InfoHub Logo

Qazirgi Qazaqstan ulttyq jańǵyrý kezeńin bastan ótkerýde. Ulttyq-mádenı jańǵyrý prosesi mádenı paradıgmanyń ózgerýin bildiredi. Burynǵy túsinikterdi qaıta qaraý, umytylǵan nemese tyıym salynǵan ataýlardy qaıtarý qazirgi Qazaqstannyń mádenı ómirine tán belgiler bolyp tabylady. Táýelsizdiktiń on jyldyǵynda jańa qazaq tarıhyn jasaýdyń bastaýy negizinen qalandy. Degenmen, «sóz bostandyǵy» qazaq tarıhshylary úshin qıyn synaqqa aınaldy. Alǵash ret ótken ǵasyrda kez kelgen adam tilegi men materıaldyq múmkindigi bolsa jazyp, shyǵara alady. Bul jaǵdaıda bizdiń basymyzǵa ártúrli deńgeıdegi jáne oryndalý sapasyndaǵy tarıhı shyǵarmalar legi tústi. Bul tarıhnamaǵa taldaý, syn aıtý – óz aldyna bólek másele. Bul jerde tek kásipqoılar da, kásipqoı emes adamdar da jazǵan tarıhı shyǵarmalardyń kóptigi halyqtyń óz tarıhyna degen yqylasyn aıqyn da dáleldi dálel ekenin atap ótkim keledi. Búginde Qazaqstanda qazaq tarıhyna barlyq qazaqtar qyzyǵady.

Árıne, bul jerde biz tarıhı ótkenimizdi mıfologıaǵa aınaldyrýdan, áshekeıleýden aýlaq bolǵan joqpyz, odan qutyla almadyq. Ulttyq-mádenı jańǵyrý kezeńindegi tarıhı tanymnyń mundaı kúıi sózsiz jáne ábden aqtalǵan, óıtkeni «jańǵyrý ótkenniń qaıta jańǵyrýy, ádette, altyn ǵasyrǵa uqsastyqqa ıe bolý» (E. Shıls mazmuny boıynsha). «dástúr» termıniniń \\ Órkenıetterdi salystyrmaly zertteý.\\ Oqyrman .M., 1999. S. 244).Biraq jalpy alǵanda bul proses úreı týdyrmaıdy, óıtkeni mundaı shyǵarmalar el ishinde de, shetelde de ótkir synǵa ushyraıdy. . Ásirese, búginde kásibı tarıhshylardyń jetkilikti sany bar Reseıde Qazaqstandaǵy tarıh ǵylymynyń jaǵdaıy men damýyna beı-jaı qaramaıtyn burynǵy qandastarymyz bar. Olardyń kóbisi qazaq tarıhyn keńestik dáýirde jazyp, jasaǵandyqtan, olardyń qyzyǵýy kóbine taqyrypty «ishten» bilýine baılanysty.

 Qazirgi Qazaqstandaǵy tarıh ǵylymynyń damýynyń basty tendensıasy keńestik konsepsıanyń aýyrtpalyǵynan arylý ekeni sózsiz. Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynda munda kóp jaǵdaıda mınýsqa plús, aqqa qara degen qaǵıda basym boldy. Mysaly, buryn qazaq elıtasyna únemi teris sıpattama berilse, qazir qazaq handary men sultandaryn ıdealızasıalaý júrip jatyr. Olardyń barlyǵy da halyq múddesi men muń-muqtajynyń saqshylary, uly tulǵalar retinde aldymyzǵa shyǵady. Bul úderis ásirese Jáńgir hannyń tulǵasyna baǵa berýde aıqyn kórindi. 2001 jyly Bókeev handyǵynyń qurylǵanyna 200 jyl toldy. Kóptegen basylymdar men arnaıy zertteýlerde Jáńgir hannyń kórnekti reformator jáne halyq qorǵaýshysy retinde kórsetilýi shyndyqqa tolyq sáıkes kelmeıdi. Ózderińiz biletindeı, shyndyq árqashan bir jerde bolady.

Taǵaıbek Baqdáýlet

---