniń biri, kórnekti qoǵam jáne memleket qaıratkeri. Ozyq oıly, ádil de kóregen, batyl da batyr adam bolǵan. Ádildigi men alǵyrlyǵy úshin Táýke han Qazybekti Orta júzdiń bas bıi etken. Bı Táýke han, keıin Sámeke, Ábilmámbet, Abylaı el bılegen kezeńderde de memleket basqarý isine jıi aralasyp, ishki - syrtqy saıasatta handarǵa aqyl - keńester berip otyrǵan. Handyqtyń birligin saqtaý maqsatynda Táýke hannyń «Jeti jarǵy» zańdar jınaǵyn jasaýǵa atsalysqan.
Buqar jyraý Qalqamanuly (1693, burynǵy Baıanaýyl, Dalba taýy boıynda – 1787, sonda) - áıgili jyraý. Abylaı hannyń aqylshy - bıi, abyz. Jurt ony «Kómekeı áýlıe» dep ataǵan. Sóılegende únemi qara sózben emes, kómekeıi búlkildep, túıdek - túıdek jyrmen sóıleıtin bolǵan. Kóbine Abylaı hannyń «sáýe aıtshy» degen ótinish, tilegimen túsin boljap, onysy dálme - dál kelip otyrǵan. Ákesi Qalqaman batyr bolǵan. Buqar jyraýdyń ózinen Aqderbis, Jarylǵap, Janta esimdi úsh ul taraǵan. Ol óziniń uzaq ǵumyrynda talaı - talaı tarıhı oqıǵalardy basynan ótkizgen. «Aqtaban shubyryndy» zamanynda táýelsizdik pen el birligin saqtaýda aıryqsha kúsh jumsaǵan. Ol Abylaı hanǵa úlken úmit artyp, onyń el basqarýdaǵy saıasaty men joryqtaryn qoldaǵan.
Sózdikpen jumys.
Jyraý - óz janynan jyr shyǵaryp aıtatyn jáne epıkalyq dastandar men tolǵaýlardy oryndaıtyn halyq poezıasynyń ókili. Sáýegeıshilik, batagóıshildik, tús kórý, yrym aıtý, tabıǵat qubylystaryna boljamdar jasaý (abyzdyń bir mindetterin atqarý) – kóne dáýir jyraýlaryna tán qasıet.
Abyz – ǵulama, áýlıe, kóripkel adam. Taıpa, ulys ómirine, el basqarý isine, joryq jasaý máselesine aralasyp otyrǵan saıası tulǵa. Jortýyl sáýegeıi bolǵan.
• «Qazybek bı men Buqar jyraýdy» jatqa oqyp beremin.
• 3 - 4 oqýshyǵa mánerlep, naqyshyna keltire oqyttyramyn.
• Este saqtaý qabiletterin arttyrý úshin qaıtalap elektrondy oqýlyqtan tyńdatamyn.
Tolǵanys bólimi.
1. Buqar jyraý «birden onǵa deıingi sannyń maǵynasyn» Qazybekten nege surady?
2. Onyń maǵynasy qalaı edi?
3. Qazybek bı sheshen tilmen qaıtip jaýap qatty?
- Balalar, qalaı oılaısyńdar? Osy sheshendik sózdiń balalar ádebıetimen uqsastyǵy bar ma? (- Bar. Sanamaqqa uqsas.)
- Durys - aq. Al, sanamaq degenimiz ne? Qandaı sanamaqtardy bilesińder?
Qosymsha jadyǵat:
Sanamaq – qazaq balalar fólkloryndaǵy janrlyq túr. Sábılerge san úıretý, sanaýdyń retin tanytýdy kózdeıtin oıyn óleńi. Ol keıde uıqasqa, keıde tek qana yrǵaqqa negizdele beredi. Sandar jaı ǵana sanamalanyp kelip, sońǵy, túıindeýshi joldar ǵana uıqasady.
On bir - qara jumbaq
Bir degeniń – bileý,
Eki degeniń – egeý,
Úsh degeniń – úski,
Tórt degeniń – tósek,
Bes degeniń – besik,
Alty degeniń – asyq,
Jeti degeniń – jelke,
Segiz degeniń – serke,
Toǵyz degeniń – torqa,
On degeniń – oımaq,
On bir – qara jumbaq.
Sózdikpen jumys:
Bileý – qamshy.
Úski – tesetin, burǵylaıtyn biz sekildi qural.
Torqa – baǵaly jibek mata.
Úıge tapsyrma: sheshendik sózdi jattaý. Qazybek bıdiń jaýabyn óz oılaryńsha taratyp, oıtolǵaý túrinde jazyp kelý. Sózdikte berilgen uǵymdardy jattaý.
You Might Also Like
-
Eńbek ardagerleri jáne ardaqty analar keshi
