Sheshendik sózdiń tekteri men túrleri
Qazaq tili
Synyby: 11
Sabaqtyń taqyryby: Sheshendik sózdiń tekteri men túrleri (slaıdymen)
Sabaqtyń maqsaty: a) Sheshendik sózdiń mazmundylyǵy, sóz dáldigi, til tazalyǵy, til kórnekiligi jóninde bilim berý;
á) Qazirgi sheshenderdiń sóıleý ónerin úıretý, bos sóz sóıleýden aýlaqtatý, taýyp sóıleýge tóseldirý, til tazalyǵyn saqtaý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: saralap deńgeılep oqytý, izdendirý, toptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, syzbalar, kesteler, sheshendik sózder
Pánaralyq baılanys: tarıh, ádebıet
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý, oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Kóp núkteniń ornyna tıisti sheshendik tolǵaýdy tolyqtyr
Jıyrma besten artyq jas...?!
Uıqydan jaman... bar ma?!
Erinshekten jaman... bar ma?!
Oılańdarshy, aǵalar,
Shyn jaryńnan artyq dos...?!
Shyn joldasyń ondaıda
Jaýǵa seni... ma?!
Aıta salǵan bir syrym,
Birge júrgen dostarǵa
(M. Móńkeuly)
İİ. Úı tapsyrmasyn pysyqtaý:
1. Týǵan tilimizdiń mańyzy men máıegi nede?
2. Ol ózge tilge aýdarylady ma?
3. Týǵan tilimizdiń týma sulýlyǵyn tanytatyn sheshendik sazyn ata.
4. Kórkemdegish quraldardy ata.
5. Estige aıtqan sóz – shyńǵa tikken tý,
Essizge aıtqan sóz – qumǵa sińgen sý
Bı degen – bulaq
Qandaı kórkemdegish qural qoldanǵan?
6. Tulpardan tulpar týady,
Suńqardan suńqar týady. (Maıqy bı)
Búrkit bol, zamanyń túlki bolsa. (Áıteke bı)
7. Asqar taý sende bir min bar,
Asýǵa jol bermeısiń.
Tasqan sý sende bir min bar,
Óterge ótkel bermeısiń.
Ýa, bıler senderde bir min bar,
Basqaǵa sóz bermeısiń. (Áıteke bı)
8. Sheshendikten ne paıda,
Artynda sózi qalmasa?
Batyrlyqtan ne paıda,
Halqyna qaıran qalmasa?
Handyqtan ne paıda?
Qarashasyn jalmasa.
9. Atyń jaqsy bolsa,
Er jigittiń pyraǵy.
Balań jaqsy bolsa,
Jan men tánniń shyraǵy.
Qyzyń jaqsy bolsa,
Jaıqalyp ósken quraǵyń.
Áıeliń jaqsy bolsa,
Birinshi – ımanyń
Ekinshi – jıǵanyń
Úshinshi – yryqsyz turaǵy.
İİİ. Jańa sabaq. “Kókpar” oıyny arqyly mıǵa shabýyl
1. Keshe sózdiń ekinshi býynyn alyńdar.
2. Pishen sózdiń ekinshi býynyn alyńdar.
3. Múmkindik degen sózdiń jurnaǵyn alyńdar.
4. Sózge sóziniń túbirin alyńdar.
5. Dińgek sóziniń túbirin alyńdar.
6. Qalǵan sózderdi sol kúıinde oqy. Sonda búgingi sabaqtyń taqyryby shyǵady.
Oı tolǵanys.
Aldaryńa berilgen mátindi oqyp, taldap sheshendik sózdiń túrleri men tekterimen tanysamyz.
1. Týra sóz temirdi teser
Jumsaq sóz qylyshty keser. (Halaq danalyǵy)
2. Kúresker sóz – azýly, qarymdy sóz,
Ótkir, dana, ýytty daryndy sóz.
Arıstotel - Sıseron, Ál Farabı
Jeltoqsanda teńseltken jalyndy sóz. (G. Jarylǵapov)
İV. Sabaqty bekitý.
Oı túrtki. Jattyǵýlarmen jumys.
İ top. 59 - jattyǵý
İİ top. 60 - jattyǵý
İİİ top. 61 - jattyǵý
V. Sabaqty qorytý.
Bet burý
İ top. Ekinshi áńgime. (142 - bet)
İİ top. Úshinshi áńgime. (142 - bet)
İİİ top. Úsh arsyz, úsh ǵaıyp, úsh jetim (143 - bet)
Orfoepıalyq zańdylyqtarǵa súıengende ǵana sheshendik sózimizdiń sazy áýezdi bolyp shyǵady. Endeshe orfoepıalyq zańdylyqqa súıene otyryp, sheshendik sózden úzindi jazaıyq.
Ýa, kósile shabar óneriń bar,
Tý kóterer eriń bar.
Qol bolarlyq eliń bar,
Atadan qalǵan jolyń bar.
Quldyq ursań dushpanǵa,
Arylmaıtyn soryń bar.
Ýa, gósúló shabar jeriń bar,
Tý gótórór erińbar
Qol bolarlyǵ eliń bar,
Atadań ǵalǵan jolul bar.
Qulduǵ ursań dushpańǵa,
Arylmaıtyn soruń bar.
Vİ. Oqýshylardy baǵalaý.
Sheshendik talaptardy eskere otyryp “ Igi tilek ıirimderi” taqyrybynda oı tolǵap kórelik.
1. Jańa qonystanyp jatqandarmen qalaı jón surasý kerek? Olarǵa ne dep aıtý kerek?
2. Jol júrip bara jatqan jolaýshyǵa ne deý kerek jáne ol dep jaýap berý kerek?
3. Zat, buıym satyp alǵandarǵa ne deý kerek?
4. Soǵym soıǵan úıge ne deý kerek?
5. Jańa týǵan aıdy kórgende ne deý kerek?
6. Náreste dúnıege kelgende qandaı tilek aıtý kerek?
7. Asarǵa barǵanda ne deý kerek?
8. Jaısyz jaılar bolǵanda (órt bolǵanda, mal joǵalyp tabylǵanda, t. b.)
ne deý kerek?
Test suraqtary
1. Ál – Farabıdiń sóz óneri týraly eńbegi:
A). “Rıtorıka”
V). “Qutadǵý bilik”
S). “Qabýsnama”
D). “Dıýanı hıkmet”
E). “Taýarıh hamsa”
2. Sóz mádenıetiniń shyńy:
A). Sózsheńdik
V). Sheshendik
S). Sózqumarlyq
D). Sózshildik
E). Oıshyldyq
3. Sheshendiktanýdyń otany:
A). Qazaqstan
V). Reseı
S). Grekıa
D). Fransıa
E). Germanıa
4. Sheshendik óner:
A). Sendirý quraly
V). Kóndirý quraly
S). Án aıtý quraly
D). Sóılem quraý quraly
E). Bas aınaldyrý quraly
5. Rıtorıkany synaǵan reseılik ǵalym
A). A. F. Konı
V). M. V. Lomonosov
S). V. G. Belınskıı
D). P. S. Prohorshıkov
E). A. S. Pýshkın
6. Ulttyq sheshendik tanýdyń irgetasyn qalaýshy
A). Arıstotel
V). Asan qaıǵy
S). Y. Altynsarın
D). Ál - Farabı
E). Jırenshe sheshen
7. Qazaq sheshendik óneri neshe kezeńge bólinedi.
A). Úsh kezeńge
V). Bes sózge
S). Tórt kezeńge
D). Eki kezeńge
E). Alty kezeńge
Úıge tapsyrma:
2. “Danadan qalǵan asyl sóz” esse.
Synyby: 11
Sabaqtyń taqyryby: Sheshendik sózdiń tekteri men túrleri (slaıdymen)
Sabaqtyń maqsaty: a) Sheshendik sózdiń mazmundylyǵy, sóz dáldigi, til tazalyǵy, til kórnekiligi jóninde bilim berý;
á) Qazirgi sheshenderdiń sóıleý ónerin úıretý, bos sóz sóıleýden aýlaqtatý, taýyp sóıleýge tóseldirý, til tazalyǵyn saqtaý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: saralap deńgeılep oqytý, izdendirý, toptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, syzbalar, kesteler, sheshendik sózder
Pánaralyq baılanys: tarıh, ádebıet
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý, oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Kóp núkteniń ornyna tıisti sheshendik tolǵaýdy tolyqtyr
Jıyrma besten artyq jas...?!
Uıqydan jaman... bar ma?!
Erinshekten jaman... bar ma?!
Oılańdarshy, aǵalar,
Shyn jaryńnan artyq dos...?!
Shyn joldasyń ondaıda
Jaýǵa seni... ma?!
Aıta salǵan bir syrym,
Birge júrgen dostarǵa
(M. Móńkeuly)
İİ. Úı tapsyrmasyn pysyqtaý:
1. Týǵan tilimizdiń mańyzy men máıegi nede?
2. Ol ózge tilge aýdarylady ma?
3. Týǵan tilimizdiń týma sulýlyǵyn tanytatyn sheshendik sazyn ata.
4. Kórkemdegish quraldardy ata.
5. Estige aıtqan sóz – shyńǵa tikken tý,
Essizge aıtqan sóz – qumǵa sińgen sý
Bı degen – bulaq
Qandaı kórkemdegish qural qoldanǵan?
6. Tulpardan tulpar týady,
Suńqardan suńqar týady. (Maıqy bı)
Búrkit bol, zamanyń túlki bolsa. (Áıteke bı)
7. Asqar taý sende bir min bar,
Asýǵa jol bermeısiń.
Tasqan sý sende bir min bar,
Óterge ótkel bermeısiń.
Ýa, bıler senderde bir min bar,
Basqaǵa sóz bermeısiń. (Áıteke bı)
8. Sheshendikten ne paıda,
Artynda sózi qalmasa?
Batyrlyqtan ne paıda,
Halqyna qaıran qalmasa?
Handyqtan ne paıda?
Qarashasyn jalmasa.
9. Atyń jaqsy bolsa,
Er jigittiń pyraǵy.
Balań jaqsy bolsa,
Jan men tánniń shyraǵy.
Qyzyń jaqsy bolsa,
Jaıqalyp ósken quraǵyń.
Áıeliń jaqsy bolsa,
Birinshi – ımanyń
Ekinshi – jıǵanyń
Úshinshi – yryqsyz turaǵy.
İİİ. Jańa sabaq. “Kókpar” oıyny arqyly mıǵa shabýyl
1. Keshe sózdiń ekinshi býynyn alyńdar.
2. Pishen sózdiń ekinshi býynyn alyńdar.
3. Múmkindik degen sózdiń jurnaǵyn alyńdar.
4. Sózge sóziniń túbirin alyńdar.
5. Dińgek sóziniń túbirin alyńdar.
6. Qalǵan sózderdi sol kúıinde oqy. Sonda búgingi sabaqtyń taqyryby shyǵady.
Oı tolǵanys.
Aldaryńa berilgen mátindi oqyp, taldap sheshendik sózdiń túrleri men tekterimen tanysamyz.
1. Týra sóz temirdi teser
Jumsaq sóz qylyshty keser. (Halaq danalyǵy)
2. Kúresker sóz – azýly, qarymdy sóz,
Ótkir, dana, ýytty daryndy sóz.
Arıstotel - Sıseron, Ál Farabı
Jeltoqsanda teńseltken jalyndy sóz. (G. Jarylǵapov)
İV. Sabaqty bekitý.
Oı túrtki. Jattyǵýlarmen jumys.
İ top. 59 - jattyǵý
İİ top. 60 - jattyǵý
İİİ top. 61 - jattyǵý
V. Sabaqty qorytý.
Bet burý
İ top. Ekinshi áńgime. (142 - bet)
İİ top. Úshinshi áńgime. (142 - bet)
İİİ top. Úsh arsyz, úsh ǵaıyp, úsh jetim (143 - bet)
Orfoepıalyq zańdylyqtarǵa súıengende ǵana sheshendik sózimizdiń sazy áýezdi bolyp shyǵady. Endeshe orfoepıalyq zańdylyqqa súıene otyryp, sheshendik sózden úzindi jazaıyq.
Ýa, kósile shabar óneriń bar,
Tý kóterer eriń bar.
Qol bolarlyq eliń bar,
Atadan qalǵan jolyń bar.
Quldyq ursań dushpanǵa,
Arylmaıtyn soryń bar.
Ýa, gósúló shabar jeriń bar,
Tý gótórór erińbar
Qol bolarlyǵ eliń bar,
Atadań ǵalǵan jolul bar.
Qulduǵ ursań dushpańǵa,
Arylmaıtyn soruń bar.
Vİ. Oqýshylardy baǵalaý.
Sheshendik talaptardy eskere otyryp “ Igi tilek ıirimderi” taqyrybynda oı tolǵap kórelik.
1. Jańa qonystanyp jatqandarmen qalaı jón surasý kerek? Olarǵa ne dep aıtý kerek?
2. Jol júrip bara jatqan jolaýshyǵa ne deý kerek jáne ol dep jaýap berý kerek?
3. Zat, buıym satyp alǵandarǵa ne deý kerek?
4. Soǵym soıǵan úıge ne deý kerek?
5. Jańa týǵan aıdy kórgende ne deý kerek?
6. Náreste dúnıege kelgende qandaı tilek aıtý kerek?
7. Asarǵa barǵanda ne deý kerek?
8. Jaısyz jaılar bolǵanda (órt bolǵanda, mal joǵalyp tabylǵanda, t. b.)
ne deý kerek?
Test suraqtary
1. Ál – Farabıdiń sóz óneri týraly eńbegi:
A). “Rıtorıka”
V). “Qutadǵý bilik”
S). “Qabýsnama”
D). “Dıýanı hıkmet”
E). “Taýarıh hamsa”
2. Sóz mádenıetiniń shyńy:
A). Sózsheńdik
V). Sheshendik
S). Sózqumarlyq
D). Sózshildik
E). Oıshyldyq
3. Sheshendiktanýdyń otany:
A). Qazaqstan
V). Reseı
S). Grekıa
D). Fransıa
E). Germanıa
4. Sheshendik óner:
A). Sendirý quraly
V). Kóndirý quraly
S). Án aıtý quraly
D). Sóılem quraý quraly
E). Bas aınaldyrý quraly
5. Rıtorıkany synaǵan reseılik ǵalym
A). A. F. Konı
V). M. V. Lomonosov
S). V. G. Belınskıı
D). P. S. Prohorshıkov
E). A. S. Pýshkın
6. Ulttyq sheshendik tanýdyń irgetasyn qalaýshy
A). Arıstotel
V). Asan qaıǵy
S). Y. Altynsarın
D). Ál - Farabı
E). Jırenshe sheshen
7. Qazaq sheshendik óneri neshe kezeńge bólinedi.
A). Úsh kezeńge
V). Bes sózge
S). Tórt kezeńge
D). Eki kezeńge
E). Alty kezeńge
Úıge tapsyrma:
2. “Danadan qalǵan asyl sóz” esse.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
