InfoHub Logo

Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin,

Joq – bardy, ertegini termek úshin.

Kókiregi sezimdi, tili oramdy,

Jazdym úlgi jastarǵa bermek úshin...

Oıymdy aqyn, aǵartýshy, qazaq ádebı tiliniń negizin qalaýshy, fıolosof Abaı atamyzdyń osy bir óleń joldarymen bastasam deımin. Osy óleń joldarynan aqynnyń ár óleńin, ár shyǵarmasyn jastarǵa mura etip, olardan úlken úmit kútip, úlgi kórsetip jazǵandyǵy kórinedi. Aqynnyń jas urpaqqa aıtar aqyly da, ýaǵyzy da az bolmaǵan. Ol halyq tájirıbesi tanytqan shyndyqty aıta otyryp, jastardy adamgershilik jolǵa, adal dostyqqa úgitteıdi. Uly dananyń qaı shyǵarmasyn alyp qarasaq ta, onyń astarynda sarqylmas qazyna, úlken tálim – tárbıe jatyr. «Adamdy súı, Allanyń hıkmetin sez, ne qyzyq bar ómirde odan basqa», - dep eń áýeli adam balasy adam bolyp qalý kerektigin basa aıtqan. Óz zamanynda da san túrli oqıǵanyń kýási bolyp, jemqorlyq, álimjettik syndy jaman qasıetterge qarsy turyp, sol qasıetterdi urpaq boıynan kórmes úshin adamdyqty, adaldyqty tereńnen jyrlap, tolǵana nasıhattaǵan. Abaı shyǵarmalaryn oqyta otyryp, urpaqty Abaı úlgisinde tárbıeleý – izgilikke, ımandylyqqa, adamdyqqa, bıik adamgershilikke bastaıtyn jol.

Zaman aýysyp, ýaqyt alǵa jyljyǵan saıyn halqymyz ǵulama Abaıdyń rýhanı dúnıesine tereń boılyp, onyń ulylyǵynyń tyń qyrlaryn ashyp, jańa syrlaryna qanyǵa túsýde. Uly babamyzdyń shyǵarmashylyǵy búgingi zaman talabyna saı qaıta túlep, jyl ótken saıyn jańǵyryp urpaq tárbıesinde ózindik úles qosyp keledi.

Abaıdyń jazǵan shyǵarmalary estetıkalyq nemese sezimge, adamnyń rýhanı álemine áser etý quraly ǵana emes, aqynnyń shyǵarmashylyq sheberhanasynan qazaq halqynyń ulttyq bolmysy men salt – sanasy, turmys – tirshiliginiń sýretin tanyp, jalpy mádenıeti týraly  kóp maǵlumat alýǵa bolady. «Adamdy adam qylatyny – sezim, oı, rýh, bilim, óner,adamgershilik, sana, áreket»,- dep aıtyp ketken ǵulama halyq ómirine, ult bolashaǵyna beı – jaı qaramaǵan. Osylardyń bári bolsa, adam óz – ózimen tabystyrady, ózin ózgemen jarystyrady, qala berse halyq ıgiligen saı keltiredi.

Oıshyl uly aqyn bilim alý salasyna da óz kózqarasyn bolashaq urpaqqa úlgi bolsyn dep, bilimniń eki túri bolady degen uǵym bildirgen. Bilimniń birinshisi – materıaldyq túri; ekinshisi – rýhanı. Bul Abaıdyń óziniń zerttegen uǵymdary. Abaı uǵymdarynyń, onyń shyǵarmalyrynyń, óleńderiniń qaısysyn zerttep taldasaq ta, berer úlgi – ónegesi, kórseter taǵylymy óte zor.

Abaı óziniń týǵan halqymen máńgi –baqı birge jasaıdy, ǵasyrlar boıy qalyń elin qazaǵyn jańa bıikterge, asqar asýlarǵa shaqyra beredi. Abaıdy oqý aryly, ony álemge tanytý arqyly biz Qazaqstandy álemge tanytamyz, qazaq halqyn tanytamyz. Abaı murasy – adamdy adam etip tárbıeleýdiń jan – jaqty damyǵan tulǵa qalyptastyrýdyń qaınary. Abaı murasy – qazaqtyń eń qasıetti, teńdesi joq, altyn qazynasy. Osyndaı aqynymyzdyń, batyr, dana, birtýar babamyzdyń urpaǵy bolǵanymdy maqtan tutamyn...     

Aqtóbe obylysy, Hromtaý aýdany

«Abaı negizgi mektebi» KMM-niń

dene shynyqtyrý pániniń muǵalimi

Molshylyq Kenjebek Molshylyquly

---