Shákárim Qudaıberdiuly (1858-1931) «Adamdyq boryshyń»
Ádebıet 6 synyp
Sabaq taqyryby: Shákárim Qudaıberdiuly (1858 - 1931) «Adamdyq boryshyń»
Sabaq maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa aqyn týraly aqparat berý; óleńdi taldaý; «borysh» týraly túsinik qalyptastyrý.
Damytýshylyq: aqyn óleńin taldaý arqyly oqýshylardyń oı - órisin keńeıtý, sózdik qoryn molaıtý.
Tárbıelik: adamgershilik tárbıe berý.
Sabaq túri: dástúrli
Sabaq tıpi: jańa bilimdi ıgertý.
Kórnekiligi: aqynnyń sýreti, slaıd
Pánaralyq baılanys: mýzyka
Sabaq barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi
Sálemdesý
Kezekshimen suhbat
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
Abaı Qunanbaıuly týraly slaıd nemese býklet
İİİ. Jańa sabaq
Shákárim – qazaq mádenıeti tarıhynda orny zor, eńsesi bıik erekshe tulǵa. Ol – zamannyń ozyq oıly demokraty, iri aǵartýshysy, tereń oıshyly, qoǵam qaıratkeri. Jarty ǵasyrdan astam eriksiz úzilisten soń halyq aldyna qaıta shyqqan uly tulǵalarymyzdyń biri Shákárimniń qazaq halqynyń rýhanı mádenıetiniń tarıhynda alatyn orny erekshe. Shákárim ári aqyn, ári tarıhshy, fılosof, óz zamanynyń úlken oıshyly edi, qazaq ádebıetin jańa beleske kótergen, qazaq halqynyń kórkemdik oıynyń úzdik úlgilerin týǵyzǵan, qazaq óleńderin túrlendire túsken, qazaq tiliniń mol múmkindikterin burynǵydan ármen tanytqan biregeı qalamger edi. Ol jańa qazaq ádebıetiniń kóshbasshysy Abaıdyń úlken aǵadan týǵan izbasar inisi. Týystyq jóninen ǵana emes, ustanǵan joly turǵysynan alyp qaraǵanda da Abaıǵa eń jaqyn adam edi. Qıly zamanda oqqa ushqan aqynnyń esimi de jurtshylyq sanasynan alastalmaq bolǵan edi. Biraq «Jaqsynyń aty ólmeıdi, ǵalymnyń haty ólmeıdi» demekshi ózi ólse de aty óshpegen Shákárim atamyzdyń shyǵarmalary áli de jas urpaqtyń bilim nárin sýsyndatyp keledi.
«Adam bolyp týdym, adam atymdy aqtaıyn, kóp úshin, halyq úshin, keleshek urpaq úshin eńbek eteıin. Keıingige úlgi alarlyq iz - belgi qaldyraıyn, adam atym óshpesin, tarıhqa az da bolsa úles qosaıyn degen oıda boldym. Keleshektiń oıyn ashaıyn dep jazdym.
..... Óz zamanym úshin jazǵam joq. Keler dáýirdiń adamy úshin jazdym.»
IV. Oqýlyqpen jumys
«Adamdyq boryshyń» óleńin mánerlep oqý.
Negizgi taqyryby - adamzat mindeti. Ideıasy - artyna úlgi alarlyqtaı is qaldyrý. Adamnyń boryshy - halyqqa adal eńbek etý, bilim men óner úırený, keleshekke jol kórsetý, úlgi alatyndaı iz qaldyrý. Jaman qylyqtardan aýlaq bolý - mansap úshin maqtanǵa salynbaý, baq úshin arsyz qylyqtardan aýlaq bolý.
V. Dáptermen jumys.
a. Sózdikpen jumys.
Mansap - ataq
Nápsi - jaman is
Tul - eshnársesi joq
Ǵıbrat - úlgi.
á. Adamdyq boryshtardy jazamyz.
1. adal eńbek etý
2. bilim men óner úırený
3. keleshekke jol kórsetý
4. úlgi bolatyn is qaldyrý
b. Taqtada sózder berilgen.
(Bilimdi, maqtanshaq, arly, bilimsiz, eńbekqor, mansapqor, aılaker, jalqaý, ósekshi, shynshyl, ónerli, ótirikshi, jomart, sarań, qaıyrymsyz, ata - anany syılaıdy).
Balalar, adamǵa tán jaqsy qasıetter men jaman qasıetterdi bólip jazaıyqshy.
Adamnyń jaqsy qasıetteri / Adamnyń jaman qasıetteri
Bilimdi -------------------------------- maqtanshaq
arly ---------------------------------- bilimsiz
eńbekqor ---------------------------- mansapqor
shynshyl ---------------------------- aılaker
ónerli -------------------------------- jalqaý
jomart ------------------------------ ósekshi
ata anany syılaıdy ------------- ótirikshi
---------------------------------------- sarań
VI. Shyǵarmashylyq jumys
Oı tolǵaý (5 - 6 sóılemnen).
Myna taqyryptar boıynsha oqýshylar óz oılaryn jazady.
1. Halyqqa eńbek etý.
2. Bilim, óner úırený.
3. Ózimshil bolmaý.
4. Ómirińdi bosqa ótkizbe!
5. Ómirińdi mándi maǵynaly ótkiz.
6. Artyńa jaqsy iz qaldyr.
VII. Sabaqty bekitý.
Deńgeılik suraqtar
Joǵary deńgeı suraqtary
1.»Adamdyq boryshyń «óleńi týraly óz pikiriń?
2. Óleńnen Abaı ónegesi qalaı baıqalady?
3. «Qaıtadan qaıyrylyp qaýymǵa kelmeısiń»degen óleń jolynda aqyn neni aıtpaq boldy?
Orta deńgeı suraqtary
1. «Aq joldan aınyma»sóz tirkesiniń maǵynasy qandaı?
2. «Baryńdy, nárińdi tirlikte bergeısiń»degen óleń jolynda aqyn neni aıtpaq boldy?
3. Aqyn «shyn baqyt» dep neni kórsetti?
Tómen deńgeıdiń suraqtary
1. Adamdyq boryshtardy ata.
2. Qandaı isterden aýlaq bolý kerek?
3.»Tul»sóziniń maǵynasy?
VIII. Úıge tapsyrma.
«Adamdyq boryshyń» óleńin jattaý.
«Meniń boryshym»taqyrybyna shyǵarma jazý.
IX. Oqýshylardy baǵalaý
Sabaq taqyryby: Shákárim Qudaıberdiuly (1858 - 1931) «Adamdyq boryshyń»
Sabaq maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa aqyn týraly aqparat berý; óleńdi taldaý; «borysh» týraly túsinik qalyptastyrý.
Damytýshylyq: aqyn óleńin taldaý arqyly oqýshylardyń oı - órisin keńeıtý, sózdik qoryn molaıtý.
Tárbıelik: adamgershilik tárbıe berý.
Sabaq túri: dástúrli
Sabaq tıpi: jańa bilimdi ıgertý.
Kórnekiligi: aqynnyń sýreti, slaıd
Pánaralyq baılanys: mýzyka
Sabaq barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi
Sálemdesý
Kezekshimen suhbat
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
Abaı Qunanbaıuly týraly slaıd nemese býklet
İİİ. Jańa sabaq
Shákárim – qazaq mádenıeti tarıhynda orny zor, eńsesi bıik erekshe tulǵa. Ol – zamannyń ozyq oıly demokraty, iri aǵartýshysy, tereń oıshyly, qoǵam qaıratkeri. Jarty ǵasyrdan astam eriksiz úzilisten soń halyq aldyna qaıta shyqqan uly tulǵalarymyzdyń biri Shákárimniń qazaq halqynyń rýhanı mádenıetiniń tarıhynda alatyn orny erekshe. Shákárim ári aqyn, ári tarıhshy, fılosof, óz zamanynyń úlken oıshyly edi, qazaq ádebıetin jańa beleske kótergen, qazaq halqynyń kórkemdik oıynyń úzdik úlgilerin týǵyzǵan, qazaq óleńderin túrlendire túsken, qazaq tiliniń mol múmkindikterin burynǵydan ármen tanytqan biregeı qalamger edi. Ol jańa qazaq ádebıetiniń kóshbasshysy Abaıdyń úlken aǵadan týǵan izbasar inisi. Týystyq jóninen ǵana emes, ustanǵan joly turǵysynan alyp qaraǵanda da Abaıǵa eń jaqyn adam edi. Qıly zamanda oqqa ushqan aqynnyń esimi de jurtshylyq sanasynan alastalmaq bolǵan edi. Biraq «Jaqsynyń aty ólmeıdi, ǵalymnyń haty ólmeıdi» demekshi ózi ólse de aty óshpegen Shákárim atamyzdyń shyǵarmalary áli de jas urpaqtyń bilim nárin sýsyndatyp keledi.
«Adam bolyp týdym, adam atymdy aqtaıyn, kóp úshin, halyq úshin, keleshek urpaq úshin eńbek eteıin. Keıingige úlgi alarlyq iz - belgi qaldyraıyn, adam atym óshpesin, tarıhqa az da bolsa úles qosaıyn degen oıda boldym. Keleshektiń oıyn ashaıyn dep jazdym.
..... Óz zamanym úshin jazǵam joq. Keler dáýirdiń adamy úshin jazdym.»
IV. Oqýlyqpen jumys
«Adamdyq boryshyń» óleńin mánerlep oqý.
Negizgi taqyryby - adamzat mindeti. Ideıasy - artyna úlgi alarlyqtaı is qaldyrý. Adamnyń boryshy - halyqqa adal eńbek etý, bilim men óner úırený, keleshekke jol kórsetý, úlgi alatyndaı iz qaldyrý. Jaman qylyqtardan aýlaq bolý - mansap úshin maqtanǵa salynbaý, baq úshin arsyz qylyqtardan aýlaq bolý.
V. Dáptermen jumys.
a. Sózdikpen jumys.
Mansap - ataq
Nápsi - jaman is
Tul - eshnársesi joq
Ǵıbrat - úlgi.
á. Adamdyq boryshtardy jazamyz.
1. adal eńbek etý
2. bilim men óner úırený
3. keleshekke jol kórsetý
4. úlgi bolatyn is qaldyrý
b. Taqtada sózder berilgen.
(Bilimdi, maqtanshaq, arly, bilimsiz, eńbekqor, mansapqor, aılaker, jalqaý, ósekshi, shynshyl, ónerli, ótirikshi, jomart, sarań, qaıyrymsyz, ata - anany syılaıdy).
Balalar, adamǵa tán jaqsy qasıetter men jaman qasıetterdi bólip jazaıyqshy.
Adamnyń jaqsy qasıetteri / Adamnyń jaman qasıetteri
Bilimdi -------------------------------- maqtanshaq
arly ---------------------------------- bilimsiz
eńbekqor ---------------------------- mansapqor
shynshyl ---------------------------- aılaker
ónerli -------------------------------- jalqaý
jomart ------------------------------ ósekshi
ata anany syılaıdy ------------- ótirikshi
---------------------------------------- sarań
VI. Shyǵarmashylyq jumys
Oı tolǵaý (5 - 6 sóılemnen).
Myna taqyryptar boıynsha oqýshylar óz oılaryn jazady.
1. Halyqqa eńbek etý.
2. Bilim, óner úırený.
3. Ózimshil bolmaý.
4. Ómirińdi bosqa ótkizbe!
5. Ómirińdi mándi maǵynaly ótkiz.
6. Artyńa jaqsy iz qaldyr.
VII. Sabaqty bekitý.
Deńgeılik suraqtar
Joǵary deńgeı suraqtary
1.»Adamdyq boryshyń «óleńi týraly óz pikiriń?
2. Óleńnen Abaı ónegesi qalaı baıqalady?
3. «Qaıtadan qaıyrylyp qaýymǵa kelmeısiń»degen óleń jolynda aqyn neni aıtpaq boldy?
Orta deńgeı suraqtary
1. «Aq joldan aınyma»sóz tirkesiniń maǵynasy qandaı?
2. «Baryńdy, nárińdi tirlikte bergeısiń»degen óleń jolynda aqyn neni aıtpaq boldy?
3. Aqyn «shyn baqyt» dep neni kórsetti?
Tómen deńgeıdiń suraqtary
1. Adamdyq boryshtardy ata.
2. Qandaı isterden aýlaq bolý kerek?
3.»Tul»sóziniń maǵynasy?
VIII. Úıge tapsyrma.
«Adamdyq boryshyń» óleńin jattaý.
«Meniń boryshym»taqyrybyna shyǵarma jazý.
IX. Oqýshylardy baǵalaý
You Might Also Like
