InfoHub Logo

Sherhan Murtaza – jurtshylyqtyń, halyqtyń qalamgeri. Onyń pýblısısik shyǵarmashylyǵy ult taǵdyry men bolashaǵynyń, onyń ǵumyrnamasynyń aınasy. Ol sol jolda, sol baǵyt-baǵdarda, sol murat-maqsatta eńbek etip kele jatqan pýblısıs. Ol óz býyn, óz ǵumyrnamasyn jazýshy ǵana emes, sol arqyly tutastaı ulttyń atynan sóz aıta alatyn dárejege kóterilgen iri tulǵa. Sondyqtan bolar onyń qalamynan týǵan kez-kelgen týyndyny oqyrman yjdahatpen qabyldaıdy. Óıtkeni ol qaı janrda jazsa da barlyǵyn derlik ózindik qalyptasqan dara stılmen, kórkem shuraıly tilmen jazady. Sherhan Murtaza pýblısısıkasynyń pármendiligine Sh.Eleýkenov bylaı dep baǵa beredi: «Sh.Murtaza qalamynan týǵan dúnıeler – osy zamanǵy pýblısısıkanyń joǵarǵy úlgisindegi erekshe ótimdi, dáleldi, ómir shyndyǵyn dóp basatyn, aldyna qoıylǵan problemalardy úlken jaýapkershilikpen, tereń taldaý jolymen kótere biletin, kóp keseldi kinarattarǵa kinálilerdi betiń bar, júziń bar demeı osyp sógetin, oıǵa baı, sózge sheshen saraly kósemsóz» Jýrnalısik qyzmetiniń alǵashqy on jylynda ǵana, 1959-1969 jyldardyń aralyǵynda, jazylǵan 100-den asa zametka, korespondensıa, 5 feleton, 8 resenzıa, 47 ocherk, 50-den astam kórkem pýblısısıkalyq materıaldardyń bári sol kezdiń jetistikterin alǵaýǵa qurylǵan desek qatelesemiz.

Kórnekti jazýshy-pýblısıst Sherhan Murtazanyń pýblısısıka janry, jazýshy ocherkteriniń taqyryptary óte aýqymdy. Erep ádebıettaný ǵylymynda poetıka ádebı shyǵarmalar qurylymy men onyń estetıkalyq júıesin ádebıet teorıasynyń bir bóligi desek, Sherhan Murtazanyń qaı janrdaǵy shyǵarmasy bolmasyn kórkemdik poetıka álemindegi ózindik orny bar erekshe týyndylar. Sherhan Murtaza pýblısısıkasyndaǵy taqyryptardyń ózektiligi jáne ondaǵy zaman men qoǵamdaǵy ashshy shyndyqtar kóterilýi, jazý stılindegi sheberlik pen kórkemdik-redaktorlyq qyzmetindegi talant tanyǵyshtyǵy tikeleı osy toqyraý jyldarynda baspasózdegi syn máselesin kóterip jáne qoldaý kórsetip, batyldyqqa toly basshylyǵy, shyǵarmashylyǵy men uıymdastyrýshylyq qabiletiniń bir-birimen úılesimdilikte bolýynyń arqasynda. Bul qyrynan Sherhan Murtaza pýblısısıkasy qazaq baspasóziniń damýyna ǵana emes, qoǵam sanasynyń órleýinede, ózgerýinede zor úles qosty. Sherhan Murtazanyń kórkemdik deńgeıin belgileıtin ádebı muralarynan basqa pýblısısik shyǵarmalarynyń ózi bir tóbe. Óz kezeńiniń úni, jańanyń jarshysy, ótken shaqtyń kóne shyndyǵynan emes, osy shaqtyń jańa shyndyǵynan týyndaǵan janr «ocherk» bolsa, sol janrdy Sh.Murtaza aınalyp ótpegen. Sherhan Murtazanyń pýblısısıkalyq ocherkteri zaman kelbetiniń qoǵamdyq-áleýmettik sıpatyn aıqyndap, dál bere alǵandyǵyn atap ótýge tıispiz jáne mindettimiz. Tutas bir halyqtyń, ulttyń atynan sóz aıta alatyn dárejege kóterilgen iri tulǵalardyń, qalamy qarymdy qalamgerlerdiń, pýblısıserdiń jol sapar ocherkteri sıaqty kez-kelgen janrda qalam terbegen Sherhan Murtaza da bul atalmysh janrda qalam silteı bilgen. Onyń 1992 jyly «Egemen Qazaqstan» gazetinde jarıalanǵan, keıinnen «Aqyndar men ákimder» atty eńbegi pýblısısik jınaqtary quramyna engen, oǵan «Ferýza Iran» atty ocherki dálel. Qalamger Sherhan Murtazanyń taǵy bir jolsapar ocherki «Abaı sáýlesi» (Semeıdegi Abaı kúnderi) dep atalady. «Qazirgi kezde saýatsyz qazaq joq» dep bastalatyn bul shyǵarmasy oqýshyny osy bir sóılemmen-aq úıirip ala ketedi. Jazýshy-pýblısıst Sherhan Murtazanyń sońǵy jyldarynda jaryq kórgen «Elim saǵan aıtam, elbasy sen de tyńda!»(1998), «Aqyndar men ákimder»(2002) atty maqalalary, pýblısısıkalyq tolǵamdary men esseleriniń qazaq ádebıetinde alatyn orny erekshe. 

Sherhan Murtazanyń Kamal Smaıylovpen hat almasqandaǵy eldiń ózekti de mańyzdy másele, qıynshylyqtanyn kóterýiniń ózi qandaı úlken ǵanıbet!  Óz esselerinde jazýshy ómirden kórgeni men túıgenin qorytyndylaı kele, óz usynystary men boljamdaryn bılikke batyl usynady. Pýblısısıkalyq tolǵamdary men maqalalarynda búgingi kúnniń tolǵaqty máselelerin qozǵaıdy. Qazaq eli men jeriniń búgini men bolashaǵyn keshegi tarıhpen ushtastyrǵan «Elim saǵan aıtam, elbasy sen de tyńda!» essesi el sanasyna jańa jańǵyrý ákelip, jańasha oılaýǵa jol ashty.

---