InfoHub Logo

Sheberliktiń shyńyna jete bilseńder, mamandyqtyń bári jaqsy.

N.Á. Nazarbaevtyń 2015 jylǵy «Qazaqstan jańa  jahandyq naqty ahýalda» joldaýynan

Tynymsyz da toqtaýsyz tynys-tirshiliktiń tekemetteı túrlengen tabıǵatyna, talpynys pen tartystyń tegeýrindi talasyna, taǵdyrdyń tosyn syıy men tosynnan týlaǵan tolqynyna, tym tereńge tartqan temirqazyǵy men teperishine, «taıaqtan» túısindiretin taǵylymyna, toıattamaıtyn taǵattaryna, túńilte júrip tiriltetinine, tar jol, taıǵaq keshýinen ótkizetindigine birden bir sebep-tańdaý.

Adam balasy dúnıege kelip, esin bilip, qoǵamnyń jeke tulǵasyna aınalǵannan bastap erte me, kesh pe, jaqsy ma, jaman ba, áıteýir, oǵan tańdaý jasaýǵa týra keledi. Jeke ómiriniń, karerasynyń, azamattyq kózqarasynyń, oı-sanasynyń, jalpy aıtqanda, «men qalaı ómir súrýim kerek?» degen suraq negizindegi óre deńgeıiniń jaýaptardy is júzinde áreketke bastap, qalyptastyratyn kúshi-osy tańdaý. Jańa da jasampaz, adam kapıtaly erekshe mańyzǵa ıe bolǵan búgingi zamanda baı da baqýatty, baqytty ómirdiń negizi-adamnyń mıynda, aqyl-oıynda, jańashyldyǵy men jeke bas qasıetteriniń artyqshylyǵynda, ózindik «meni» men damý jolyn qalyptastyrýynda. Eń bastysy, osy aıtylǵandardy ortaq iske jumyldyryp, júıeleıtin mehanızm- eńbekqorlyǵynda. Sebebi, jetistiktiń bir paıyzy Mıkelandjelodan, toqsan toǵyz paıyzy eńbekten turady. Álemdik tájirıbe-buǵan dálel. Mine, osyndaı tańdaýlardyń ishinde eń mańyzdy tańdaýdyń biri-mamandyq tańdaý. Bireýler eriksiz tańdar, bireýler súıip tańdar, ol-mańyzdy emes, mańyzdysy-mamandyqqa degen mahabbattyń býmerań erejesine baǵynatyndyǵynda. Sondyqtan ony tańdaýda senimdi, erikti bolǵan durys. Nege deseńiz, árbir sanaly adam qıalynyń qysyr qalmaı, qyrandaı qalyqtaýyn, armanynyń ada bolmaı, alystarǵa jeteleýin, Kóktóbedeı kóńiliniń kókjıeginiń jaýapkershiligin óziniń bolashaq mamandyǵyna artady. Jalyndy jastyq shaqtyń úlken ómir aldyndaǵy eń birinshi tańdaýy osy bolmaq. Bul tańdaýdyń qalaı jasalatynyn qarapaıym qoǵam ómiriniń úzindilerinen  ańǵarýǵa bolady.

 Apaıtós dalada arǵymaqqa minip, týǵan topyraǵynyń samalyna erkelep ósken, dana babalardyń dilmárlyǵyn boıyna sińirip, syr búkken tarıhyn sanasyna toqyǵan aýyl balasy da, qalanyń qym-qýyt qaınaǵan qazanyndaǵy qala balasy da árbir kúniniń jartysynan kóbin altyn uıasynda ótkizedi.

Altyn uıa dep beker aıtpasa da kerek, sebebi árbir balanyń qalyptasý úderisi osy mektepte júredi. Ustazynyń shabytyn shyńdap, shyńdarǵa shabyttandyrǵanynda, tanym baspaldaqtarymen jetelep, jańa soqpaqqa salatyndyǵynda árbir jeke tulǵanyń taǵdyry, tutasymen alǵanda, keleshek býynnyń bolashaǵy jatyr. Túbinde, bilim ordasynda ómirge degen kózqaras qalyptasady. Al,ómirdegi kózqaras kúshi- ómirdi ózgertetin negizgi kúsh.

Áleýmet turmysyndaǵy zor kemshilikterdiń biri-áleýmettiń múshesi-ár adam óz ornynda qyzmet etpeý, «ketigin taýyp, qalanatyn jerin anyqtaı almaý». Esterińizde bolsyn: adam qalaı bolsa solaı súıreýge kóne beretin týlaq emes, qalaı qaqsa solaı domalaıtyn allanyń «doby» da emes. Adam-óziniń yńǵaıymen, erkimen qyzmet etetin jaratylys. Kisi ishten týǵannan-aq belgili bir ónerge, qyzmetke ıkemdi bolyp týady, basqasha aıtqanda, ár adamda bir nársege talap, yńǵaı, qabilet pen zerektik bolady. Bireý bala oqytýǵa, bireý etik tigýge, bireý ákim bolýǵa, bireý mal baǵýǵa, bireý áskerlikke, bireý jazýshylqqa, bireý dárigerlikke, bireý saýdaǵa, bireý daýǵa yńǵaılanyp jaralady. Ómirde túk jumysqa ıkemi joq jan sırek bolady, eń bolmasa, ótirik aıtýǵa zerek bolyp jaralady. Kimde-kim  ózine bitken yńǵaıyna qaraı óz jolymen júrip qyzmet etse, óz basyna da áleýmetke de úlken paıda keltirmek. «Óz ornynda» istegen adamnyń jumysy da ónimdi, birkelki bolmaq. Qaıǵy sol: óz jolyn shý degennen taýyp alatyn adamdar sırek bolady. Adamnyń kóbi ana jolǵa bir, myna jolǵa bir túsip, ómir boıy óz soqpaǵyn taba almaı, sendelýmen kúni ótedi. Óz jolymen qyzmet istemegen adamnyń jumysy berekesiz bolǵany óz aldyna, ondaı adam isine kóńili jarymaǵandyqtan, ómirge, taǵdyrǵa nalyp, zarlanyp, baqytsyz jan bolyp kúneltedi.Áleýmettik turmystaǵy kemshilikter- osy jaǵdaılardaǵy úlken máseleler bolyp esepteledi.

Ár adam, bir jaǵynan, áleýmettiń múshesi bolyp, oǵan  paıda túsirýi kerek. Ekinshi, ár adam óz paıdasyn, óz maqsatyn kózdemek. Bas maqsatyn birjola umytyp, áleýmet qyzmetine túgel beriletin adam bolýy múmkin emes, ondaı adam kemde-kem. Bireý áleýmet úshin eńbegin kóp jumsaıdy, bireý boıyn tejep, bas maqsatyn kóbirek oılaıdy. Aıyrma jalǵyz osynda. Bul- adam tabıǵatynan týatyn zań. Sebebi, ár adamǵa tirshilik etý kerek. Azdy-kópti ómirin árkim óz kóńilindegideı muńsyz ótkizýge talpynady. Sondyqtan eń kúshti maqsat- bas maqsaty. Qaıtkende ári jeke adamnyń, ári áleýmettiń paıdasy birden tabylady? Qaı ýaqytta áleýmet tilegi men jeke adam tilegi toǵysady?

Ár adam tabıǵatynan  bitken qabiletine, yńǵaıyna, zerektigine qaraı maman atanyp, óz ornynda qyzmet etse, sonda ǵana tabylady.

Áleýmet turmysy ońdalý úshin, onymen birge ár adamnyń turmysy túzelý úshin, ár adam qolynan kelerlik, paıda bererlik is isteý kerek. Ár adam qabiletine, yńǵaıyna qaraı óz ornynda qyzmet etpese, áleýmetke paıda ornyna zıan keltiredi. Ekinshi, ár adam óz jolymen júre almaı bóten jolǵa tússe, onyń bir ozattyǵy, talanty shyǵa almaı jerge kómiledi. Ondaı adam ómirge razy da bolmaıdy. Sondyqtan árkim súıegine bitken ıkemdiligine qaraı qyzmet etý kerek. Ol úshin adam ózinde qandaı talant, qandaı zerektik, qandaı qabilet, bir sózben aıtqanda  qandaı erekshelikter barlyǵyn bilýi qajet. Dáldep aıtqanda, ár adam ózin-ózi taný kerek. Ózin-ózi tanymaǵan ózgeni tanýǵa da shorqaq. Demek, qoǵam úshin paıdaly ár adam- jigeri mol, ózine senimdi, bilikti maman. Osy oraıda orta ǵasyrlyq oıshyl Júsip Balasaǵunnyń «qut negizi- bilik» degen sózi eske oralady. Iaǵnı, ómirden óz ornyn tabý- árbir áleýmet múshesiniń baqyty.

Qoryta aıtqanda, baqyttyń, baqýatty ómirdiń negizi- ár adamnyń nege arnalǵanyn túsinýinde, armandaryn kásip biligine artýynda, armandary men oǵan qol jetkizýge baǵyttalǵan is-áreketterin úılestire bilýinde. Mine, osyndaı adam- baqytty, baqýatty.

Ýmırzaq Móldir Jánibekqyzy

№52 M. Óztúrik atyndaǵy jalpy orta mekteptiń 9-synyp oqýshysy

---