InfoHub Logo

Ana súti — kuramy jóninen keremet ónim, óıtkeni ol nárestege qajetti barlyq zattarmen qamtamasyz ete alady. Keıbir analar súttiń syrtqy túri onyń sapasynyń kórsetkishi dep sanaıdy. Bul — qate pikir. Sebebi ana súti sıyr sútinen múlde erekshe, sondyqtan onyń qoıý ári appaq bolýy shart emes.

Balany emizer aldynda súttiń alǵashqy tamshylaryn saýyp tastaýshy bolmańyz, óıtkeni dál osy suıyq tamshylarda D dárýmeniniń sýda erıtin túri mol bolady. Sábı D dárýmeni sekildi mıneraldy tuzdardy da bala emshek sútinen alady jáne ony jaqsy sińiredi. Qosymsha tamaqty erte bere bastaý ishek jumysyn da, ondaǵy paıdaly zattardyń sińirilýin de qıyndatady.

Eger balańyzda meshel (rahıt) bar degen kúdik bolsa, bala dárigerinen ÝF-sáýlelendirý jasaýdy ótinińiz. Ózińiz kúndelikti taǵamyńyzǵa teńiz ónimderin jáne D dárýmeni mol basqa da taǵamdardy molynan qosyńyz. Buǵan qosa qanyńyzdaǵy kálsı deńgeıin teksertý qajet, óıtkeni mesheldiń D dárýmenine táýelsiz túri de bolady.

Keı analar sábı basynyń keı tusynda shashtyń bolmaýy mesheldiń belgisi dep sanaıdy. Al shyndyǵyna kelgende, bul jaǵdaı kóp jatyp, basy únemi jastyqqa úıkelgen balalarda jıi bolady.

Emshek sútiniń sapasy da kóp analardy mazalaıdy. Alaıda pedıatrlardyń pikirinshe, súttiń sapasyn tekserý múmkin emes. Ol árqashan belgili bir balaǵa saı bolady. Eger balany emizý jáne kútý tártibi durys bolsa, sút jaqsy sińip, bala táp-táýir ósedi.

Analar súttiń maılylyǵyna da qatty mán beredi. Keıbiri balanyń alǵashqy aılarda tez salmaq jınap, keıin tómendete bastaǵanyna shaǵymdanady. Kóbine buǵan súttiń maılylyǵynyń qatysy joq. Bundaı jaǵdaıda emizýdi durys uıymdastyrýdy oılastyrý qajet. Iaǵnı bunda balanyń kúnine qansha ret emetindigi, emizik soratyndyǵy, emshektiń kezektestirilip beriletindigi mańyzdy. Osylardyń biri balanyń bıologıalyq qajettilikterine saı kelmese, ol súttiń mólsheri men sińimdiligine áser etedi.

Keıde náreste emshek ushyn aýzyna alý ádetin ózgertedi. Eger ana bunyń durystyǵyn qadaǵalamasa, súttiń mólsheri azaıýy múmkin. Bunymen qosa emshek emizýge qatysy joq, biraq sút mólsheriniń azaıýyna yqpal etetin jaǵdaılar bolady: kóbine dene qımylynyń artýy (mysaly, massaj alý) nemese náresteniń syrqattanýy.

Sábı basyn durys ustamasa da ana mazasyzdanady. Bala dárigerleriniń pikirinshe, bul moıyn men súıektiń álsizdiginen. Kóptegen ata-ana kálsı jetispeýshiligine jol bermes úshin balanyń kúndelikti dámine sút ónimderin (mysaly, aıran, súzbe) qosýǵa asyǵady. Eger emshek súti jetkilikti bolsa, dárigerler qosymsha taǵam berýge qarsy. Óıtkeni emshek sútindegi kálsı bala úshin óte sińimdi, qolaıly. Sondyqtan qosymsha tamaq bermes buryn aırandaǵy kálsıdiń emshek sútindegi kálsımen salystyrǵanda nashar sińetindigin este ustańyz.

Eger bala kálsıdi durys sińirmeıdi degen kúdik bolsa, bul máseleniń anyq-qanyǵyna tek endokrınolog dáriger jete alady. Qannyń bıohımıalyq taldaýyn jasap, óz organızmińizde kálsıdiń jetetin-jetpeıtindigin anyqtaı alasyz. Qajet bolsa, kálsı preparattaryn ishińiz.

Golandıada emshek emetin balalarǵa týǵannan keıin 8-kúnnen bastap tamshy túrindegi K dárýmeni beriledi. Alaıda bizdiń pedıatrlar buny artyq sanaıdy. Óıtkeni emshek sútinde bul dárýmen jetkilikti, buǵan qosa ekinshi aptaǵa qaraı náreste isheginiń mıkroflorasy da ony jetkilikti mólsherde óndire bastaıdy.

Alǵashqy kezde jáne ananyń ýyz sútinde K vıtamıni joǵary mólsherde bolady. Eki apta ótken soń ony balanyń ishek mıkroflorasy óndire bastaıdy.

Týǵannan soń sábıge tez arada K dárýmeni berilmese jáne ýyz ben emizý sońynda shyqqan sútti embeıtin bolsa, onda qan ketý qaýpi joǵary.

Bul jóninde kúdigińiz bolsa, bala dárigerimen keńesińiz.

K dárýmeni qannyń uıý faktorymen tyǵyz baılanysty. Eger bala shala týylsa, buǵan erekshe mán berý kerek, óıtkeni jetilip týylǵandarmen salystyrǵanda aıy-kúni tolmaı týylǵan balalarda qannyń uıýy tómen dárejede bolady.

Nárestede K dárýmeni jetkiliksiz bolyp shyqsa, shoshýdyń qajeti joq. Buny joıý úshin balanyń bulshyq etine 0,5-1 mg K vıtamıni egiledi nemese 1-2 mg aýyz arqyly beriledi.

K dárýmeniniń jetkiliksizdigine jol bermeý jóninde áıel júktiliktiń sońǵy úsh aıynda jáne náreste týylǵan soń alǵashqy aılarda qam jeýi qajet. Ol úshin sábizdi, salat japyraqtaryn molynan tutynýy tıis. Sábıge shek qoımaı, qalaǵanynsha emizý qajet.

Aıy-kúni tolyp týǵan balalarda K dárýmeniniń jetkiliksizdigi sırek. Al shala týǵan balalarda bul ahýal aýyr jáne uzaq ótedi ári túrli qan ketýlerge soqtyrady.

E. Qajymuqanova, A. Imanqulova bala dárigerleri

---