Qoıan
Qoıan
Or qoıan orman - toǵaılar men dalaly jerlerdi mekendeıdi. Ol – edáýir iri ań salmaǵy 6 kılogrammǵa deıin jetedi.
Onyń túsi túgelimen qońyrqaı sur, tek quıyrshyǵynyń astyńǵy jaǵy kóptegen haıýandar sekildi óz kójekterine beretin belgisi bolyp tabylady.
Qoıan quıyrshyǵyn kóterse, kójekteri ony kóredi. Al quıyrshyǵyn túsirse, kúzgi shóptiń arasyna sińip, túsi maıadaǵy pishenmen birdeı bola ketedi.
Qoıannyń jaýy kóp. Ony qasqyr da, túlki de, sileýsin de, quný da, sondaı - aq úki men búrkit te aýlaıdy. Degenmen eresek qoıandy alý olarǵa únemi ońaı bola bermeıdi, ol óziniń ómiri úshin shaıqasa biledi, ıaǵnı shalqasynan jata qalady da, tyrnaǵy soıaýdaı artqy aıaqtarymen jaýyna toıtarys beredi. Ańshylar tiri qoıandy qulaǵynan ustap kótermeý kerektigin biledi, al eger kótere qalsa, ol kádimgideı jaraqattaýy múmkin.
Qoıandy qorqaq dep jıi aıtady. Biraq ol olaı emes. Óıtkeni qorqaqtyń qorqynyshtan esi shyǵady da, ne basy aýǵan jaqqa qaraı aıaǵy jetkenshe zytady, ne qaıterin bilmeı, qaltyrap ornynda turyp qalady. Al endi, máselen qoıannyń tazydan qalaı qashyp qutylǵanyn qarap kórelik. Ol uzyn qulaqtaryn arqasyna jymyryp alyp, orǵyp - orǵyp jer baýyrlap zytady, al ıtter bolsa onyń sońynan arsyldap zymyraıdy.
Qoıan uzańqyrap alady da, izin shatastyra bastaıdy: birese artqa birese ońǵa - solǵa shapqylaıdy. Al odan soń, qaryshtaı sekirip, izinen adastyrady da, tyǵylyp qalady. Tyrp etpeı otyryp, qaharly tazylardyń onyń orman jumbaǵyn qalaı tabatynyn baqylaıdy. Tek qana qulaqtaryn qybyrlatyp, tanaýyn jybyrlatady. Qoıannyń kózi beker «qıǵash» bolmaǵan, ol tek aldyn ǵana emes, jan - jaǵyn, tipti azdap art jaǵyn da kóredi. Qulaqtary da barlyq jaqqa burylady, sondyqtan basyn qur - beker burýdyń qajeti bolmaıdy. Sonymen, qoıan óziniń qashan qashý kerektigin kórip - bilgenshe demalyp otyra beredi. Aq qoıan qysy sýyqtaý óńirlerdi mekendeıdi. Qys kezinde ol jerlerde orman «aq kórpe» jamylady. Eger qoıan jazdaǵydaı sur kúıinde qala berse, onda ol jaýlarynyń kózine ońaı shalynyp, jaǵdaıy qıyn bolar edi. Sondyqtan aq qoıan kúzde túleıdi: sur júnniń ornyna qardaı appaq aq jún ósedi. Tek qulaqtarynyń ushy men murny ǵana qara bolady. Aq qoıan or qoıannan kóri kishirek, biraq onyń izderi qoıandikinen úlkendeý. Sebebi mynada: ádette onyń orman ishinde qarda júrýine týra keledi de, aıaqtaryn qalyń túk basady. Sonda ol ombylap, qarǵa shombyp ketpeı erkin júre alady.
Or qoıan jylyraq jerdi mekendeıdi, jataǵy da jaı ǵana jer betinde bolady, al aq qoıandar týndrada tipti in qazyp alady.
Or qoıannyń da, aq qoıannyń da urǵashylary úshten altyǵa deıin kójek týady. Kójekteri kózi ashyq jáne júndes, eresek qoıannyń dál oıynshyq kóshirmesindeı bolady. Qoıan jylyna eki, keıde tipti tórt ret te kójekteıdi.
Or qoıannyń urǵashysy kójekterimen birge bolady. Al myna aq qoıandardyń daǵdysy basqasha, ıaǵnı enesi kójekterin emizedi de, olardy bútindeı ıesiz tastap ketedi.
Biraq bul tipti de bilmestik álde qatygezdik emes, onysy – balalaryn qorǵaýdyń amaly bolyp tabylady! Óıtkeni jyrtqysh ańdarǵa enesiniń izi arqyly onyń balalaryn taýyp alý op - ońaı ǵoı.
Eger qoıan ár ýaqyt kójekterin júgire berse, olar áıteýir bir azýlynyń aýzynda keter edi. Al bylaısha kójek óz ornynda tyrp etpeı, tym - tyrys otyrady. Demek, eshteńe ony baıqamaıdy da, dybysyn da estimeıdi.
Qoıannyń súti óte nárli bolady, ol sıyr sútinen alty ese maıly. Sondyqtan kójek 3 - 4 kún boıy ashyqpaıdy. Al odan keıin qybyrlap, dybys bere bastaıdy.
Dál osy kezde qoıan da óz kójekterin izdep shyǵady. Biraq óziniki bolý mindetti de emes, óıtkeni ol kez kelgen kójekti emizedi. Al taǵy bir 3 - 4 kún ótkennen keıin kójekter otyǵady. Kóp iz túsirmeý úshin aldymen óz aınalasyndaǵy shópke jaıylady. Endi biraz ýaqyt ótkennen keıin orǵı da bastaıdy. eger qoıannyń izin kezdestire qalsańdar onyń qaı jaqqa qaraı zytyp ketkenin boljaldap kórińder.
Or qoıan orman - toǵaılar men dalaly jerlerdi mekendeıdi. Ol – edáýir iri ań salmaǵy 6 kılogrammǵa deıin jetedi.
Onyń túsi túgelimen qońyrqaı sur, tek quıyrshyǵynyń astyńǵy jaǵy kóptegen haıýandar sekildi óz kójekterine beretin belgisi bolyp tabylady.
Qoıan quıyrshyǵyn kóterse, kójekteri ony kóredi. Al quıyrshyǵyn túsirse, kúzgi shóptiń arasyna sińip, túsi maıadaǵy pishenmen birdeı bola ketedi.
Qoıannyń jaýy kóp. Ony qasqyr da, túlki de, sileýsin de, quný da, sondaı - aq úki men búrkit te aýlaıdy. Degenmen eresek qoıandy alý olarǵa únemi ońaı bola bermeıdi, ol óziniń ómiri úshin shaıqasa biledi, ıaǵnı shalqasynan jata qalady da, tyrnaǵy soıaýdaı artqy aıaqtarymen jaýyna toıtarys beredi. Ańshylar tiri qoıandy qulaǵynan ustap kótermeý kerektigin biledi, al eger kótere qalsa, ol kádimgideı jaraqattaýy múmkin.
Qoıandy qorqaq dep jıi aıtady. Biraq ol olaı emes. Óıtkeni qorqaqtyń qorqynyshtan esi shyǵady da, ne basy aýǵan jaqqa qaraı aıaǵy jetkenshe zytady, ne qaıterin bilmeı, qaltyrap ornynda turyp qalady. Al endi, máselen qoıannyń tazydan qalaı qashyp qutylǵanyn qarap kórelik. Ol uzyn qulaqtaryn arqasyna jymyryp alyp, orǵyp - orǵyp jer baýyrlap zytady, al ıtter bolsa onyń sońynan arsyldap zymyraıdy.
Qoıan uzańqyrap alady da, izin shatastyra bastaıdy: birese artqa birese ońǵa - solǵa shapqylaıdy. Al odan soń, qaryshtaı sekirip, izinen adastyrady da, tyǵylyp qalady. Tyrp etpeı otyryp, qaharly tazylardyń onyń orman jumbaǵyn qalaı tabatynyn baqylaıdy. Tek qana qulaqtaryn qybyrlatyp, tanaýyn jybyrlatady. Qoıannyń kózi beker «qıǵash» bolmaǵan, ol tek aldyn ǵana emes, jan - jaǵyn, tipti azdap art jaǵyn da kóredi. Qulaqtary da barlyq jaqqa burylady, sondyqtan basyn qur - beker burýdyń qajeti bolmaıdy. Sonymen, qoıan óziniń qashan qashý kerektigin kórip - bilgenshe demalyp otyra beredi. Aq qoıan qysy sýyqtaý óńirlerdi mekendeıdi. Qys kezinde ol jerlerde orman «aq kórpe» jamylady. Eger qoıan jazdaǵydaı sur kúıinde qala berse, onda ol jaýlarynyń kózine ońaı shalynyp, jaǵdaıy qıyn bolar edi. Sondyqtan aq qoıan kúzde túleıdi: sur júnniń ornyna qardaı appaq aq jún ósedi. Tek qulaqtarynyń ushy men murny ǵana qara bolady. Aq qoıan or qoıannan kóri kishirek, biraq onyń izderi qoıandikinen úlkendeý. Sebebi mynada: ádette onyń orman ishinde qarda júrýine týra keledi de, aıaqtaryn qalyń túk basady. Sonda ol ombylap, qarǵa shombyp ketpeı erkin júre alady.
Or qoıan jylyraq jerdi mekendeıdi, jataǵy da jaı ǵana jer betinde bolady, al aq qoıandar týndrada tipti in qazyp alady.
Or qoıannyń da, aq qoıannyń da urǵashylary úshten altyǵa deıin kójek týady. Kójekteri kózi ashyq jáne júndes, eresek qoıannyń dál oıynshyq kóshirmesindeı bolady. Qoıan jylyna eki, keıde tipti tórt ret te kójekteıdi.
Or qoıannyń urǵashysy kójekterimen birge bolady. Al myna aq qoıandardyń daǵdysy basqasha, ıaǵnı enesi kójekterin emizedi de, olardy bútindeı ıesiz tastap ketedi.
Biraq bul tipti de bilmestik álde qatygezdik emes, onysy – balalaryn qorǵaýdyń amaly bolyp tabylady! Óıtkeni jyrtqysh ańdarǵa enesiniń izi arqyly onyń balalaryn taýyp alý op - ońaı ǵoı.
Eger qoıan ár ýaqyt kójekterin júgire berse, olar áıteýir bir azýlynyń aýzynda keter edi. Al bylaısha kójek óz ornynda tyrp etpeı, tym - tyrys otyrady. Demek, eshteńe ony baıqamaıdy da, dybysyn da estimeıdi.
Qoıannyń súti óte nárli bolady, ol sıyr sútinen alty ese maıly. Sondyqtan kójek 3 - 4 kún boıy ashyqpaıdy. Al odan keıin qybyrlap, dybys bere bastaıdy.
Dál osy kezde qoıan da óz kójekterin izdep shyǵady. Biraq óziniki bolý mindetti de emes, óıtkeni ol kez kelgen kójekti emizedi. Al taǵy bir 3 - 4 kún ótkennen keıin kójekter otyǵady. Kóp iz túsirmeý úshin aldymen óz aınalasyndaǵy shópke jaıylady. Endi biraz ýaqyt ótkennen keıin orǵı da bastaıdy. eger qoıannyń izin kezdestire qalsańdar onyń qaı jaqqa qaraı zytyp ketkenin boljaldap kórińder.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: A. Qunanbaev «Ásempaz bolma árnege»
