Beıimbet Maılın «Daýdyń basy – Daırabaıdyń kók sıyry»
Jańa túsinik qalyptastyrý sabaǵy
I Sabaqtyń taqyryby: B. Maılın «Daýdyń basy – Daırabaıdyń kók sıyry»
II Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik – Beıimbet Maılınniń ómir jolymen, shyǵarmashylyǵymen tanystyrý. Áńgimeniń mazmunyn tarıhpen baılanystyra jeńil túrde túsindirý.
Tárbıelik – 1930 - jyldardaǵy Qazaqstandaǵy tarıhı ózgeristerge baǵa berý arqyly adamdardyń alakózdigin, birin - biri kúndeý, kóre almaýshylyq qasıetterin áshkereleý.
Damytýshylyq – Qazaqstan tarıhymen baılanystyrý arqyly dúnıetanymdaryn keńeıtý.
III Sabaqtyń túri: jańa túsinik qalyptastyrý sabaǵy.
IY Sabaqtyń ádis - tásilderi: STO strategıalary, evrıstıkalyq, taldaý.
Y Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý bólimi.
Qyzyǵýshylyqty oıatý bólimi.
- Beıimbet Maılın kim? Ol týraly ne bilemiz?
Beıimbet Maılın
↓
Aqyn
Jazýshy
Kórkemsóz sheberi
Prozashy
Dramatýrg
Maǵynany taný bólimi.
Tirek sózder men sandar: 1894, 1938, Qostanaı oblysy, Taran aýdany, Troısk qalasy, «Ýazıfa» medresesi, Ýfa qalasy, «Ǵalıa» medresesi, Qostanaı, Aıqap jýrnaly, Arǵynbaı qajy medresesi, orys jáne bashqurt ádebıeti.
Intervú (jańa derek)
Qazaq ádebıetiniń negizin salýshylardyń biri. Áýeli aýyl moldasynan saýat ashqan, keıinnen Arǵynbaı qajynyń medresesinde eki jyl, 1913 jyly Troıskidegi «Ýazıfa» mektebinde, Qostanaıdaǵy oryssha - qazaqsha mektepte, Ýfadaǵy «Ǵalıa» medresesinde oqyǵan. B. Maılınniń aqyndyq qyzmeti 1912 jyly jazylǵan «Musylmandyq belgisinen» bastalady. «Ǵalıa» medresesinde oqyp júrgen kezinde Ýfada shyǵyp turǵan «Sadaq» atty qoljazba jýrnalǵa belsene aralasyp, óziniń alǵashqy «Shuǵanyń belgisi» áńgimesin jarıalaǵan. Ádebıet jolyna túsýine ájesi Boıdas yqpal etken. Óleńderi «Aıqap» jýrnalynda, basqa da basylymdarda jarıalanǵan. 1916 - 1921 jyldary aýylda ustazdyq etken. Odan keıin Orynborda shyǵyp turǵan «Eńbekshi qazaq» gazetinde, Qostanaıda shyǵyp turǵan «Aýyl» gazetinde jumys istegen, «Qazaq ádebıeti» gazetinde redaktor bolǵan. Kórkem áńgimeler, poemalar, romandar jazǵan. 1937 jyly halyq jaýy degen jalamen ustalyp, 1938 jylǵy 25 - aqpanda atylǵan.
Túsinikteme kúndeligi
Qazaq ádebıetinde áńgime janryn damytyp, jańa qyrynan kótergen jazýshylardyń aldyńǵy legi B. Maılınnen bastalady.
B. Maılın áńgimeleriniń taqyryby – aýyl ómiri. HH ǵasyrdyń bas kezindegi alasapyran zamandy (maýsym jarlyǵy, patshanyń qulap, keńestiń ornaýy, aq pen qyzyl soǵysy, baılardy tárkileý, kolhozdastyrý, ujymdastyrý t. b.) qazaqtyń qabyldaýy, túsinýi, halyqqa jat ádet - ǵurypty kúshpen tańýy, onyń nátıjesi jazýshynyń áńgimelerinde naqty sýrettelgen. Áńgimelerinde aýyl kedeıiniń jańa zamanǵa beıimi, tóselýi, qabyldaýy, qazaq dalasyndaǵy ózgeristiń túrli qyry aıtylady. Jazýshynyń áńgimelerin tutastaı jınaqtasa, sol kezeńdegi qazaq kedeıiniń jan - jaqty beınesi ashylady. Qoǵamdyq ózgerister týdyrǵan qaıshylyqtar túrli keıipker is - áreketinen kóringenimen, barlyǵynda taqyryptyq, ıdeıalyq sabaqtastyq bar.
* Áńgime mazmunyn elektrondy oqýlyqtan tyńdatý. 6 - synyp. «Ádebıet» («Atamura» baspasy, 2006) oqýlyǵy negizinde daıyndalǵan jalpy bilim beretin mekteptiń 6 - synybyna arnalǵan elektrondy oqýlyq.
* Tyńdatyp bolǵannan keıin oqıǵa jelisi boıynsha tarıhı kezeńge sıpattama berip, túsiniksiz tustaryn qysqasha áńgimeleý.
* Oqýlyqpen jumys. 98 - 99 betterdegi Daırabaıdyń sózin oqýshylarǵa bólip oqytý. - Ýa, joldas, men ózim kedeımin,... degen jerden
- Endi ne qylmaq kerek?... degen jerge deıin.
* Túsindirme sózdikpen jumys.
Mátinde kezdesetin kirme sózder:
Kolhoz – keńestik sharýashylyq.
Bókebaı – pýhovyı(sharf, pýhovaıa shal).
Artel – artel(uıym, ujym).
Ýstav – jarǵy.
Komýna – komýna(ortaqqa salý).
Kálaýnıa – kolonıa.
Komýnes – komýnıs(tarıhı sóz).
Zagotopka – zagotovka(daıyndaý).
Kántrak – kontrakt(kelisimge otyrý).
Sroshnyı – srochno(jedel, shuǵyl).
Partıa komıteti, komsomol – tarıhı sózder.
Tolǵanys bólimi.
1. Avtory – Beıimbet Maılın.
2. Taqyryby – eldegi ujymdastyrý naýqany. Ómir shyndyǵy.
3. Ádebı janr túri: shaǵyn kólemdi epıkalyq túr - áńgime.
4. Shyǵarmanyń negizgi ıdeıasy – ujymdastyrý sıaqty tarıhı kezeńdegi zaman, qoǵam ózgerisin túsinbegen aýyl adamdarynyń naýqanshyldyǵy, ekige jarylýy, eldegi kúndestik, eski psıhologıalyq tartys, shıelenis, áıel teńdigi.
5. Shyǵarmadaǵy keıipkerler beınesi:
Jaǵymdy........................................................................... Jaǵymsyz
Daırabaı – belsendi batyraq, komýnıs...................... Jasybaı
Kúlzaıra – basqarma bastyǵy......................................... Seıit – jalǵan belsendi.
Yrysty – májilis tóraǵasy............................................. Esmuqambet
Ábish – májilis hatshysy.................................................. Kúsebaı – aıdap salýshy.
Ókil adam
Aısary
Sádýaqas
Úıge tapsyrma:
1) Daırabaıǵa minezdeme berý.
2) 106 - bettegi suraqtar men tapsyrmalar.
I Sabaqtyń taqyryby: B. Maılın «Daýdyń basy – Daırabaıdyń kók sıyry»
II Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik – Beıimbet Maılınniń ómir jolymen, shyǵarmashylyǵymen tanystyrý. Áńgimeniń mazmunyn tarıhpen baılanystyra jeńil túrde túsindirý.
Tárbıelik – 1930 - jyldardaǵy Qazaqstandaǵy tarıhı ózgeristerge baǵa berý arqyly adamdardyń alakózdigin, birin - biri kúndeý, kóre almaýshylyq qasıetterin áshkereleý.
Damytýshylyq – Qazaqstan tarıhymen baılanystyrý arqyly dúnıetanymdaryn keńeıtý.
III Sabaqtyń túri: jańa túsinik qalyptastyrý sabaǵy.
IY Sabaqtyń ádis - tásilderi: STO strategıalary, evrıstıkalyq, taldaý.
Y Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý bólimi.
Qyzyǵýshylyqty oıatý bólimi.
- Beıimbet Maılın kim? Ol týraly ne bilemiz?
Beıimbet Maılın
↓
Aqyn
Jazýshy
Kórkemsóz sheberi
Prozashy
Dramatýrg
Maǵynany taný bólimi.
Tirek sózder men sandar: 1894, 1938, Qostanaı oblysy, Taran aýdany, Troısk qalasy, «Ýazıfa» medresesi, Ýfa qalasy, «Ǵalıa» medresesi, Qostanaı, Aıqap jýrnaly, Arǵynbaı qajy medresesi, orys jáne bashqurt ádebıeti.
Intervú (jańa derek)
Qazaq ádebıetiniń negizin salýshylardyń biri. Áýeli aýyl moldasynan saýat ashqan, keıinnen Arǵynbaı qajynyń medresesinde eki jyl, 1913 jyly Troıskidegi «Ýazıfa» mektebinde, Qostanaıdaǵy oryssha - qazaqsha mektepte, Ýfadaǵy «Ǵalıa» medresesinde oqyǵan. B. Maılınniń aqyndyq qyzmeti 1912 jyly jazylǵan «Musylmandyq belgisinen» bastalady. «Ǵalıa» medresesinde oqyp júrgen kezinde Ýfada shyǵyp turǵan «Sadaq» atty qoljazba jýrnalǵa belsene aralasyp, óziniń alǵashqy «Shuǵanyń belgisi» áńgimesin jarıalaǵan. Ádebıet jolyna túsýine ájesi Boıdas yqpal etken. Óleńderi «Aıqap» jýrnalynda, basqa da basylymdarda jarıalanǵan. 1916 - 1921 jyldary aýylda ustazdyq etken. Odan keıin Orynborda shyǵyp turǵan «Eńbekshi qazaq» gazetinde, Qostanaıda shyǵyp turǵan «Aýyl» gazetinde jumys istegen, «Qazaq ádebıeti» gazetinde redaktor bolǵan. Kórkem áńgimeler, poemalar, romandar jazǵan. 1937 jyly halyq jaýy degen jalamen ustalyp, 1938 jylǵy 25 - aqpanda atylǵan.
Túsinikteme kúndeligi
Qazaq ádebıetinde áńgime janryn damytyp, jańa qyrynan kótergen jazýshylardyń aldyńǵy legi B. Maılınnen bastalady.
B. Maılın áńgimeleriniń taqyryby – aýyl ómiri. HH ǵasyrdyń bas kezindegi alasapyran zamandy (maýsym jarlyǵy, patshanyń qulap, keńestiń ornaýy, aq pen qyzyl soǵysy, baılardy tárkileý, kolhozdastyrý, ujymdastyrý t. b.) qazaqtyń qabyldaýy, túsinýi, halyqqa jat ádet - ǵurypty kúshpen tańýy, onyń nátıjesi jazýshynyń áńgimelerinde naqty sýrettelgen. Áńgimelerinde aýyl kedeıiniń jańa zamanǵa beıimi, tóselýi, qabyldaýy, qazaq dalasyndaǵy ózgeristiń túrli qyry aıtylady. Jazýshynyń áńgimelerin tutastaı jınaqtasa, sol kezeńdegi qazaq kedeıiniń jan - jaqty beınesi ashylady. Qoǵamdyq ózgerister týdyrǵan qaıshylyqtar túrli keıipker is - áreketinen kóringenimen, barlyǵynda taqyryptyq, ıdeıalyq sabaqtastyq bar.
* Áńgime mazmunyn elektrondy oqýlyqtan tyńdatý. 6 - synyp. «Ádebıet» («Atamura» baspasy, 2006) oqýlyǵy negizinde daıyndalǵan jalpy bilim beretin mekteptiń 6 - synybyna arnalǵan elektrondy oqýlyq.
* Tyńdatyp bolǵannan keıin oqıǵa jelisi boıynsha tarıhı kezeńge sıpattama berip, túsiniksiz tustaryn qysqasha áńgimeleý.
* Oqýlyqpen jumys. 98 - 99 betterdegi Daırabaıdyń sózin oqýshylarǵa bólip oqytý. - Ýa, joldas, men ózim kedeımin,... degen jerden
- Endi ne qylmaq kerek?... degen jerge deıin.
* Túsindirme sózdikpen jumys.
Mátinde kezdesetin kirme sózder:
Kolhoz – keńestik sharýashylyq.
Bókebaı – pýhovyı(sharf, pýhovaıa shal).
Artel – artel(uıym, ujym).
Ýstav – jarǵy.
Komýna – komýna(ortaqqa salý).
Kálaýnıa – kolonıa.
Komýnes – komýnıs(tarıhı sóz).
Zagotopka – zagotovka(daıyndaý).
Kántrak – kontrakt(kelisimge otyrý).
Sroshnyı – srochno(jedel, shuǵyl).
Partıa komıteti, komsomol – tarıhı sózder.
Tolǵanys bólimi.
1. Avtory – Beıimbet Maılın.
2. Taqyryby – eldegi ujymdastyrý naýqany. Ómir shyndyǵy.
3. Ádebı janr túri: shaǵyn kólemdi epıkalyq túr - áńgime.
4. Shyǵarmanyń negizgi ıdeıasy – ujymdastyrý sıaqty tarıhı kezeńdegi zaman, qoǵam ózgerisin túsinbegen aýyl adamdarynyń naýqanshyldyǵy, ekige jarylýy, eldegi kúndestik, eski psıhologıalyq tartys, shıelenis, áıel teńdigi.
5. Shyǵarmadaǵy keıipkerler beınesi:
Jaǵymdy........................................................................... Jaǵymsyz
Daırabaı – belsendi batyraq, komýnıs...................... Jasybaı
Kúlzaıra – basqarma bastyǵy......................................... Seıit – jalǵan belsendi.
Yrysty – májilis tóraǵasy............................................. Esmuqambet
Ábish – májilis hatshysy.................................................. Kúsebaı – aıdap salýshy.
Ókil adam
Aısary
Sádýaqas
Úıge tapsyrma:
1) Daırabaıǵa minezdeme berý.
2) 106 - bettegi suraqtar men tapsyrmalar.
You Might Also Like
