InfoHub Logo

Búginde adamzatty Marsqa ushýmen de tań qaldyra almaısyz. Árıne, aqyl-oıy joǵary adamdar úshin ol oılanarlyq jaǵdaı. Biraq, sońǵy kezde kóptiginen kóz súrinetin krıptovalúta men blokcheın taqyryptary onyń ne ekenin bilmeıtin adamdardy da áýrege salyp qoıdy. Búginde osy blokcheın, krıptovalútalar jáne krıptovalútalar maınınginiń (olja) dáýiri júrip tur. Mundaı órleý tirshiliktiń basqa salalaryna da aqylǵa syımaıtyn ózgerister ákelip jatyr. Mysaly, ǵalamtordaǵy jarnamany alaıyq. Bir jyl buryn ǵana eshkim kópshilik keńistikte ǵalamtordaǵy klasıkalyq jarnamalardan qutylyp, ony saıtqa kirýshilerdiń esebinen «krıptalardyń» maınıngimen almastyrýǵa bolady dep oılamaǵan. Al búgin osy ádisterdi synap kórip, tipti qoldanysqa engizýge tyrysyp jatyr.

Ǵalamtordaǵy ádettegi jarnamanyń nesi jaman?

Ǵalamtordaǵy qazirgi jarnamalardyń qandaı ekenin eske túsireıik. Bári aıdan anyq, onyń maqsaty – paıda tabý. Al ol paıdany saıtqa kirip, ózine qajetti aqparattardy alǵan qoldanýshylardyń arqasynda tabýǵa bolady. Qoldanýshylardy ǵalamtorda qajetti aqparattarmen, resýrstarmen qamtamasyz ete otyryp, ári jumysqa qabiletti ınfraqurylymdy saqtaı otyryp, muny paıdaǵa kenelý jolymen jalǵastyrý úshin ózin yntalandyrýy kerek. Sol sebepti bir shertip qalsaq, bizdi odan ári ala jóneletin kóptegen bannerler men komersıalyq siltemelerdi kóremiz. Keıbir jaǵdaıda jarnamanyń qaralym sany ǵana jetkilikti. Sondyqtan jarnama úshin qoldanýshylar tarapynan bolatyn áreket qaǵıdasy boıynsha bólinetin birneshe sebepti negizge ala otyryp aqy tóleýge bolady – jarnamaǵa jaı ǵana qaraıdy (arzan), siltemeni basady (qymbatyraq) nemese siltemege ótip ashylǵan saıtta qandaı da bir áreket, mysaly saýda jasaıdy (qymbat). Biraq, jarnamany paıdalanyp qandaı da bir áreket jasaıtyn qoldanýshylar sany únemi kóp bola bermeıdi, onyń kórsetkishi eshqashan da 100%-dyq belgini kórsetken emes. Onyń ústine, kóptegen qoldanýshylar paıda tabý jolyn kesip, jarnamalardy múldem buǵattap tastaıdy.

Saıt qoldanshýylary arqyly veb-maınıng (veb-paıda tabý)

Qoldanýshylar esebinen krıptovalúta maınıngi bul júıeni túbegeıli ózgertti. Aqparat alý úshin saıtqa kirgen kezde saıt kodyna kiriktirilgen arnaıy skrıpt avtomaty túrde qoldanýshynyń kompúteriniń prosesorlyq qýatyn nemese smartfonyn maınıng úshin qoldana bastaıdy. Onyń qarymtasyna qoldanýshy jarnamalarǵa nazar aýdarmastan, saıttan ózine qajetti málimetterdi tez ala alady. Batysta keń taraǵan The Pirate Bay torrent saıty dál osy ádisti paıdalanǵan. Bul resýrs negizi qoldanýshylaryna eshqashan jarnama kórsetken emes. Tek keıbir taqyryptyq paraqshalarda ǵana jarnamalyq bannerler bolǵan. Negizgi paıda kózi saıtty jaqsy kóretin qoldanýshylardyń qaıyrymdylyq retinde bergen sadaqalary boldy. Biraq maınıng úshin skrıptini qoldaný saıttyń aqsha tabýdyń jańa deńgeıine kóterilýine múmkindik beredi.

Bul tehnologıa ThePirateBay saıtynda qoldanýshylardan jasyryn boldy. Saıt qoldanýshylary ózderi kúdiktenbesten saıt qojaıyndaryna Monero krıptovalútasynan paıda tabýǵa kómektesti. Qupıa ashylyp qalǵan kezde kópshilik oǵan narazylyqtaryn bildirip, aqparat quraldary resýrs qojaıyndaryn alaıaq dep aıyptady. Biraq torrent resýrsynyń qojaıyny bárine aqylǵa sıymdy túsinikteme berdi: «Biz sizderge resýrstaryńyzdy krıptovalúta maınıngine paıdalaný múmkindiginiń ornyna jarnama kórsetpeımiz». Oılap qarańyzshy, The Pirate Bay-dy aıyna 347,5 mıllıon qoldanýshy paıdalanady. Bul ádettegi rejımde ári ketkende 20%-ǵa qoldanylatyn derbes kompúterlerdiń, noýtbýkterdiń, planshetter men smartfondardyń bútin bir jasaǵyna teń.  Onda, eń bolmasa qalǵan 50%-dy maınıng úshin nege qoldanbasqa? 

Munyń arty nemen aıaqtalýy múmkin?

Qoldanýshylar úshin bul jaǵdaıdyń eki jaǵy bar. Bir jaǵynan, kópshilik kóz aldyna kólbeńdep jarnama shyǵa bermeıtinine qýansa, ekinshi jaǵynan, osyndaı paıda tabý júıesi resýrsqa kirgen saıyn qurylǵysynyń «qınalyp, baıaý jumys istep» qalǵany eldiń bárine unaı bermesi anyq. Óıtkeni qoldanýshylardyń bárinde qýatty, zamanaýı noýtbýk joq, al smartfondary júkteýdiń shegine jetip qalǵanda batareıasy otyryp qalýy múmkin. Biraq kóp jaǵdaıda kompúterge júkteý qalypty bolyp esepteledi. Mysaly, grafıkalyq redaktorlar, birneshe messendjer, 30+ ashyq qosymshasy bar birneshe braýzer terezeleri bar iMac 5K qarastyraıyq. Osynyń bári prosesor qýatynyń tek 30% ǵana paıdalanady. Qalǵan 70%-y maınıng úshin qol jetimdi. Al The Pirate Bay bolsa ol kórsetkishti 20-30%-dan asyrmaǵan. Osydan shyǵatyny, eger braýzerler resýrstardy tek paraqshanyń belsendi júktelimi kezinde paıdalanatyn bolsa, onda qorqatyn eshnárse joq. Onyń ústine, paıda tabýdyń osyndaı ádisin ashyq paıdalanatyn nemese paıdalanýdy josparlap júrgen saıttar  skrıptiniń jumysyn retteı alady. Mysaly, júkteý paıyzyn belgileý, biregeı qoldanýshylardyń belgili bir kirý sanynda skrıpterdi qosý sanyn shekteý nemese alynǵan valútanyń belgili bir mólsherin qoldanýshynyń ózine berý. Eger bul sharttar kóńilge qonymdy bolsa, onda olarmen kelisýge bolady. 

Al eger mundaı sheshim qoldanýshynyń kelisiminsiz nemese ondaı áreketi týraly saıt qoldanýshysy da, saıt ákimshiligi de bilmeıtin úshinshi tulǵa tarapynan bolsa, onda bul basqa másele. Mundaı jaǵdaı úshin veb-maınıngti buǵattaýǵa arnalǵan plagınderdi qoldanýǵa bolady. Iá, ondaılar da bar.

---