InfoHub Logo

Qyzylorda oblysy,
Qazaly aýdany, Qazaly aýyly
№100 mekteptiń hımıa páni muǵalimi
Nurmasheva Jazyq Álimbetqyzy

Taqyryby: Adamgershilik-asyl qasıet
Maqsaty: Oqýshylardyń boıyna rýhanı adamgershilik qasıetterdi uıalatý úshin meıirban, aqyldy, shynshyl, qaıyrymdy t.b. adamdyq asyl qasıetterdi ıgerýge yqpal etý.
Adamnyń asyl qasıetteriniń biri-ádildik, týrashyldyq, shynshyldyq.
Ádildik shyn máninde adamnyń is-áreketiniń normasy bolý kerek. Bul - ómirdiń qajettiligi. Bul qasıetter-árbir adamǵa tán, Jaqsy ómir súrýdiń sharty.

Arǵymaqqa mindim dep,
Artqy toptan adaspa,
Kúninde ózim boldym dep,
Keń peıilge talaspa.
Artyq úshin aıtysyp,
Dostaryńmen synaspa.
Ǵylym jurttan asty dep,
Keńessiz sóz bastama.
Jeńemin dep bireýdi
Ótirik sózben qostama.

Adamnyń asyl qasıetteriniń biri - ádildik, týrashyldyq, shynshyldyq.
Ádildik shyn máninde adamnyń is - áreketiniń normasy bolý kerek.
Bul - ómirdiń qajettiligi.
Bul qasıetter - árbir adamǵa tán, jaqsy ómir súrýdiń sharty.
Adamda asyl qasıettermen qatar jaǵymsyz qasıetter de bolady. Olar – jalqaýlyq,
ózimshildik, kúnshildik, sarańdyq, paıdakúnemdik, qorqaqtyq, menmendik, maqtanshaqtyq,
qýlyq, ekijúzdilik, jaramsaqtyq, qatygezdik, ashý, yzaqorlyq t. b.

Ózińe kómektesken, kerek zatyńdy bergen,
syılyq tapsyrǵan adamǵa jáne joldasyńa “rahmet”aıt.
- tamaq iship bolǵan soń “rahmet” aıt.
- bireý ózińe “rahmet” aıtsa, “jaqsy” dep jaýap ber.
- telefonǵa bireýdi shaqyrǵanda “ruqsat bolsa” degendi umytpa.
- baıqaýsyzda bireýdi qaǵyp ketseń “keshirińiz” deý kerek.
- synypqa keshigip kelseń, muǵalimnen ruqsat sura t. b.

Abaıdyń “On tórtinshi qara sózin aıtý” nemese “Ǵylym tappaı maqtanba” óleńin oqý.

Adamgershilikke baılanysty Muhammed paıǵambar hadısteri, naqyl sózder

“Adamnyń ishinde bolmaıdy alasy,
Olardy buzatyn nápsiniń talasy”.
(Shákárim)

”Úsh - aq nárse – adamnyń qasıeti: ystyq qaırat, nurly aqyl, jyly júrek”
(Abaı)

Abaı “Kúlli adam balasyn qor qylatyn úsh nárse bar, sonan qashpaq kerek” dep úıretedi. “Áýeli – nadandyq, ekinshisi - erinshektik, úshinshisi – zalymdyq. Nadandyq – bilim, ǵylymynyń joqtyǵy, dúnıeden eshnárseni olarsyz bilip bolmaıdy. Bilimsizdik – haıýandyq bolady. Erinshektik - kúlli dúnıedegi ónerdiń dushpany, talapsyzdyq, jigersizdik, uıatsyzdyq - bári osyndan kelip shyǵady.
Zalymdyq – adam balasynyń dushpany. Adam balasyna dushpanbolsa, adamnan bólinedi”dep ǵalymǵa, bilimge shaqyryp, oǵan jat nárselerden boıyn aýlaq ustaý kerektigin aıtady.
“Ótiriktiń balyn jalap tiri júrgenshe, shyndyqtyń ýyn iship ólgen artyq”. (B. Momyshuly)

Ana aıtty bir ósıet balasyna,
Bir joldyń shyǵaryp sap salasyna:
- Eı, balam, shamań kelse jaqsylyq ek,
Aq peıil adamzattyń arasyna.
Eger de jol ústinde tiken jatsa,
Kirer dep aıaǵyna bireý bassa,
Erinbaı - aq ıilip qolyńmenen
Sol tikendi kóterip alyp tasta.
Bul eńbegiń qalmas - ty bosqa, beker,
Sony kórgen sońǵy jas solaı eter.
Jaqsy úlgini jalpy jurt dástúr jasap,
Jol tazartyp, jolaýshy joldan óter.

1 - túsi. Ár kúndi jaqsy oılar oılaýmen bastańdar.
2 - túsi. Kúni boıy ózińdi qorshaǵan adamdardyń bári týraly tek súıispenshilikke jáne izgilikpen oılap júr.
3 - túsi. Uıyqtar aldynda búgin qansha adamdy qýantqanyńdy, jubatqanyńdy, kúldirgenińdi eske túsirý úshin birneshe mınýt arnap kór.
4 - túsi. Ándi jıirek tyńdaǵanyń durys, bárinen jaqsysy janyńdy jadyratyp, rahatqa bólenesiń.
5 - túsi. Basqalardyń qajetine jaraı bilýge talpyn.
6 - túsi. Tynyshtyq saqtaı bilýge úıren. Názik únmen bıazy sóıleýge daǵdylan.
7 - túsi. “Jaqsylyqqa jaqsylyq - ár kisiniń isi, al jamandyqqa jaqsylyq - er kisiniń isi” degen sóz janyńda júrsin.

Slaıdty júkteý