InfoHub Logo

Aqtóbe oblysy 

Hromtaý aýdany 

Bógetsaı mektep-gımnazıasy 

9- klass oqýshysy 

Taǵybergen Dıana 

 

Elimizde sheshendik óner demeı «Qazaq sheshendik óneri»dep aıshyqtap,menshiktep ataýymyzdyń máni bar.Sheshendik óner Eýropa elderinde sonaý kóne zamannan bermen qaraı ǵylym bolyp qalyptasyp, zerttelip keledi.Sheshendik sózben júzege asyratyn ári sózben barsha jetistikterge jetkizetin óner salasy.Sheshen sóziniń dáleldigin onyń ádildikti jan-tánimen qoldap qorǵaýy barlyǵyna túsinikti bolǵanda aıqyn kórýge bolady -dep Kvıntalıan aıtqan eken.Sheshendik óner-adamzat órkenıeti týdyrǵan rýhanı-mádenı qundylyqtardyń biregeıi.Sondyqtan sheshendik ónerıen onyń tarıhy adamzat mádenıeti tarıhynyń sabaqtas bir bóligi.Kóne dáýirde b.z.b Y-IY ǵasyrlarda Gresıada bastalyp,Rımde b.z.b birinshi ǵasyrda-Sıseron zamanynda órkendeı túskensheshendik óneriniń gúldený kezenderiniń tarıhy álemge áıgili.Óıtkeni sol kezeńderde-aq kóne Gresıa men Rımde sheshendik óner órkendep qana qoıǵan joq,sheshendik óner týraly ǵylymnyń rıtorıkanyń da negizi qalandy.Kóne rıtorıkanyń jetistikteri grektiń uly shesheni,saıası qaıretkeri ári mámlegeri Demosfenniń esimimen tyǵyz baılanysty.Sheshendik sózdiń túr-túrin ajyratyp,júıelep toptastyrý da kúrdeli istiń biri bolyp tabylady.Sheshendik sózdiń qurylymy da jan-jaqty zertteýdi qajet etedi.Sheshendik dástúr,sheshendik mektep bizdi búginge deıin túren tımegen másele kúıinde qalyp otyr desek,artyq aıtqandyq emes.

Halyqtyń ómiri,tarıhy,eldiń turmys tirshiligi qazaq kókireginenjyr-dastan,óleń-án,ertegi-ańyz,kúmbirlegen kúı bolyp tógildi.Tabıǵatynan kózi ashyq,kókiregi oıaý,óziniń keń jazıra dalasyndaı darqan daryndy oıyn-saýyqshyl halqymyz osy baǵa jetpes qazynany kıeli dúnıedeı qasterlep,urpaq sanasyna sińistirip,bolashaqqa máńgilik ólmeıtin mura qaldyrdy.Barsha qazaq mádenıetiniń túp qazyǵy sanalatyn osy teńdesi joq qazyna búgin halqymyzdyń rýhanı sýsyndaıtyn shalqyǵan shalqar darıasyna aınalyp otyr.Halqymyzydń maqtanyshyna aınalǵan qazaqtyń kóne aýyz ádebıetiniń arada talaı ǵasyrlar ótse de urpaqtan urpaqqa tarap,el zerdesinde myqtap ornyqqan,tanymdyq mánin,tárbıelik mazmunyn áste joımaǵan zaman aǵymyna qaraı qaıta jasaryp,aıryqsha kópshilik iltıpatyna ıe bolyp otyrǵan túri sheshendik sózder,taǵylymdar.Qazaq tabıǵatynan dilmár,sheshen halyq.Qazaq tarıhynda eldiń eldigin,halqynyń birligin,bútindigin kóksegen,eldi adaldyqqa,adamgershilikke,jaqsylyqqa úndep,halqynyń muń-muqtajyn,múddesin kózdep ǵumyr keshkken dilmarlar kóptep sanalady.Tóle,Qaz daýysty Qazybek,Áıteke bıler zamanynda qoǵamdyq qaıratkerler dárejesine kóterilgen iri tarıhı tulǵalar,qara qyldy qaq jarǵan ádil sheshender.

Barsha ǵalamǵa ortaq aspan áleminde Sholpan juldyzy bireý-aq.Al qazaq degen uly halyqtyń uly kóshin bastaǵan bıler kerýeninde máńgi óshpeıtin,óshpek óz aldynda eldik kóshimiz kerýenin jalǵastyryp,uzaǵan saıyn qarsy aldynan jarqyraı túsetin úsh Sholpan juldyzy bar.Olar-Tóle, ÁIteke,Qazybek.El aýzynda «Áıteke jaryp aıtady,Qazybek qazyp aıtady,Tóle taýyp aıtady»degen ulaǵatty sóz bar.Bular qazaqtyń álem aldynda ortaq tutar,qaıtalanbas tulǵalar.Bul úsheýi turǵydan  jaqsyny jaman jaralamaıdy,elimizdi daý aralamady.Óıtkeni úsheýi jer bólispedi,daý bólispedi,bárin ortaq qazaqqa sanady.Sheshendik ónerdiń qalyptasýynda bılerdiń orny aıryqsha.Bılik júıeniń qalyptasýy halqymyzdyń áleýmettik ómirmen tikeleı baılanysty ekeni málim.

---