Sheńberdiń uzyndyǵy. Dóńgelektiń aýdany. Shar
Ońtústik Qazaqstan oblysy, Túrkistan qalasy,
Ál - Farabı atyndaǵy jalpy orta mektebiniń
matematıka páni muǵalimi
Koldasbekova Aıgerım Ajıbaevna
Ashyq sabaq
Sabaqtyń taqyryby: Sheńberdiń uzyndyǵy. Dóńgelektiń aýdany. Shar.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa sheńberdiń uzyndyǵyna, shar, dóńgelektiń aýdanyna anyqtama bere otyryp bilimderin tolyqtyrý
Damytýshylyq: oqýshylardyń naqty oılaý, este saqtaý qabiletin damytý, alǵan bilimderin esep shyǵarýda paıdalana bilýge úıretý
Tárbıelik: oqýshylardy óz betimen eńbektenýge, teorıalyq bilimderin esep shyǵarý sheberligimen ushtastyrý, júıeli bilim alýǵa tárbıeleý
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Sabaqtyń tıpi: jańa materıaldy ıgerý
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, oı qozǵaý, túsindirmeli
Kórnekilikter: oqýlyq, matematıkalyq dıktant, baǵalaý paraǵy, kompúter jabdyqtary, ınteraktıvti taqta, stakan, dop, jip, syzǵysh, sırkúl, globýs, t. b.
Pánaralyq baılanys: bıologıa, fızıka, syzý.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylar men amandasyp, túgeldep, sabaqqa ázirligin qadaǵalaý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
№ 151, 152.
Suraqtar arqyly ótilgen taqyryptardy qaıtalaý.
Eki sannyń qatynasy degenimiz ne?
Proporsıa degenimiz ne?
Proporsıanyń negizgi qasıeti qandaı?
Proporsıanyń belgisiz ortańǵy múshesin qalaı tabady?
Proporsıanyń belgisiz shekti múshesin qalaı tabady?
Qandaı shamalar týra proporsıonal shamalar dep atalady?
Masshtab degenimiz ne?
Qandaı shamalar keri proporsıonal shamalar dep atalady?
İİİ. Oı qozǵaý. Jańa sabaq
Sheńber - barlyq núkteleri qaısybir O núktesinen birdeı qashyqtyqta jatatyn tuıyq syzyq. Kez kelgen shekteýli syzyqtyń uzyndyǵy bar, ıaǵnı sheńberdiń de uzyndyǵy bar.
Sheńberdiń uzyndyǵyn tabýdy qarastyrsaq, mysaly keseni alaıyq. Onyń jıegin jippen orap, sheńberdiń uzyndyǵyn ólshegende jıeginiń uzyndyǵy 44sm, dıametri 14sm, al stakannyń jıeginiń uzyndyǵy 20, 7sm, dıametri 6, 5sm bolady. Kese úshin de, stakan úshin de olardyń jıegi bolyp tabylatyn sheńber uzyndyǵynyń onyń sáıkes dıametrine qatynasy turaqty shama.
Ony grektiń π (pı) árpimen belgileıdi: π
π – diń naqta máni shekteýsiz ondyq bólshek - ırasıonal san, π= 3, 14159265...
Esepteýlerde π - diń jýyq máni π≈ 3, 14 máni alynady. Sheńberdiń uzyndyǵyn S árpimen, al dıametrin D árpimen belgilesek:
∁=πD
Sheńberdiń uzyndyǵy π sany men sheńber dıametriniń kóbeıtindisine teń.
Eger dıametrdi radıýs arqyly órnektesek, D=2R. Onda sheńber uzyndyǵynyń formýlasy C=2 πR túrinde jazylady.
1 - esep. Dıametri 2m sheńberdiń uzyndyǵyn tabyńdar.
Sheshýi. ∁=πD
S=3, 14*2=6, 28m
Jaýaby: 6, 28m
2 - esep. Radıýsy 10m sheńberdiń uzyndyǵyn tabyńdar.
Sheshýi. C=2 πR
C=2*3, 14*10=62, 8
Jaýaby: 62, 8
Eger dóńgelektiń radıýsy R bolsa, qabyrǵasy dóńgelektiń radıýsyna teń kvadrattyń aýdany R^2 〖sm〗^2 bolady.
Demek, dóńgelektiń aýdanyn myna formýlamen esepteımiz:
S=πR^2
Mundaǵy S - dóńgelektiń aýdany, R - dóńgelektiń radıýsy.
Dóńgelektiń aýdany onyń radıýsynyń kvadraty men π - diń kóbeıtindisine teń.
3 - esep. Radıýsy 3m dóńgelektiń aýdanyn tabyńdar.
Sheshýi.
S=πR^2
S= π*3^2=3, 14*9=28, 26 m^2
Jaýaby: 28, 26 m^2
Jerdiń dál modeli bolyp tabylatyn globýs, oıyn doby, jeńil atletıkada laqtyrylatyn ıadro jáne t. b shar dep atalatyn fıgýra jaıynda túsinik beredi.
Shardyń beti sfera dep atalady. «Sfera» grek sózi, ol qazaqsha «dop» degendi bildiredi.
Shar betiniń kez kelgen núktemin onyń sentrimen qosatyn kesindi shardyń radıýsy dep atalady.
Shar betiniń eki núktesin qosatyn jáne onyń sentri arqyly ótetin kesindi shardyń dıametri dep atalady.
Jer - shar tárizdi dene. Sondyqtan ony Jer shary dep ataıdy.
İV. «Oılanaıyq kim oıshyl» oqýlyqpen jumys
№162 - esep
Radıýsy 10sm, 20sm; 1m sheńberdiń uzyndyǵyn tap.
Sheshýi.
C=2 πR
S= 2*3, 14*10 = 62, 8sm
C= 2*3, 14*20 = 125, 6sm
C= 2*100*3, 14= 628sm
Radıýsy 10dm, 20dm; 10m dóńgelektiń aýdanyn tap.
Sheshýi.
R=10dm;
S=πR^2
S = π*〖10〗^2=3, 14*100=314〖dm〗^2
№163
Saǵattyń mınýttyq tiliniń ushy bir saǵatta uzyndyǵy 31, 4 sm sheńber syzady. Saǵattyń mınýttyq tiliniń uzyndyǵy neshe santımetr?
Sheshýi.
∁=πD
R= C/(π ) = 31, 4/3, 14 = 10sm
Jaýaby: 10sm;
V. Bekitý.
Matematıkalyq dıktant /5suraq/
Sheńberdiń uzyndyǵy π sany men sheńber dıametriniń... kóbeıtindisine.... teń.
Dóńgelektiń aýdany onyń radıýsynyń kvadraty men π - diń kóbeıtindisine teń.
Shardyń beti sfera dep atalady.
π - diń jýyq máni neshege teń? 3, 14
Shar tárizdi denelerge mysal ltirińder:
Oıyn doby, globýs, jeńil atletıkada laqtyrylatyn ıadro jáne taǵy basqalary.
Vİ. Úıge tapsyrma
Vİİ. OQÝSHYLARDY BAǴALAÝ
Ál - Farabı atyndaǵy jalpy orta mektebiniń
matematıka páni muǵalimi
Koldasbekova Aıgerım Ajıbaevna
Ashyq sabaq
Sabaqtyń taqyryby: Sheńberdiń uzyndyǵy. Dóńgelektiń aýdany. Shar.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa sheńberdiń uzyndyǵyna, shar, dóńgelektiń aýdanyna anyqtama bere otyryp bilimderin tolyqtyrý
Damytýshylyq: oqýshylardyń naqty oılaý, este saqtaý qabiletin damytý, alǵan bilimderin esep shyǵarýda paıdalana bilýge úıretý
Tárbıelik: oqýshylardy óz betimen eńbektenýge, teorıalyq bilimderin esep shyǵarý sheberligimen ushtastyrý, júıeli bilim alýǵa tárbıeleý
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Sabaqtyń tıpi: jańa materıaldy ıgerý
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, oı qozǵaý, túsindirmeli
Kórnekilikter: oqýlyq, matematıkalyq dıktant, baǵalaý paraǵy, kompúter jabdyqtary, ınteraktıvti taqta, stakan, dop, jip, syzǵysh, sırkúl, globýs, t. b.
Pánaralyq baılanys: bıologıa, fızıka, syzý.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylar men amandasyp, túgeldep, sabaqqa ázirligin qadaǵalaý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
№ 151, 152.
Suraqtar arqyly ótilgen taqyryptardy qaıtalaý.
Eki sannyń qatynasy degenimiz ne?
Proporsıa degenimiz ne?
Proporsıanyń negizgi qasıeti qandaı?
Proporsıanyń belgisiz ortańǵy múshesin qalaı tabady?
Proporsıanyń belgisiz shekti múshesin qalaı tabady?
Qandaı shamalar týra proporsıonal shamalar dep atalady?
Masshtab degenimiz ne?
Qandaı shamalar keri proporsıonal shamalar dep atalady?
İİİ. Oı qozǵaý. Jańa sabaq
Sheńber - barlyq núkteleri qaısybir O núktesinen birdeı qashyqtyqta jatatyn tuıyq syzyq. Kez kelgen shekteýli syzyqtyń uzyndyǵy bar, ıaǵnı sheńberdiń de uzyndyǵy bar.
Sheńberdiń uzyndyǵyn tabýdy qarastyrsaq, mysaly keseni alaıyq. Onyń jıegin jippen orap, sheńberdiń uzyndyǵyn ólshegende jıeginiń uzyndyǵy 44sm, dıametri 14sm, al stakannyń jıeginiń uzyndyǵy 20, 7sm, dıametri 6, 5sm bolady. Kese úshin de, stakan úshin de olardyń jıegi bolyp tabylatyn sheńber uzyndyǵynyń onyń sáıkes dıametrine qatynasy turaqty shama.
Ony grektiń π (pı) árpimen belgileıdi: π
π – diń naqta máni shekteýsiz ondyq bólshek - ırasıonal san, π= 3, 14159265...
Esepteýlerde π - diń jýyq máni π≈ 3, 14 máni alynady. Sheńberdiń uzyndyǵyn S árpimen, al dıametrin D árpimen belgilesek:
∁=πD
Sheńberdiń uzyndyǵy π sany men sheńber dıametriniń kóbeıtindisine teń.
Eger dıametrdi radıýs arqyly órnektesek, D=2R. Onda sheńber uzyndyǵynyń formýlasy C=2 πR túrinde jazylady.
1 - esep. Dıametri 2m sheńberdiń uzyndyǵyn tabyńdar.
Sheshýi. ∁=πD
S=3, 14*2=6, 28m
Jaýaby: 6, 28m
2 - esep. Radıýsy 10m sheńberdiń uzyndyǵyn tabyńdar.
Sheshýi. C=2 πR
C=2*3, 14*10=62, 8
Jaýaby: 62, 8
Eger dóńgelektiń radıýsy R bolsa, qabyrǵasy dóńgelektiń radıýsyna teń kvadrattyń aýdany R^2 〖sm〗^2 bolady.
Demek, dóńgelektiń aýdanyn myna formýlamen esepteımiz:
S=πR^2
Mundaǵy S - dóńgelektiń aýdany, R - dóńgelektiń radıýsy.
Dóńgelektiń aýdany onyń radıýsynyń kvadraty men π - diń kóbeıtindisine teń.
3 - esep. Radıýsy 3m dóńgelektiń aýdanyn tabyńdar.
Sheshýi.
S=πR^2
S= π*3^2=3, 14*9=28, 26 m^2
Jaýaby: 28, 26 m^2
Jerdiń dál modeli bolyp tabylatyn globýs, oıyn doby, jeńil atletıkada laqtyrylatyn ıadro jáne t. b shar dep atalatyn fıgýra jaıynda túsinik beredi.
Shardyń beti sfera dep atalady. «Sfera» grek sózi, ol qazaqsha «dop» degendi bildiredi.
Shar betiniń kez kelgen núktemin onyń sentrimen qosatyn kesindi shardyń radıýsy dep atalady.
Shar betiniń eki núktesin qosatyn jáne onyń sentri arqyly ótetin kesindi shardyń dıametri dep atalady.
Jer - shar tárizdi dene. Sondyqtan ony Jer shary dep ataıdy.
İV. «Oılanaıyq kim oıshyl» oqýlyqpen jumys
№162 - esep
Radıýsy 10sm, 20sm; 1m sheńberdiń uzyndyǵyn tap.
Sheshýi.
C=2 πR
S= 2*3, 14*10 = 62, 8sm
C= 2*3, 14*20 = 125, 6sm
C= 2*100*3, 14= 628sm
Radıýsy 10dm, 20dm; 10m dóńgelektiń aýdanyn tap.
Sheshýi.
R=10dm;
S=πR^2
S = π*〖10〗^2=3, 14*100=314〖dm〗^2
№163
Saǵattyń mınýttyq tiliniń ushy bir saǵatta uzyndyǵy 31, 4 sm sheńber syzady. Saǵattyń mınýttyq tiliniń uzyndyǵy neshe santımetr?
Sheshýi.
∁=πD
R= C/(π ) = 31, 4/3, 14 = 10sm
Jaýaby: 10sm;
V. Bekitý.
Matematıkalyq dıktant /5suraq/
Sheńberdiń uzyndyǵy π sany men sheńber dıametriniń... kóbeıtindisine.... teń.
Dóńgelektiń aýdany onyń radıýsynyń kvadraty men π - diń kóbeıtindisine teń.
Shardyń beti sfera dep atalady.
π - diń jýyq máni neshege teń? 3, 14
Shar tárizdi denelerge mysal ltirińder:
Oıyn doby, globýs, jeńil atletıkada laqtyrylatyn ıadro jáne taǵy basqalary.
Vİ. Úıge tapsyrma
Vİİ. OQÝSHYLARDY BAǴALAÝ
You Might Also Like
