Saqtalý zańdary taraýyn qaıtalaý jáne esepter shyǵarý
Sabaq taqyryby: «Saqtalý zańdary» taraýyn qaıtalaý jáne esepter shyǵarý.
Jalpy maqsaty: Ótilgen taraýdy qaıtalaı otyryp, bilimderin jınaqtaý jáne qorytyndylaý.
* formýlalardy esep shyǵarýda tıimdi paıdalaný;
* fızıkalyq shamalardyń aıyrmashylyqtaryn anyqtaý;
* formýlalardy, ólshem birlikterdi jadynda saqtaýǵa tyrysý.
Kútiletin nátıjeler:
* toptyq jumysta belsendilik kórsetedi;
* oqýshylardyń shyǵarmashylyǵy damıdy;
* ózindik jeke jumysty damytý joldaryn biledi;
* suraqtar qoıa alady;
* esep shyǵarý daǵdylary qalyptasady.
Sabaq túri: Aralas sabaq
Tapsyrmalar:
* topqa bóliný. (topqa bólý úshin fızıkalyq shamalardy paıdalanyp trenıń júrgiziledi)
* assosıasıalyq karta toltyrý. (zertteý taqyryptary boıynsha óz oılaryn jeke, toptyq jumys arqyly jetkize bilýi kerek)
* toptyq jumys. (ár top berilgen tapsyrmalar boıynsha formýlalardy, anyqtamalardy, ólshem birlikterdi sáıkestendirýi kerek)
* jeke jumys. (test tapsyrmalary, esepter shyǵarý)
* oı bólisý (Dıalog arqyly oqytý ádisin paıdalanyp, osy taraý boıynsha ár top bir – birine 2 suraqtan qoıady. 1 - joǵary mártebeli suraq, 1 - tómen mártebeli suraq)
* refleksıa ()
Kerekti jabdyqtar: Oqýlyq, 9 synypqa arnalǵan esepter jınaǵy, A. P. Rymkevıch fızıka esepteriniń jınaǵy, topshamalar, keste, baǵalaý paraǵy, test tapsyrmalary, belsendi taqta, t. b.
Kirispe
Uıymdastyrý bólimi: oqýshylarmen amandasý, túgendeý, synypty topqa bólý.
Saqtalý qasıetine ıe bolatyn qandaı fızıkalyq shamalar bar? Suraq jaýaby: ımpúls, energıa, zarád. Osy suraqtyń jaýaby arqyly topqa bólý. Trenıń.
Baǵalaý paraǵy úlestiriledi. Top jetekshileri atalyp, ár tapsyrmany oryndaý kezinde jaýap bergen oqýshylardy baǵalap otyrý tapsyrylady.
Úı tapsyrmasyn tekserý: Taraýdy qaıtalaý, sholý jasaý.
Oqýshylar asosıasıalyq kartaǵa óz oılaryn túsiredi. Zertteý taqyryptary boıynsha óz oılaryn ortaǵa salady, izdenedi.
İ top - «Impúls. Impúlstiń saqtalý zańy» taqyrybyn qorǵaý.
İİ top – «Reaktıvti qozǵalys» taqyrybyn qorǵaıdy.
İİİ top – «Energıa. Energıanyń saqtalý jáne aınalý zańy» taqyrybyn qorǵaıdy.
Tusaýkeser
Negizgi bólim
Sonymen balalar, ótken taraýdy qaıtalaı otyryp, búgingi sabaqta taraý boıynsha alǵan bilimimizdi ár túrli tapsyrmalar boıynsha, esepter shyǵarý arqyly oıymyzdy jınaqtaımyz.
1 – tapsyrma. Toptyq jumys.
İ top: Formýlalardy sáıkestendirý.
İİ top: Ólshem birlikterdi sáıkestendirý.
İİİ top: Anyqtamalardy sáıkestendirý.
2 - tapsyrma: Esepter shyǵarý.(Ár topqa A, V, S deńgeıiniń esepteri beriledi.)
A deńgeıiniń esepteri
№11. 5
Denege 10 s ishinde turaqty 50 N kúsh áreket etedi. Kúshtiń áreket etý ýaqytynda deneniń jyldamdyǵy 5 m/s – qa ózgerse, onda dene massasyn anyqtańdar.
№11. 16
Massasy 50 kg meteorıttiń 40km/s jyldamdyqpen ushqandaǵy kınetıkalyq energıasyn anyqtańdar.
№11. 26
Gorızontal bette 5 m/s jyldamdyqpen massasy 3 kg dóńgelek syrǵanamaı domalap keledi. Onyń ımpúlsin tabyńdar?
V deńgeıiniń esepteri
№11. 1
Massasy 160 g hokeı shaıbasynyń ımpúlsi 8 g, 600 m/s jyldamdyqpen ushatyn oqtyń ımpúlsine teń bolý úshin shaıba qandaı jyldamdyqpen ushýy qajet?
№11. 4
Massasy 1 kg shar túzý syzyqty jáne ilgerilemeli qozǵala otyryp, óziniń jyldamdyǵyn 1 m/s – tan 10 m/s - ǵa deıin arttyrdy. Shar ımpúlsiniń ózgerisin anyqtańdar.
№11. 18
Kınetıkalyq energıasy 10 Dj, al ımpúlsi
2 kg*m/s bolatyn deneniń massasyn anyqtańdar.
S deńgeıiniń esepteri
№11. 14
Temir jol vagonynyń býferlik serippesin 1 sm - ge syǵý úshin
30 kN kúsh kerek bolsa, ony 5 sm syǵý úshin qandaı jumys atqarylady?
№11. 25
Gorızontal bettegi denege 10 m/s jyldamdyqpen berildi. Eger dene men bettiń arasyndaǵy úıkelis koeffesenti 0, 1 bolsa, onda dene tolyq toqtaǵanǵa deıin qansha qashyqtyqty júrip ótedi.
№11. 36
Serepeni 4 mm – ge sozý úshin 20 mDj jumys atqarý qajet. Ony 4 sm soz úshin qansha jumys atqarý qajet.
Oı bólisý «Dene ımpúlsi. Impúlstiń saqtalý zańy. Energıa. Energıanyń saqtalý jáne aınalý zańy» taqyryptaryn qaıtalaý jáne soǵan baılanysty shyǵarylǵan esepterimizdi qorytyndylaı otyryp, qanshalyqty meńgergenimiz boıynsha oı bóliseıik.
Dıalogtyq oqytý ádisin paıdalanyp, osy taraý boıynsha ár top bir – birine 2 suraqtan qoıady. Iaǵnı, joǵary jáne tómen mártebeli suraqtar qoıý.
Tómen mártebeli suraqtar:
1. Adam energıany qaıdan alady? (Adam energıany jumys jasaǵan kezde jáne qozǵalǵan kezde alady.)
2. Ǵarysh zymyranynyń ushýy qandaı qozǵalysqa negizdelgen? (Ǵarysh zymyranynyń ushýy reaktıvti qozǵalys prınsıpine negizdelgen.)
3. Tas vertıkal joǵary laqtyrylǵan. Bul jaǵdaıda energıanyń qandaı túrleri bolady? (Potensıaldyq energıasy artady, kınetıkalyq energıasy kemıdi.)
Joǵary mártebeli suraqtar:
1. Tehnıka energıasyz jumys isteı ala ma? ( Joq. Sebebi birde – bir tehnıka energıasyz qozǵalysqa kelip jumys isteı almaıdy. Sondyqtan ǵalymdar kún, jel, sý, atom energıalaryn paıdalaný joldaryn únemi izdestirip keledi.)
2. Deneniń kúsh ımpúlsi Nútonnyń qaı zańy negizinde tujyrymdalǵan? (Nútonnyń İİ zańy ımpúlstik túsinik turǵysynan tujyrymdalǵan.)
3. Saǵattyń buralǵan serippesinde mehanıkalyq energıanyń qandaı túrleri bar? (Saǵattyń tilshesi tómen baǵyttalǵanda kınetıkalyq energıasy artady, al saǵattyń tilshesi joǵary baǵyttalǵanda kınetıkalyq energıasy kemıdi de, potensıaldyq energıasy artady).
Saqtalý zańdary taraýyn qaıtalaý jáne esepter shyǵarý. júkteý
Jalpy maqsaty: Ótilgen taraýdy qaıtalaı otyryp, bilimderin jınaqtaý jáne qorytyndylaý.
* formýlalardy esep shyǵarýda tıimdi paıdalaný;
* fızıkalyq shamalardyń aıyrmashylyqtaryn anyqtaý;
* formýlalardy, ólshem birlikterdi jadynda saqtaýǵa tyrysý.
Kútiletin nátıjeler:
* toptyq jumysta belsendilik kórsetedi;
* oqýshylardyń shyǵarmashylyǵy damıdy;
* ózindik jeke jumysty damytý joldaryn biledi;
* suraqtar qoıa alady;
* esep shyǵarý daǵdylary qalyptasady.
Sabaq túri: Aralas sabaq
Tapsyrmalar:
* topqa bóliný. (topqa bólý úshin fızıkalyq shamalardy paıdalanyp trenıń júrgiziledi)
* assosıasıalyq karta toltyrý. (zertteý taqyryptary boıynsha óz oılaryn jeke, toptyq jumys arqyly jetkize bilýi kerek)
* toptyq jumys. (ár top berilgen tapsyrmalar boıynsha formýlalardy, anyqtamalardy, ólshem birlikterdi sáıkestendirýi kerek)
* jeke jumys. (test tapsyrmalary, esepter shyǵarý)
* oı bólisý (Dıalog arqyly oqytý ádisin paıdalanyp, osy taraý boıynsha ár top bir – birine 2 suraqtan qoıady. 1 - joǵary mártebeli suraq, 1 - tómen mártebeli suraq)
* refleksıa ()
Kerekti jabdyqtar: Oqýlyq, 9 synypqa arnalǵan esepter jınaǵy, A. P. Rymkevıch fızıka esepteriniń jınaǵy, topshamalar, keste, baǵalaý paraǵy, test tapsyrmalary, belsendi taqta, t. b.
Kirispe
Uıymdastyrý bólimi: oqýshylarmen amandasý, túgendeý, synypty topqa bólý.
Saqtalý qasıetine ıe bolatyn qandaı fızıkalyq shamalar bar? Suraq jaýaby: ımpúls, energıa, zarád. Osy suraqtyń jaýaby arqyly topqa bólý. Trenıń.
Baǵalaý paraǵy úlestiriledi. Top jetekshileri atalyp, ár tapsyrmany oryndaý kezinde jaýap bergen oqýshylardy baǵalap otyrý tapsyrylady.
Úı tapsyrmasyn tekserý: Taraýdy qaıtalaý, sholý jasaý.
Oqýshylar asosıasıalyq kartaǵa óz oılaryn túsiredi. Zertteý taqyryptary boıynsha óz oılaryn ortaǵa salady, izdenedi.
İ top - «Impúls. Impúlstiń saqtalý zańy» taqyrybyn qorǵaý.
İİ top – «Reaktıvti qozǵalys» taqyrybyn qorǵaıdy.
İİİ top – «Energıa. Energıanyń saqtalý jáne aınalý zańy» taqyrybyn qorǵaıdy.
Tusaýkeser
Negizgi bólim
Sonymen balalar, ótken taraýdy qaıtalaı otyryp, búgingi sabaqta taraý boıynsha alǵan bilimimizdi ár túrli tapsyrmalar boıynsha, esepter shyǵarý arqyly oıymyzdy jınaqtaımyz.
1 – tapsyrma. Toptyq jumys.
İ top: Formýlalardy sáıkestendirý.
İİ top: Ólshem birlikterdi sáıkestendirý.
İİİ top: Anyqtamalardy sáıkestendirý.
2 - tapsyrma: Esepter shyǵarý.(Ár topqa A, V, S deńgeıiniń esepteri beriledi.)
A deńgeıiniń esepteri
№11. 5
Denege 10 s ishinde turaqty 50 N kúsh áreket etedi. Kúshtiń áreket etý ýaqytynda deneniń jyldamdyǵy 5 m/s – qa ózgerse, onda dene massasyn anyqtańdar.
№11. 16
Massasy 50 kg meteorıttiń 40km/s jyldamdyqpen ushqandaǵy kınetıkalyq energıasyn anyqtańdar.
№11. 26
Gorızontal bette 5 m/s jyldamdyqpen massasy 3 kg dóńgelek syrǵanamaı domalap keledi. Onyń ımpúlsin tabyńdar?
V deńgeıiniń esepteri
№11. 1
Massasy 160 g hokeı shaıbasynyń ımpúlsi 8 g, 600 m/s jyldamdyqpen ushatyn oqtyń ımpúlsine teń bolý úshin shaıba qandaı jyldamdyqpen ushýy qajet?
№11. 4
Massasy 1 kg shar túzý syzyqty jáne ilgerilemeli qozǵala otyryp, óziniń jyldamdyǵyn 1 m/s – tan 10 m/s - ǵa deıin arttyrdy. Shar ımpúlsiniń ózgerisin anyqtańdar.
№11. 18
Kınetıkalyq energıasy 10 Dj, al ımpúlsi
2 kg*m/s bolatyn deneniń massasyn anyqtańdar.
S deńgeıiniń esepteri
№11. 14
Temir jol vagonynyń býferlik serippesin 1 sm - ge syǵý úshin
30 kN kúsh kerek bolsa, ony 5 sm syǵý úshin qandaı jumys atqarylady?
№11. 25
Gorızontal bettegi denege 10 m/s jyldamdyqpen berildi. Eger dene men bettiń arasyndaǵy úıkelis koeffesenti 0, 1 bolsa, onda dene tolyq toqtaǵanǵa deıin qansha qashyqtyqty júrip ótedi.
№11. 36
Serepeni 4 mm – ge sozý úshin 20 mDj jumys atqarý qajet. Ony 4 sm soz úshin qansha jumys atqarý qajet.
Oı bólisý «Dene ımpúlsi. Impúlstiń saqtalý zańy. Energıa. Energıanyń saqtalý jáne aınalý zańy» taqyryptaryn qaıtalaý jáne soǵan baılanysty shyǵarylǵan esepterimizdi qorytyndylaı otyryp, qanshalyqty meńgergenimiz boıynsha oı bóliseıik.
Dıalogtyq oqytý ádisin paıdalanyp, osy taraý boıynsha ár top bir – birine 2 suraqtan qoıady. Iaǵnı, joǵary jáne tómen mártebeli suraqtar qoıý.
Tómen mártebeli suraqtar:
1. Adam energıany qaıdan alady? (Adam energıany jumys jasaǵan kezde jáne qozǵalǵan kezde alady.)
2. Ǵarysh zymyranynyń ushýy qandaı qozǵalysqa negizdelgen? (Ǵarysh zymyranynyń ushýy reaktıvti qozǵalys prınsıpine negizdelgen.)
3. Tas vertıkal joǵary laqtyrylǵan. Bul jaǵdaıda energıanyń qandaı túrleri bolady? (Potensıaldyq energıasy artady, kınetıkalyq energıasy kemıdi.)
Joǵary mártebeli suraqtar:
1. Tehnıka energıasyz jumys isteı ala ma? ( Joq. Sebebi birde – bir tehnıka energıasyz qozǵalysqa kelip jumys isteı almaıdy. Sondyqtan ǵalymdar kún, jel, sý, atom energıalaryn paıdalaný joldaryn únemi izdestirip keledi.)
2. Deneniń kúsh ımpúlsi Nútonnyń qaı zańy negizinde tujyrymdalǵan? (Nútonnyń İİ zańy ımpúlstik túsinik turǵysynan tujyrymdalǵan.)
3. Saǵattyń buralǵan serippesinde mehanıkalyq energıanyń qandaı túrleri bar? (Saǵattyń tilshesi tómen baǵyttalǵanda kınetıkalyq energıasy artady, al saǵattyń tilshesi joǵary baǵyttalǵanda kınetıkalyq energıasy kemıdi de, potensıaldyq energıasy artady).
Saqtalý zańdary taraýyn qaıtalaý jáne esepter shyǵarý. júkteý
You Might Also Like
