InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Sezim músheleri

Sabaqtyń maqsaty: a) Oqýshylarǵa sezim músheleri týraly maǵlumattar berý.
á) Oqýshylardyń taqyryp boıynsha alǵan bilimderin júıeleý, qorytyndylaý.
b) Oqýshylardy toptyq jumys barysynda uıymshyldyqqa, aýyzbirshilikke, uqyptylyqqa, tazalyqqa tárbıeleý, bir - birine dostyq kómekke shaqyrý arqyly oı – órisin arttyryp, sana - sezimin oıatý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: Túsindirý, tirek - syzba,
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti sýret

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi

İİ. Úı tapsyrmasyn sholý
“Kim jyldam” oıyny suraqtary:
Sezim músheleri qandaı?
Iis sezý múshesiniń qyzmeti?

İİİ. Jańa sabaqty túsindirý
Reseptor
Syrtqy: Teriniń ústińgi qabatynda bolady
İshki: Aǵzanyń ishinde, ıaǵnı ishki múshelerde bolatyn qubylystardy habarlaıdy

Titirkendirgishterdi syrtqy ortadan qabyldaıdy.

Sezim músheleri.
→ Kórý múshesi - kóz
→ Estý múshesi - qulaq
→ Iis sezý múshesi - muryn
→ Sıpap sezý múshesi - teri
→ Sezim múshesi - til

Analızator - reseptorly múshe, júıke joldary men úlken mı syńarlary qyrtysyn qosa mı ortalyqtarynan turady.

Analızator bólimderi

→ Reseptorlyq (titirkendirýdi qabyldaıtyn shetki bóligi)
→ Ótkizgish (qozýdy reseptorlardan ortalyq júıke júıesine ótkiziledi)
→ Ortalyq (mı qyrtysynda qozýdy taldaıdy)

Kózdiń qurylysy

Aq qabyq ----------------------- Tamyrly qabyq --------------- Torly qabyq
Qasań qabyqsha -------------- Qantamyrly -------------------- Reseptorlar
------------------------------------------------------------------------------------------↓
Nurly qabyqsha ----------------------------------------------------- Qutysha ------ Taıaqsha
↓
Qarashyq

Qulaq estý múshesi
Syrtqy ---------------------- Ortańǵy -------------- İshki
Qulaq qalqany ----------- Balǵashyq ------------- Súıekti shytyrman
Estý joly ------------------ Tós --------------------- Jarǵaqty shytyrman
-------------------------------- Úzeńgi

Iis sezý analızatory
● Iis sezý reseptory júıesinen
● Iis sezý jıyntyǵynan
● Iis sezý ortalyǵynan

Dám sezý reseptory ornalasady
→ tildiń ushynda
→ artqy bóliginde
→ jıeginde
→ jumsaq tańdaıda
→ jutqynshaqtyń artqy jaǵynda

Sıpap sezý – teri anyqtaıdy
→ qattylyǵyn
→ jumsaqtyǵyn
→ tegistigin
→ jylylyǵyn
→ sýyqtyǵyn

İV. Bekitý
1. Sezim músheleriniń shetki bólimin ata?
2. Sezim músheleri neshe túrge bólinedi?

V. Oılan, tap” oıyny arqyly oqýshynyń bilimin baǵalaý.
1. Sezim júıesiniń mańyzy. Reseptorlar
2. Analızator bólikteri
3. Kózdiń qurlysy men qyzmeti
4. Estý múshesiniń qurlysy.
5. Dám, ıis sezý, tepe – teńdikti saqtaý reseptory jaıly túsnik berý.

Vİ. Úıge tapsyrma:
Sezim músheleri týraly maǵlumattar bilip kelý.

Vİİ. Test
1. Mı qyrtysynda qozýdy taldaıtyn analızator bóligi:
a) ótkizgish á) ortalyq b) shetki
2. Analızatordyń titirkenýde qabyldaıtyn shetki bóligi:
a) ortalyq á) ótkizgish b) reseptorlyq
3. Tepe - teńdik múshesi – Vestıbýlla ornalasady:
a) ishki qulaqta á) ortańǵy b) syrtqy
4. Adam kózindegi taıaqsha sany:
a) 130 mln á) 150 mln b) 110 mln
5. Syrtqy dybys ótkizý jolynyń uzyndyǵy:
a) 50 mm á) 30 mm b) 70 mm
6. Estý súıeksheleri (balǵashyq, tós, úzeńgi qaı qulaqqa jatady?)
a) syrtqy qulaq á) ishki qulaq b) ortańǵy qulaq
7. Estý analızatorynyń shetki bólimi:
a) kortıev á) evstahıev b) endolımfa
8. Aýrýdy sezetin reseptor:
a) nosıseptor á) hemoreseptor b) osmoreseptor
9. Iis jáne dám sezgish reseptorlar:
a) mehanoreseptorlar á) hemoreseptorlar b) nosıseptorlar
10. Dybys qattylyǵy ne arqyly ólshenedi:
a) dısıbel á) degýstator b) dıoptrıı

Jaýaptary: 1 - á, 2 - b, 3 - a, 4 - a, 5 - á, 6 - b, 7 - a, 8 - a, 9 - á, 10 - a.
Test qorytyndysy shyǵarylyp, oqýshylar bilimi baǵalandy.