InfoHub Logo

Taqyryby: Qustar – bizdiń dosymyz
Maqsaty: Oqýshylarǵa tabıǵat kórki qustar týraly, qustardyń paıdasy týraly túsinik berý;
Qustarǵa degen súıispenshilik sezimderin damytý, qustar týraly óleń, taqpaq, jumbaqtar aıta otyryp, tilderin damytý, sózdik qoryn molaıtý;
Dostyqqa, qustardy qorǵaýǵa, olarǵa qamqorlyq jasaı bilýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: qustardyń sýretteri, slaıdtar, úntaspalar,»Aqqý men úırek» ertegisi, M. Ábilqaıyr» Tańǵajaıyp tabıǵat», «Aqtóbe oblysynyń janýarlar álemi» kitaptar, býkletter.

Sabaqtyń barysy:
Bizdiń elimizde kóktem shyǵysymen qaınaǵan eńbek bastalady. Ol eńbektiń nátıjeli bolýyna qustar kómegin tıgizedi. Olar zıandy jándikterdi, kenelerdi, kemirýshilerdi qurtyp, egin men ormandy qorǵaıdy.
Kóktem, kóktem, kóktemde,
Qustar kelip jetkende,
Biz qýanyp qalamyz
Ánmen qarsy alamyz.

Kóktem keldi, qus keldi,
Kún uzyn, tún qysqa endi
Kóktem keldi, sý aqty
Kúnniń kózi shýaqty

Kóktem keldi, gúl ósti
Kóbelektter gýlesti
Kóktem keldi, gúl ósti

Hor «Kóktem» áni
Qustar janýarlardyń ishindegi kóp taraǵan túri. Olardyń tabıǵatta 9myń túri bar. Tirshilik etý áreketteri ártúrli, olar tabıǵat saqshylary. Qustardyń paıdasy óte kóp.
- Qustar neshege bólinedi? (2 topqa)

Qustar
Úı qustary
Jabaıy qustar

♦ Jyl qustary
↓
Qaratorǵaı, aqqý, kókek, qarlyǵash, boztorǵaı

♦ Qystap qalatyn qustar
↓
Qarǵa, toqyldaq, saýysqan, kógershin, torǵaı.
- Nege bul qustardy «jyl qustary» dep ataıdy?
- Olar nemen qorektenedi?
- Qustar tabıǵatqa qandaı paıda keltiredi?

Oı balalar, balalar,
Jyly, jyly jel soqty,
Qańqyl - qańqyl qaz kepti,
Jelkildeıdi kók maısa,
Jelindeıdi mal jaısa.
Aýyl kóshti qystaýdan,
Áne apamdar qoı saýǵan.

Qar sý bolyp jóneldi -
Qaldy dala jalańash
Kún nuryna keneldi,
Búrshik atyp bar aǵash
Kelip kóktem qustary
Baý - baqshada án saldy.
Olardy jas dostary,
Uıa jasap qarsy aldy.

TORǴAI
Bilgiń kelse kóp jaıdy,
Baqylap júr torǵaıdy.
Kip-kishkentaı sol qustar
Tabıǵatty qorǵaıdy.
Paıdaly qus torǵaıdy
Úrkitýge bolmaıdy.
Buzsań eger uıasyn
Qaıtyp kelip qonbaıdy.
Kip-kishkentaı torǵaıdy
Jaqsy bala qorǵaıdy.
Jasap bersek uıasyn
Qysta olar tońbaıdy. (Baqyt Isaeva)

KEKİLİK
Kekilik - aý, kekilik,
Taý - tasta júrer sekirip
Qaýip tónse kenetten
Butaǵa olar bekinip
Jylaǵata, Taskeshý
Toǵaıy tolǵan kekilik
Ketip barad ánekı
Tastan – tasqa sekirip (Kópbolsyn Panzabekuly)

SAÝYSQAN
Selk etip syrt daýystan
Shyqylyqtaıdy saýysqan
Atamnań jıǵan symdaryn,
Terekke tasyp taýysqan
Jasaǵan ózi bastama
Bul isi úlgi basqaǵa
Úzik te julyq sol symnan
Alypty basyp baspana
Terektiń basyn mekendep
Uıasyn qoıǵan bekemdep.
Máz boldy atam:»Bul qus ta,
Sheberdiń ózi eken» dep (Mekembaı Omaruly)

QARǴA
Qarǵa, qarǵa, qarǵalar
Qar ústinde jorǵalar
Eki shoqyp, bir qarap
Qara basyn qorǵalar (T. Aıbergenov)

TYRNALAR
Taǵdyry qımaǵanmen artyq pishin
Taǵdyry bermegenmen artyq kúshin
Yntymaqty - aý, tyrnalar, yntymaqty - aý,
Qarashy shirkinderdiń tártiptisin. (Muqaǵalı Maqataev)

Men qaratorǵaımyn
Shegirtkeden jurtyńdy
Qyrǵı bolyp qorǵaımyn
Egistikke, jaıylymǵa
Qorǵaýshy bolyp turamyn
Jándikterdi zıandy
Qurttatuǵyn batyrmyn
Daıyndaıtyn uıamdy
Dostarǵa kele jatyrmyn

Qus sulýy aqqýmyn
Tabıǵat kórki syılaǵan
Myltyǵyn kezep esh mergen
Atýǵa kózi qımaǵan
Sulýlyqty pash etip,
Jyrlaǵan talaı aqyndar,
Názik úndi, kól kórki,
Qus patshasy atym bar.

«Aqqý men úırek» kórinisi, «Aqqýym» áni

Qazdar, qazdar, ala qazdar
Bala qazdar, ana qazdar
Aıdynda shyshyǵady
Jaǵada tynyǵady
Kókek, kókek, kókek dep
Butaqqa qonaqtap
Kókek, kókek, kókek dep,
Otyrar alaqtap
Kókek, kókek, kókek qýlana qaraıdy
Kókek, kókek, kókek jasyńdy sanaıdy

Kúndiz jatyp, tún kúzetken
Qyraǵy kóz barlaýshymyn
Barlyq jerden kózim jetken
Tyshqan qoımaı aýlaýshymyn
Men bir jazda birneshe myń tyshqan qurtam, sonymen kóptegen astyq adamǵa qalady.

Tamyljyp, sorǵalap quıylǵan
Ásem án quıqyljyp qıyrdan
Eljirep júregiń, erkińdi baýlıdy
Án tynda erke qus bulbuldan
( Qustarǵa arnalǵan taqpaqtar aıtylǵanda ınteraktıvti taqtadan qustar sýretteri kórsetiledi)
Qus - tabıǵat, ómir kórki. Halyq sheber ánshisin bulbulǵa, súıikti azamatyn - suńqarǵa, kerbez sulýdy - aqqýǵa, nashar jigitti - japalaqqa teńegen. Beıbitshiliktiń, dostyqtyń belgisi retinde kógershindi bilemiz.
«Kepterler» áni oryndalady
Qazaqstanda 500 - ge tarta qustyń túrleri bar. Onyń ishinde «Qyzyl kitapqa» qustyń 49 túri qorǵaý úshin engizildi.
Qustardyń jeke túrleriniń aýysýyn bilý úshin nómirlengen saqına salady. Ol saqınany qus ólgende ǵana alady. Qus qaı jerde balapandasa sol jer onyń otany bolyp tabylady.
Qyzdar «Qustar» bıin bıleıdi
- Balalar, endi biz qustar týraly jumbaqtar sheship kóreıik.
Qos qanatyn ıip ap
Jarǵa kelip qonady
Qara kıim kıip ap
Balshyqtan úı salady (qarlyǵash)

Tumsyǵymen oıady
Uıa salyp qoıady
Tabyńdarshy balalar
Ol qandaı qus bolady (toqyldaq)

Ushqany qyzyq jalpyldap,
Ózi sondaı qarqyldaq (qarǵa)

Kúndiz soqyr ne degen
Túnde qandaı kóregen (úki)

Búrip qoıǵan saǵattaı,
Aıqaılaıdy tań atpaı (átesh)

Erkin samǵap ushsyn dep
Mápeleımiz, baptaımyz
Beıbitshilik qusy - dep
Qaısy qusty maqtaımyz.(kógershin)

- Qustar tabıǵatqa qandaı paıda keltiretinin bilemiz be?

Kóldiń sáni Orman, baý - baqshanyń kórki
QUSTAR
Emshisi Tabıǵattyń áni, sáni
Qustardyń paıdasy kóp. Olar orman men egindi qorǵaıdy. Ósimdikterdiń tuqymyn basqa jerge taratý arqyly adamǵa kómektesedi.
Qorytyndylaý:
Qustar – bizdiń dosymyz.
Qustarǵa qamqorlyq jasa, qorǵa. Kóktemde qustarǵa uıashyq, qapaz jasaýdy umytpaıyq. Qustarǵa arnap jasaǵan uıaǵa qustar kóp qonady. Olarǵa jem shashyp, baqylap, qamqorlyq jasaımyz.
Esińde bolsyn!
- Qustardyń uıasyn buzba, jumyrtqasyn jarma.

Qus dosymyz, qorǵaımyz biz,
Súp - súıkimdi súıemiz torǵaıdy biz
Aǵash uıa jasaımyz aq kóńilmen
Qanatty týysqandy qoldaımyz biz.