"Ertegiler elinde" ósimdikter taraýyn qaıtalaý
Sabaqtyń taqyryby: "Ertegiler elinde" ósimdikter taraýyn qaıtalaý
Sabaqtyń maqsaty
Bilimdilik:5 a synyptyń ertegiler taraýyn, 7 - 6 a synyptan ósimdikter taraýyn qaıtalaýǵa ertegiler úlgisinde dástúrli emes sabaq retinde bilimin tekserý.
Damytýshylyq: Halyqtyq pedagogıka ádisterin qoldana otyryp, oqýshylardyń izdempazdyǵyn oılaýyn sóıleý, este saqtaý qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Sabaq barysynda oqýshylarǵa adamgershilik estetıkalyq, otansúıgishtik tárbıe berip, elin, tilin, dinin súıýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: kiriktirilgen dástúrli emes sabaq
Sabaq ádisi: STO, suraq – jaýap, jarysý, izdený.
Pánaralyq baılanys: ádebıet
Sabaqtyń kórnekiligi: «Japyraq», «tamyr keppeshópteri», «gúldiń qurylysy», «bıdaı dáni», «úrmeburshaq», «sabaqtyń qurylysy», «sabaqtyń kóldeneń kesindisi», «ertegi keıipkerleri», «ertegi túrleri», býkletter, sýretter, altyn múıizdi buǵy, aıdahar, samuryq qus.
Sabaqtyń ótilý barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
Bıologıa, qazaq ádebıeti pánderi boıynsha oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, bilimderin tolyqtyrý barysynda ósimdik múshelerin, ertegi túrlerin eske túsire, qaıtalata otyryp, ertegi sabaǵy ótildi. Sabaq barysynda oqýshylardan qazaq ertegileri, onyń keıipkerleri jaıly suralady.
Qazaq ertegileri neshe topqa bólinedi?
1. Qıal ǵajaıyp ertegileri.
2. Shynshyl ertegiler.
3. Haıýanattar týraly ertegiler.
Osy ertegilerdiń keıipkerlerin atap shyǵaıyq.
1. Taýsoǵar, Kóltaýysar, Jelaıaq t. b
2. Han, ýázir, shal men kempir, baı men kedeı t. b
3. It, túlki, qasqyr, aıý t. b
Maǵynany taný.
Ertegilerdi esimizge túsirdik, endi osy ertegiler álemine sapar shegeıik. Erte – erte erte de Bekbolat degen qarıanyń Ernazar degen batyrda, erjúrek uly bolypty. Ol óte meıirimdi eken. Aýyldastary Ernazardy qadir tutyp jaqsy kóripti. Ernazardy kúndiz kúlkiden, túnde uıqydan aıyrǵan anasy Úmit syrqat eken. Bir kúni aýyldyń kóripkel aqsaqaly Ernazardy shaqyryp aqylyn aıtypty:
Alystaǵy Ulytaýdyń basyndaǵy sandyq ishinde qupıa zat bar, osy zatqa jetseń anańdy emdep jazasyń. Biraq jolynda kóptegen qıyndyqtar kezdesedi, sony jeńe bilýiń kerek dep, - jolǵa shyǵaryp salady.
Ernazar, qolyna temir taıaq ustap, aıaǵyna temir etik kıip, jolǵa shyǵyp ketipti. Biraz jer júrgen soń aldynan alyp dáý kezdesip, jolyn kes-kestep ótkizbeı bylaı dep suraq beredi:
- Jigitim, seniń dalań gúlge toly eken, sol gúlderdiń syryn bilgim keledi. Maǵan gúldiń qurylysy, gúl shoǵyry jáne onyń qandaı túrleri bar ekenin aıtyp ber?
- Gúl degenimiz ósimdiktiń kóbeıý múshesi, onyń tabany, saǵaǵy, tostaǵanshasy, kúltesi, analyǵy, atalyǵy bolady. Gúldiń barlyq múshesi gúl tabanyna bekinip turady. Gúl shoqtary degenimiz, bir gúldegi kúlte japyraqtyń jıyntyǵy. Onyń sebet, sobyq, shashaq, masaq jáne t. b túrleri bar.
Suraǵyna jaýap alǵan dáý Ernazarǵa jol beripti. Qarny ashyp sharshap bir jerde demalyp otyrsa, alystan jyltyraǵan bir nárseni kóredi. Ernazar oǵan jaqyndap barsa kól eken, Ernazar kólge jaqyndaǵan kezde, kól joq bolyp ketedi. Tań qalyp qaraǵan Ernazar kól jaǵasynda otyrǵan bir balany kóredi. Sol bala kóldi eki urtyna urttap, qaıtadan shyǵaryp otyrady. Ekeýi bir – birimen jón surasady. Osylaısha ekeýi til tabysyp jolǵa shyǵady. Ekeýi kele jatsa aldarynan aýzynan jalyn shashqan aıdahar shyǵypty. Aıdahardyń jalyn shashqan otyn Kóltaýysar urtyndaǵy sýyn shashyp óshiripti.
Amaly quryǵan aıdahar bularǵa suraq qoıypty:
1. Jemister men tuqymdar neshe túrge bólinedi?
2. Jıdek jemisterdiń erekshelikteri qandaı?
3. Qurǵaq jemister dep qandaı jemisterdi aıtady?
1. Jemister qurǵaq jáne shyryndy bolyp ekige bólinedi, tuqymdar dara jáne qos jarnaqty bolyp ekige bólinedi.
2. Jıdek jemisterdiń syrty juqa ishi jumsaq, tuqymy kóp bolady. Oǵan qaraqat, qyzan, júzim jatady.
3. Qurǵaq jemister dep syrty qurǵaq ózi piskende shashylatyn jemister.
Daladaǵy jabaıy jemisterdiń jeýge jaramdysyn terip jep, Ernazar men Kóltaýysar ekeýi júrip kele jatypty. Jolynda bir saýysqannyń quıryǵyn ekinshi saýysqannyń quıryǵyna búldirtpeı aýystyryp otyrǵan jigitti kóredi. Jón surasa kele ol jigit qoldy epti ataqty ury eken. Tanysa kele úsheýi jolǵa shyǵypty, jolda kele jatyp, tuıaǵymen jerdi qazyp turǵan altyn múıizdi buǵyǵa kezdesedi. Ol da Ernazarlarǵa suraq qoıady?
1. Tamyr júıesi neshege bólinedi?
2. Japyraqtyń qandaı túrleri bar?
3. Japyraq sabaqta qalaı ornalasqan?
Buǵydan da ótip Ernazar dostarymen birge júrip ketipti. Jer bederi bıiktep, taýǵa ulasyp barady eken. Biraq bıiktep júrgen soń samuryq qusy kezdesip, suraq beripti. Eger suraǵyma jaýap berseńder, senderdi taýdyń basyna jetkizip salamyn dep ýáde beripti. Al eger suraǵyma jaýap bere almasańdar men senderdi jutyp jep qoıamyn dep shart qoıypty.
Bıdaı dáni men úrmeburshaq tuqymynyń qurylystaryna sıpattama berińder:
Jaýapqa qanaǵattanǵan Samuryq qus olardy taýdyń basyna jetkizipti. Taýdyń bir shatqalynda turǵan sandyq kózine shalynypty. İshin ashsa «Bıologıa» oqýlyǵy shyǵypty. Ernazar dostarymen birge kitaptaǵy ósimdik erekshelikterimen tanysypty. Dárilik ósimdikterdiń qasıetterin, qandaı aýrýlarǵa em bolatyndyǵyn zerdesine quıypty. «Kitap bilim bulaǵy» ekenine ábden kózi jetipti.
Ernazar ósimdik syryna qanyǵyp, eline qaraı baǵyt alypty. Jolynda kezdesetin dárilik ósimdikterdi jınaı júripti. Eline kelse anasy hal ústinde eken. Ernazar terip ákelgen dárilik ósimdikterdi qaınatyp, anasyn emdeıdi. Anasy aýrýynan aıyqqan soń, Ernazar dostarymen birge, elin jıyp toı jasapty.
Sol toıdyń ishinde Tazsha bala bar eken
- Bireýin berdim, onyn terdim (Tuqym)
- Jasyl bolyp ónedi, sary bolyp úzilip túsedi. (Japyraq)
- Kún nurymen pisedi, ýyljyp qolǵa túsedi. (Jemis)
Oı tolǵaý.
Toıǵa ala shapanyn kıip Aldar kóse kelipti. Aldar kóse jınalǵan qaýymdy tań qaldyryp jańalyq kórsetipti, toıǵa shashý retinde suraqtar ákelipti:
- Myna jerde qandaı ertegi kórdińder?
- Ertegi barysynda qandaı ósimdikter men janýarlar kórdińder?
Muǵalim: Qurmetti oqýshylar, qonaqtar búgingi ertegilerge saıahat sabaǵymyz aıaqtaldy. Al aıtyńdarshy biz búgin qandaı ertegilerge saıahat jasadyq?
Oqýshylar: Osyndaı jolmen ótkizilgen ulttyq naqyshtaǵy dástúrli emes
Sabaqtaǵy oqýshylardyń yntasyn, jigerin oıatý úshin mańyzy zor. Osy sabaqtar jıi ótkizilse nur ústine nur bolar edi.
Sabaqtyń maqsaty
Bilimdilik:5 a synyptyń ertegiler taraýyn, 7 - 6 a synyptan ósimdikter taraýyn qaıtalaýǵa ertegiler úlgisinde dástúrli emes sabaq retinde bilimin tekserý.
Damytýshylyq: Halyqtyq pedagogıka ádisterin qoldana otyryp, oqýshylardyń izdempazdyǵyn oılaýyn sóıleý, este saqtaý qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Sabaq barysynda oqýshylarǵa adamgershilik estetıkalyq, otansúıgishtik tárbıe berip, elin, tilin, dinin súıýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: kiriktirilgen dástúrli emes sabaq
Sabaq ádisi: STO, suraq – jaýap, jarysý, izdený.
Pánaralyq baılanys: ádebıet
Sabaqtyń kórnekiligi: «Japyraq», «tamyr keppeshópteri», «gúldiń qurylysy», «bıdaı dáni», «úrmeburshaq», «sabaqtyń qurylysy», «sabaqtyń kóldeneń kesindisi», «ertegi keıipkerleri», «ertegi túrleri», býkletter, sýretter, altyn múıizdi buǵy, aıdahar, samuryq qus.
Sabaqtyń ótilý barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
Bıologıa, qazaq ádebıeti pánderi boıynsha oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, bilimderin tolyqtyrý barysynda ósimdik múshelerin, ertegi túrlerin eske túsire, qaıtalata otyryp, ertegi sabaǵy ótildi. Sabaq barysynda oqýshylardan qazaq ertegileri, onyń keıipkerleri jaıly suralady.
Qazaq ertegileri neshe topqa bólinedi?
1. Qıal ǵajaıyp ertegileri.
2. Shynshyl ertegiler.
3. Haıýanattar týraly ertegiler.
Osy ertegilerdiń keıipkerlerin atap shyǵaıyq.
1. Taýsoǵar, Kóltaýysar, Jelaıaq t. b
2. Han, ýázir, shal men kempir, baı men kedeı t. b
3. It, túlki, qasqyr, aıý t. b
Maǵynany taný.
Ertegilerdi esimizge túsirdik, endi osy ertegiler álemine sapar shegeıik. Erte – erte erte de Bekbolat degen qarıanyń Ernazar degen batyrda, erjúrek uly bolypty. Ol óte meıirimdi eken. Aýyldastary Ernazardy qadir tutyp jaqsy kóripti. Ernazardy kúndiz kúlkiden, túnde uıqydan aıyrǵan anasy Úmit syrqat eken. Bir kúni aýyldyń kóripkel aqsaqaly Ernazardy shaqyryp aqylyn aıtypty:
Alystaǵy Ulytaýdyń basyndaǵy sandyq ishinde qupıa zat bar, osy zatqa jetseń anańdy emdep jazasyń. Biraq jolynda kóptegen qıyndyqtar kezdesedi, sony jeńe bilýiń kerek dep, - jolǵa shyǵaryp salady.
Ernazar, qolyna temir taıaq ustap, aıaǵyna temir etik kıip, jolǵa shyǵyp ketipti. Biraz jer júrgen soń aldynan alyp dáý kezdesip, jolyn kes-kestep ótkizbeı bylaı dep suraq beredi:
- Jigitim, seniń dalań gúlge toly eken, sol gúlderdiń syryn bilgim keledi. Maǵan gúldiń qurylysy, gúl shoǵyry jáne onyń qandaı túrleri bar ekenin aıtyp ber?
- Gúl degenimiz ósimdiktiń kóbeıý múshesi, onyń tabany, saǵaǵy, tostaǵanshasy, kúltesi, analyǵy, atalyǵy bolady. Gúldiń barlyq múshesi gúl tabanyna bekinip turady. Gúl shoqtary degenimiz, bir gúldegi kúlte japyraqtyń jıyntyǵy. Onyń sebet, sobyq, shashaq, masaq jáne t. b túrleri bar.
Suraǵyna jaýap alǵan dáý Ernazarǵa jol beripti. Qarny ashyp sharshap bir jerde demalyp otyrsa, alystan jyltyraǵan bir nárseni kóredi. Ernazar oǵan jaqyndap barsa kól eken, Ernazar kólge jaqyndaǵan kezde, kól joq bolyp ketedi. Tań qalyp qaraǵan Ernazar kól jaǵasynda otyrǵan bir balany kóredi. Sol bala kóldi eki urtyna urttap, qaıtadan shyǵaryp otyrady. Ekeýi bir – birimen jón surasady. Osylaısha ekeýi til tabysyp jolǵa shyǵady. Ekeýi kele jatsa aldarynan aýzynan jalyn shashqan aıdahar shyǵypty. Aıdahardyń jalyn shashqan otyn Kóltaýysar urtyndaǵy sýyn shashyp óshiripti.
Amaly quryǵan aıdahar bularǵa suraq qoıypty:
1. Jemister men tuqymdar neshe túrge bólinedi?
2. Jıdek jemisterdiń erekshelikteri qandaı?
3. Qurǵaq jemister dep qandaı jemisterdi aıtady?
1. Jemister qurǵaq jáne shyryndy bolyp ekige bólinedi, tuqymdar dara jáne qos jarnaqty bolyp ekige bólinedi.
2. Jıdek jemisterdiń syrty juqa ishi jumsaq, tuqymy kóp bolady. Oǵan qaraqat, qyzan, júzim jatady.
3. Qurǵaq jemister dep syrty qurǵaq ózi piskende shashylatyn jemister.
Daladaǵy jabaıy jemisterdiń jeýge jaramdysyn terip jep, Ernazar men Kóltaýysar ekeýi júrip kele jatypty. Jolynda bir saýysqannyń quıryǵyn ekinshi saýysqannyń quıryǵyna búldirtpeı aýystyryp otyrǵan jigitti kóredi. Jón surasa kele ol jigit qoldy epti ataqty ury eken. Tanysa kele úsheýi jolǵa shyǵypty, jolda kele jatyp, tuıaǵymen jerdi qazyp turǵan altyn múıizdi buǵyǵa kezdesedi. Ol da Ernazarlarǵa suraq qoıady?
1. Tamyr júıesi neshege bólinedi?
2. Japyraqtyń qandaı túrleri bar?
3. Japyraq sabaqta qalaı ornalasqan?
Buǵydan da ótip Ernazar dostarymen birge júrip ketipti. Jer bederi bıiktep, taýǵa ulasyp barady eken. Biraq bıiktep júrgen soń samuryq qusy kezdesip, suraq beripti. Eger suraǵyma jaýap berseńder, senderdi taýdyń basyna jetkizip salamyn dep ýáde beripti. Al eger suraǵyma jaýap bere almasańdar men senderdi jutyp jep qoıamyn dep shart qoıypty.
Bıdaı dáni men úrmeburshaq tuqymynyń qurylystaryna sıpattama berińder:
Jaýapqa qanaǵattanǵan Samuryq qus olardy taýdyń basyna jetkizipti. Taýdyń bir shatqalynda turǵan sandyq kózine shalynypty. İshin ashsa «Bıologıa» oqýlyǵy shyǵypty. Ernazar dostarymen birge kitaptaǵy ósimdik erekshelikterimen tanysypty. Dárilik ósimdikterdiń qasıetterin, qandaı aýrýlarǵa em bolatyndyǵyn zerdesine quıypty. «Kitap bilim bulaǵy» ekenine ábden kózi jetipti.
Ernazar ósimdik syryna qanyǵyp, eline qaraı baǵyt alypty. Jolynda kezdesetin dárilik ósimdikterdi jınaı júripti. Eline kelse anasy hal ústinde eken. Ernazar terip ákelgen dárilik ósimdikterdi qaınatyp, anasyn emdeıdi. Anasy aýrýynan aıyqqan soń, Ernazar dostarymen birge, elin jıyp toı jasapty.
Sol toıdyń ishinde Tazsha bala bar eken
- Bireýin berdim, onyn terdim (Tuqym)
- Jasyl bolyp ónedi, sary bolyp úzilip túsedi. (Japyraq)
- Kún nurymen pisedi, ýyljyp qolǵa túsedi. (Jemis)
Oı tolǵaý.
Toıǵa ala shapanyn kıip Aldar kóse kelipti. Aldar kóse jınalǵan qaýymdy tań qaldyryp jańalyq kórsetipti, toıǵa shashý retinde suraqtar ákelipti:
- Myna jerde qandaı ertegi kórdińder?
- Ertegi barysynda qandaı ósimdikter men janýarlar kórdińder?
Muǵalim: Qurmetti oqýshylar, qonaqtar búgingi ertegilerge saıahat sabaǵymyz aıaqtaldy. Al aıtyńdarshy biz búgin qandaı ertegilerge saıahat jasadyq?
Oqýshylar: Osyndaı jolmen ótkizilgen ulttyq naqyshtaǵy dástúrli emes
Sabaqtaǵy oqýshylardyń yntasyn, jigerin oıatý úshin mańyzy zor. Osy sabaqtar jıi ótkizilse nur ústine nur bolar edi.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Oıý - órnektiń sheńber ishinde ornalasýy.
