InfoHub Logo

5 synyp
Tárbıe saǵatynyń taqyryby: Retteýshi belgileri.
Maqsaty:
1. Oqýshylardy jolda júrý erejesimen tanystyrý, baǵdarsham sıgnaldaryn meńgertý, kóshede durys júrýge úıretý.
2. Jolda júrý erejesin este saqtaýǵa, oqýshylarǵa jol belgilerin neshe túri bar, ony bilý ne úshin qajet, baǵdarshamnyń, jol belgileriniń atqaratyn qyzmeti qandaı ekenin úıretý.
Sabaqtyń túri: pikirtalas.
Kórnekiligi: Jol belgileriniń sýretteri, baǵdarsham, slaıd.

Sabaqtyń barysy:
Muǵalim sózi: - Qurmetti oqýshylar! Búgingi bizdiń «Retteýshi belgileri» atty tárbıe sabaǵymyzǵa qosh keldińizder.
Suraq – jaýap: Retteýshi degenimiz kim?
- Retteýshi alǵash úlken qalalarda paıda bolǵan, ıaǵnı onyń negizgi mindetti kóshedegi qozǵalysty retteý. Ony retteý úshin ol jezl degen quraldy paıdalandy. Kópshilik ony «ala taıaq» dep te ataıdy.
Retteýshi - jol qozǵalysyn dene jaıymen, ısharat sabyn qoldanyp qoldarynyń qımylymen, dıskpen nemese onsyz, sonymen qatar ysqyryq sıgnalymen retteýshi polısıa qyzymetkeri.
5. 2. Retterýshiniń sıgnaldary (QR - nyń jol qozǵalysy erejelerinen: alǵashqy san ereje, ekinshi san tarmaq retin bildiredi) Retteýshiniń denesi men qoldarynyń, onyń ishinde mynandaı mánderdi bildiretin jezldermen jasaǵan qımyldary retteýshiniń sıgnaldary bolyp tabylady:
1. Qoldary eki jaqqa sozylǵan nemese tómen túsirilgen:
- sol jáne oń búıir jaqtarynan — qozǵalys tramvaıǵa tike, relssiz kólik quraldaryna tike jáne ońǵa qozǵalýǵa ruqsat etiledi, jaıaý júrginshilerge júris bóligin kesip ótýge ruqsat etiledi;
keýde jáne arqa jaǵynan — barlyq kólik quraldarynyń jáne jaıaý júrginshiniń qozǵalysyna tyıym salynady.
2. Oń qol alǵa sozylǵan:
- sol búıir jaqtan — qozǵalys tramvaıǵa solǵa, relssiz kólik quraldaryna barlyq baǵyttarǵa ruqsat etiledi;
- keýde jaǵynan — barlyq qozǵalys quraldaryna qozǵalys tek ońǵa ruqsat etiledi;
- oń búıir jáne arqa jaǵynan — barlyq qozǵalys quraldaryna qozǵalys tyıym salynady, jaıaý júrginshilerge júris bóligin kesip ótýge retteýshiniń art jaǵynan ruqsat etiledi.
3. Qol joǵary kóterilgen:
Erejeniń 5, 6 tarmaǵynda kózdelgennen basqa jaǵdaılarda barlyq kólik quraldary men jaıaý júrgizýshilerdiń barlyq baǵytta qozǵalysyna tyıym salynady.
Sıgnaldar jaqsy kórinýi úshin retteýshi jezldi nemese sıgnaldy dıskini (jaryq qaıtarǵyshty) qoldanýy múmkin.
- 5. 3. Kólik quralynyń aıaldaýyn talap etý qatty daýystaý qurylǵysymen nemese bir mezgilde ysqyryp sıgnal bere otyryp, kólik quralyna baǵyttalǵan qol qımylymen kórsetýi múmkin.
- 5. 4. Ysqyryqpen berilgen qosymsha sıgnal qozǵalysqa qatysýshylardyń nazaryn aýdarýǵa beriledi.
- 5. 5. Baǵdarshamnyń (reversıvtiden basqa) retteýshiniń tyıym salatyn sıgnaly kezinde júrgizýshiler toqtaý syzyǵynyń (5. 3. 3 - belgisiniń) aldynda, al olar bolmaǵan kezde:
jol qıylysynda — kesip ótetin júris bóliginiń aldynda (Erejeniń 13. 8 bóligin eskere otyryp), jaıaý júrginshiler úshin kedergi týdyrmaı; temirjol ótpesi aldynda — Erejeniń 15. 4 - tarmaǵyna sáıkes; basqa jerlerde — qozǵalys ruqsat etilgen kólik quraly men jaıaý júrginshilerge kedergi týǵyzbaı toqtatýǵa mindetti.

1 – oqýshy: «Rettýshi»
Baqylap jol tártibin,
Ótkizetin ár kúnin.
Retteýshi kórdim men,
Qıylystan dál búgin.
Ala taıaq qolynda
Aıtary kóp onyń da.
Ne isteý kerek, tursa da
Retteýshi jolynda.
Tik kóterse taıaǵyn,
Baspa alǵa aıaqty.
Baǵdarshamnyń bul belgi,
Sary shamy sıaqty.

2 – oqýshy:
Keýdesimen burylsa,
Qarap saǵan betpe-bet.
Turǵany ony uǵynsań,
Joldy japty ótpe dep.
Arqa jaǵyn qaratsa,
Ótip ketpe ańǵarmaı.
Baǵdarshamnyń bul belgi,
Qyzyl tústi janǵandaı.

3 – oqýshy:
Oń ıyq, ne sol ıyq,
Burylǵanda sen jaqqa,
Turyp qalma móltıip,
Alǵa qaraı tez atta.
Retteýshi buryldy,
Bir qyryndap tik turyp,
Jasyl sanda degendi,
Júrginshige uqtyryp.
Retteýshi bar kóshede,
Tap bolsa eger kimde – kim,
Tek sol bergen belgige,
Kóný sonyń mindeti.

Muǵalim sózi: Rahmet, balalar. Búgingi bizdiń tárbıe sabaǵymyz osymen aıaqtaldy. Qaı jerde júrseńde de jolda júrý erejesin saqtap, basqalardy da soǵan shaqyraıyq.
Saý bolyńdar!

Taraz qalasy ákimdiginiń bilim bóliminiń
Ǵanı Muratbaev atyndaǵy № 17 orta mektebi
komýnaldyq memlekettik mekemesi
Synyp jetekshisi: Sırajıev E. N.
Retteýshi belgileri júkteý