InfoHub Logo

(Eki aktyly mýzykaly pesa)

QATYNASÝSHYLAR:

Shyǵanaq Bersıev — ataqty taryshy.
Janbota
} — Shyǵanaqtyń shákirtteri.
Amantaı
Kárim — agronom.

BIRINSHI AKT

Kóktemgi egic kezi. Oıyl ózeniniń jaǵasynda jańada ornatylǵan sý tartqysh mashına tur. Oǵan taıaý, buzylǵan eski shyǵyrdyń mańynda arýana jalǵyz jaıylyp júr. Osylaı qaraı jaı basyp Shyǵanaq keledi. Egic dalasyna kóz jiberip, kúbir-kúbir sóıleı keledi...

Shyǵanaq. Ómir boıy alysqan tylsym syndy sur dala, kórermin bıyl, kórermin!.. Buldyr-buldyr, sonaý ótken kúnderde, eı, taram quıryq, tutam emshek arýana, butyń bulaq, ústiń soqqan jel edi. Tolarsaqtan qum keship, ystyq shólde kósile jortqan janýar, seni ákelip jekkende tegershikter zyr qaǵar, kezergen jer kekirik atar degen em. Mekirenbe edi-aý bul dala! Kórermin bıyl, kórermin, tylsym syndy sur dala! It minip, ırek qamshylaǵan Shyǵanaq, tulpar mindi astyna. Baptaı almasam maǵan sert, báıge almasa oǵan sert, arysqa túser jyl bıyl. (Myna jaqtan, Kárim, Amantaı, Janbota úsheýi daýlasyp kele jatyr. Shyǵanaq tosyp tur.)

Kárim. Saldyrmaımyn katokty.

Janbota. Agronomdyǵynan ojarlyǵy basym.

Kárim. Agronomıany buzǵan ekeýińnen ojar ótpes.

Amantaı. Onda ojardyń kókesi myna turǵan qara shal.

Shyǵanaq. Ýa, bul ne kerkil, balalar?

Amantaı. Mynaý, agronom kóktemdegi sáýrikteı qodań - qodań etedi, Shyqa.

Shyǵanaq. Kóktemde jansyzǵa da jan bitedi. Aıyp emes, taıym dónen shyǵa sen de súıtesiń.

Janbota. Ekeýi de qyzyl ezý, alypqash eken. Tizginin bosata kórmeńiz, Shyqa.

Amantaı. Quıyndaı uıtqymaı tek tursańshy.

Kárim. Qaıter deısiń, uıtqyp-uıtqyp basylar.

Janbota. Ia, tek sonda bas kıimderińe ıe bol.

Shyǵanaq (qarq-qarq kúlip). Kimmen kim aıtysyp tur, osy?

Janbota. Aıtysqan myna ekeýi, Shyqa. Biri katokty toqtat dese, ekinshisi toqtatpaıdy. Anaý akty jasap sotqa bermek. Mynaý ony kolhozdyń jıylysyna salyp sozǵylamaq. Ekeýin arandatpaı men sizge ákeldim. Áıtpese, qos shaqar biriniń betin biri shıedeı qylatyn.

Shyǵanaq. (taǵy qarqyldap kúlip). Soǵan - aq pa?

Amantaı. Shaǵystyryp tur, tiliniń qyrshańqysy bar emes pe?

Kárim. Qutyryppyz ba janjaldasyp. Daýlasqanymyz ras.

Shyǵanaq. Al, daýlaryńdy aıt.

Kárim. Jap-jaqsy jyrtylǵan, malalanǵan jerdi katokpen taptap tastapty Amantaı. Odan kórip Janbota da taptaǵaly jatyr. Bul ne sumdyq, Shyqa - aý?

Shyǵanaq. Onyń nesi sumdyq?

Kárim. Jer neǵurlym jumsaq bolsa, solǵurlym sý tartady. Dán erkin ósedi. Taptasa jer qataıyp, dán qysylyp, sý sarań barady...

Shyǵanaq. Ony jeri biledi de. Bul jerdiń topyraǵy tyǵyz emes, borpyldaq. Oǵan sý qandaı ótimpaz bolsa, jel de sondaı ótimpaz. Sondyqtan katoktyń eki paıdasy bar: birinshi topyraqty tyǵyzdaıdy. Bul, jel ótpeske jaqsy. Ekinshi — jerdiń betin tegisteıdi. Bul, sýarǵanda sýdyń tegis jaıylýyna jaqsy.

Kárim. Men qostaı almaımyn onyńyzdy.

Shyǵanaq. Qosta, qostama bizdiń jer osyny tileıdi.

Kárim. Sizdiń jer — aryq jer. Óńdeýdi de kóbirek tileıdi. Óńdeý zattaryn nege qoldanbaısyz?

Shyǵanaq. Sol zatqa shyqqan dándi ázir jegen emen jáne ózi tanys ta kásibim emes ázir.

Kárim. E-e, túsindim, túsindim. Bolmaıdy, otaǵasy, bolmaıdy. Ǵylymnan qashyqtap barasyz. Jerdi óńdeý kerek. Katokty dereý toqtatý kerek.

Shyǵanaq. Oıbaı, balam-aı, ǵylymnyń ejesinde júr ekensiń ǵoı áli. Katokty toqtatpaımyn. Óńdeý jaıynda oılanyp kórermin.

Amantaı. Júr, Janbota. Sóz bitti.

Kárim. Toqta, toqtańdar. Egis sapasyna kóp aldynda, memleket aldynda men jaýapty. Qaıda barasyńdar, ǵylymdy basa-kóktep...

Amantaı. Eı, ǵylym sen de, katok biz be sonda!

Janbota. Jaýapty bul da, jaýapsyz biz - aý, sirá.

Shyǵanaq. Aı, Kárim, osynaý jalpaq álem alaqandaı kitapqa sıyp - aq tur ma?

Kárim. Sıǵanynan sımaǵany kóp shyǵar. Biraq, sıǵany da jetip jatyr, bizge.

Shyǵanaq. Áı, jetińkiremeı tur-aý. Katok shirkin enbeı qalǵan sıaqty, engizshi kitabyńa.

Kárim. Sizdiki tek tájirıbe egisi emes, ǵylymǵa súıengen, belgili mólsherde ónim alatyn josparly egis. Kópshilik qoldanǵan agronomıa tásilin siz de qoldanýǵa mindettisiz.

Shyǵanaq. E-e. Saqalǵa aq engenshe, jaq senbeı, kóptiń biri bolyp keldik qoı. Endi kópsiz de, kóptiń biri de bolǵym kelmeıdi. Tejeme, bala, tejeme. Obkomnyń shaldy erkine jiber degenin umyttyń ba?

Kárim. Sizdi syılaǵan obkom, Lysenkony da jaqsy syılaıdy. Esińizde bolsyn.

Shyǵanaq. Men de syılaımyn Lysenkony.

Kárim. Endeshe, aıtqandy oryndańyz.

Shyǵanaq. Al, oryndaıyn, aıtshy, káne: mynaý jerge qansha, anaý jerge qansha tuqym sebý kerek? Qaısysy qansha sýarǵanda toıady? Tolyq shyqqanda osy jerdiń toqymdaıyna neshe túp, ár túpte neshe sabaq, ár sabaqta neshe bas, ár basta neshe dán bolmaq?..

Kárim. Ony egin pisken soń eseptep aıtýǵa bolady.

Shyǵanaq. Men shyqpaı turyp-aq eseptep qoıdym. Kóz jetkenniń bári aıan. Aıannan kóńil aınymas bolar. Kóz jetpese bári kúmán. Kúmánǵa kóńil toqyramas bolar. Sen meniń saýalymdy sheshkende, seniń ámirińdi men de oryndarmyn. Oǵan deıin bara tur, bala, bara tur. (Kárim úndemesten júrip ketti. Amantaı da qaıtty. Shyǵanaq oılanyp qaldy. Janbota qıpaqtap birdeme aıtqaly tur.)

Shyǵanaq. Botajan, birdeme aıtqaly tursyń - aý, sirá.

Janbota. Ia, Shyqa. Kárimniń sóziniń de jany bar sıaqty. Oılansańyz qaıtedi?

Shyǵanaq. Oılanyp otyrmyn, Botajan, Bul óńdeý zattary degendi bilgen emen, qoldanǵan emen. Tipti, ý shyǵar ózi, bátshaǵar.

Janbota (silesi qatqansha kúlip). Ý bolsa nege ólmeımiz, nege jeımiz?

Shyǵanaq. O, jedik pe biz?!

Janbota. Jegende qandaı. Talaı jegenbiz. Jaıylmaǵan jeri bar ma onyń...

Shyǵanaq. Kádik kádik... Endeshe, myna jyrtylǵan bir gektar jerdi Amantaı ekeýiń kázir tórtke ból. Bir bóligin óńdeme. Ekinshi bóligin óńde. Úshinshi bóligin katoksyz egińder. Tórtinshi bóligine katok júrgizińder. Osy jer bárimizdiń de kúmanymyzdy ashady sońyra. Al, bıyl táýekel, óz tájirıbemmen - aq shyǵarmyn bir turǵyǵa.

Janbota. Qazir oryndalady, Shyqa. (Janbota ketip qalady. Uzańqyraǵan soń ándetip barady. Án...halyq áni.) (Shyǵanaq egis dalasyn aralap, baıyppen qapan júr. Janbota, Amantaı, qasynda eki kolhozshy bar, katok óńdeý zattaryn tıegen arbamen kele jatyr).

Janbota. Toqtańdar. Áýeli bólip tastaıyq.

Amantaı. Ólshep bólemiz be?

Janbota. Mólsherlep-aq bólemiz de.

Amantaı. Mólsheriń qaısy?

Janbota. Ortadaǵy borozda ekige bólip jatyr. Kóldeneń bólik áne bir jyra bolsyn. Sonda tórtke bólinip turǵan joq pa?

Amantaı. Durys. Salyńdar katokty, tógińder óńdeý zattaryn. Al, biz jaıýǵa kiristik.

Janbota. Tegistep jaısańshy. Ala bolsa egin de ala shyǵady.

Amantaı. Qyz úıretse qyrsyǵam. Jaı tur.

Janbota. Qyrsyqtyń úlkeni úırenýden jırený bolady.

Amantaı. Qoınyńa kitap tyqqanyńa maqtanba. Ol kitap mende de bar. Kór, mine. Sen agromınımým dep júrseń, men agromaksımýmǵa ketip baram.

Janbota. Oqyǵanyńa kózim jetti. Toqyǵanyń qalaı eken?

Amantaı. Kór. Biraq, kórseń de «kórmedim» dep, kóz jumarsyń sen qasqa.

Janbota. Endeshe, jurt kórsin. Bul jumysty da bólip alalyq. Kim tez, kim jaqsy ister eken?

Amantaı. Turdym. Armanym meniń aldyńa bir shyǵý ǵoı. Mynadan bylaıǵy jer seniki, myna jaǵy meniki. Al, sal baryńdy.

Janbota. Salsań sal.

Ekeýi ándetip júrip, aıtysa júrip istep júr. Mýzyka... Án...

Bizdiń jastar
Shyńǵa asqar
Órmeleýde ómirde.
Bizdiń jastar
Úlgi tastar
Eńbekte de, ǵylymda.
Soqsyn daýyl
Jarqyldasyn najaǵaı.
Meıli shýaq
Beıne ujymaq,
Tursa-daǵy tónip jaı.
Bizdiń jastar
Alǵa bastar
Qyzyl týdy qolǵa ala.
Bizdiń jastar
Shyńǵa asqar
Tiger týyn qarsy ala.

Shyǵanaq. qaıtyp kele jatyr.

Amantaı. Baıqa, burań belder tez boldyratyn.

Janbota. Erkektiń ezinen áıeldiń tezi. Men boldym.

Amantaı. Bolǵanyń bolǵan, óziń ne! (Amantaı tap berdi Janbotaǵa. Janbota kele jatqan Shyǵanaqqa qaraı qashty.)

Janbota. Shyqa, Shyqa, myna qara, Shyqa!

Shyǵanaq. Eı, eı, eı!.. Janym - aý myna jyndy býyrshyn shaınaı ma Botamdy.

Amantaı. Tili tipti ólgen kisini tiriltedi, Shyqa.

Shyǵanaq. Botanyń tiline jyrtylǵan teriń juqa da.

Janbota. Ýildirikteı eken, shyrt ete tústi.

Amantaı. Qyrshyp aldy, oıbaı.

Janbota. Kórińizshi, Shyqa, men úlesimdi buryn boldym. Soǵan ishi ashyp tur onyń.

Shyǵanaq. Báse, báse. Botajannyń qoly qara jerge de keste salady. Qarashy, tep-tegis, bir minsiz. Myna jaqtaǵy egisińdi de kórip keldim, súısinip keldim, qaraǵym.

Janbota (sybyrlap). Amantaı teris qarap ketti. Aýzy salbyrap tur. Jubatyńyzshy.

Shyǵanaq. Káne, endi Taıdyń jaıyn kóreıik. Oıbaı, Taıyń attan ozyp ketipti ǵoı tipti.

Amantaı (masattanyp). Meniki agromaksımým, Shyqa.

Shyǵanaq. Bolsa bolar. Túni boıy kúbir-kúbir oqyp uıqy bermeıtin eń. Jaraısyń, ekeýiń de jaraısyń. Al, endi úsheýmiz otyryp biraz máslıhat quraıyq. Kel, otyryńdar. Ekeýiń birsypyra oqyp ta, toqyp ta tastaǵan sıaqtysyń. Amantaı, sen adam jany qan dep, jeńip kettiń-aý anada meni. Al, tarynyń jany ne?

Amantaı. Tarynyń jany sý degenińiz qaıda?

Shyǵanaq. Ia, sý. Qalaı sýarý kerek, sonda?

Amantaı. Sırek sýaryp qaryq qylǵansha, shaqtap, jıi sýaryp boıyna sińdirý kerek.

Shyǵanaq. Durys. Sýarý mezgilderi qashan?

Amantaı. Birinshi — bes-alty qulaq shyqqan kezde. Ekinshi — tary bas jara bastaǵanda. Úshinshi — súttene bastaǵanda. Tórtinshi — pisip kele jatqanda.

Shyǵanaq. Durys. Ystyqta sýarǵan jaqsy ma, salqynda sýarǵan jaqsy ma?

Amantaı. Ystyqta.

Janbota. Joq, erteńgi - keshki salqynda sýarǵan jaqsy. Ystyqta ańsap ishedi, salqynda shaıqap ishedi. Shaıqap ishse boıǵa sińimdi bolady deıdi, Shyqań.

Shyǵanaq. Durys aıtady Botajan. Biraq, jalań sýǵa senip,basqasynan qapy qalmaý kerek. Áýeli jerdi tanyp al. Jerine tuqym saı kelsin. Sonan soń jyrta bil, baptaı bil. Egin baq tańdamaıdy, bap tańdaıdy.

Shóp jerdiń óz balasy, egin ógeı balasy. Ógeıdi qorǵamasań qaǵajý qalady. Qap-qap astyq bir túıir dánnen quralady. Egilgen dándi tegis óndirý, pisken soń shyp - shyraǵasyn shyǵarmaı jınap alý — ilýde birdiń ǵana qolynan keledi. Biz osyny istep kórsete alsaq, árkimniń - aq qolynan keler edi.

Janbota. Kárim kele jatyr.

Amantaı. Bu da armansyz aralady egisti. Taǵy ne aıtar eken.

Shyǵanaq. Sóıle, Kárim. Minim bolsa taǵy aıt.

Kárim. Basqa taǵar minim joq. Egis kóńildegideı. Tek sol katokten, óńdelmegendikten shyǵymy biraz kemigeli tur.

Shyǵanaq. Gektarynan kemi júz sentner alsam qanaǵat pa?

Kárim. Qıal, qıal, Shyqa, onyńyz!

Shyǵanaq. Maǵan aıan sıaqty. Kúmándi ashýǵa mine bir gektar jer shyǵardym. Kór.

Kárim. Kórip turmyn. Men de toqtadym osyǵan.

Shyǵanaq. Ákel qolyńdy!

Kárim. Mine!

Shymyldyq.

EKİNSHİ AKT

Egin boılap ósip balbyrap turǵan kez. Sur daladan sýyryla kóterilgen jaıqyn kók kez tartyp, ózinen ózgege qaratpaıdy. İshine enseń zyrlap aqqan qasqa bulaq. Bulaqtyń birin jaýyp, birin ashyp sýsyldaǵan qyz-kelinshekterdiń ketpeni kúnge shaǵylysyp jarq-jurq etedi. Osy tary toǵaıynyń ishindegi bir alańda sý kezegi kelgenshe Janbota kitap oqyp, jantaıyp jatyr. Shyǵanaq pen Kárim tary ishine enip alyp, tary basynyń dánin sanap otyr. Amantaı da ońasha, ózimen-ózi áýre. Tarynyń bıiktiginen ishinde júrgen adamdardyń tóbeleri ǵana qyltyldaıdy, qalyńdyǵynan bireýdi - bireý dál qasyna kelgenshe kórmeıdi. Anda-sanda lyp etken jumsaq jel tary sabaqtaryn jaı ǵana tolqytyp, shaıy shymyldyqtaı sýdyrlatyp qoıady... Tary alabynyń bir jerinen asqaqtaǵan án shyqty. Dıhanshylar tus-tustan ánge qosyldy.

Án... Mýzyka....
Jastary dıqanshynyń erte turǵan,
Taranyp tań lebine betin jýǵan,
Surlanyp sarań dala sazarsa da,
Ketpenmen kesheýleýge belin býǵan.
Minekı, sol dala,
Yrshyǵan kól bulaq,
Qorshaǵan aınala
Boılady bal quraq.
Jastary dıqanshynyń jer sheberi
Dán seýip topyraqqa gúl egedi.
Dáni taza, gúli jupar jerimizge
Qaladan qumar bolyp el keledi.
Minekı, dalamyz
Kilemdeı jaınaǵan.
Ánge biz salamyz
Jigermen qaınaǵan.

Amantaı. Paı-paı, Janbota - aı, órtediń - aý Amantaıdy. Án, sheshendik, ójettik, iskerlik — bári bir ózinen tabylady. Eger osy jarysta ozyp shyqsam, sóz joq, bul qyz qolǵa qonatyn shyǵar. Qonbaǵanda qaıda barady? Agronomıany odan kem bilmeımin. Eńbekkúnim jetip jatyr. Sózden aqymdy jibermespin. Átteń, áni ǵana artyq. Mynaý áni búkil dalany shalqytty - aý! Biraq, eńbek jarysynda ozyp shyqsam, án - mánimen bókterip áketpeımin be? Másele ozýda tur!

Amantaı ketpenin anadaı jerge aparyp qadap qoıady da, kesekpen atqylaı bastaıdy.

Amantaı. Ozatyn bolsam tıshi… Tıdi.. Taǵy bir tıdi... Tıdi!.. Ozatyn bolsam úshke deıin tıshi. E, múlt kettim - aý! Qaıta atam. Ozatyn bolsam tıshi. Durys! Ozatyn bolsam tıshi. Durys! Úshke deıtin tıshi. Tıdi, alaqaı tıdi, tıdi!

Myna jaqtan baıqaýsyzda Janbota kelip qaldy.

Janbota. Qasynda bireý bar ma desem, jalǵyz dúrliktirip júrmisiń? Jyndanarsyń bara-bara!

Amantaı. Jyndansam, jynym dál sen.

Janbota. Átteń, ol qoldan kelmeıdi. Áıtpese, qutyrtyp qoıyp qyzyǵyna qarap otyrar edim!

Amantaı. Ia, aıamaıtynyń belgili.

Janbota. Jylamasań ne qylsyn, erniń salbyrap ketti.

Amantaı. Jylasa da qaıyspassyń.

Janbota. Jylashy káne, jylashy! Qudaı biledi, eginińdi sýaryp bereıin.

Amantaı. Aýlaq, áýeli ózińdikin sýaryp al!

Janbota. Men sýaryp bolyp kelip turmyn.

Amantaı. Qoıshy?!

Janbota. Sen ketpenmen oınap júrgende men sýaryp júrgenmin.

Amantaı. Qap! Meniń sýymdy buryp alǵan ekensiń ǵoı. Janyńdy shyǵaraıyn...

Amantaı tap bergende Janbota tura qashty. Alańdy aınala qýyp júr.

Janbota (kúlip). Ustaı almaısyń. Janbasyń synady. Qoı deımin. Áne, shoq-shoq.

Amantaı (turyp jatyp). Qap bálem!..

Janbota. Atqylama kesekpen, atqylama deımin. Shyqa, áı, Shyqa!

Shyǵanaq. Oıpyraı, bul ne! Taryny qıratyp ketti-aý, taryny! Bul qaısyń janym -aý! Bul qaısyń janym - aý! Oıpyraı, ózimdi qıratyp kete jazdaǵanyn kórdiń be? Mynaý oramal Botaniki, anaý Taıdyń basyndaǵy taıtuıaq qoı. Anturǵandar mysyqsha oınaıdy.

Kárim. Osy da oıyn ba?

Shyǵanaq. Oıyn. Biraq shynǵa bergisiz. Janbota ananyń sýyn buryp alǵan ǵoı. Jumysty bular oınap júrip bitiredi. Osylardyń qamyqqanyn, sharshaǵanyn kórgen emen. Shirkin, shadyman jastyq, osy kezde qaıta oralyp bir soqsań!

Kárim. Kárilikten kemigenińiz kórinbeıdi.

Shyǵanaq. Ol shirkin at minip, túıe jetelep kele me? Mysqaldap enip, mysyńdy qurtady da!

Kárim. Sizshe kártaısam, jastyqty óksimes em.

Shyǵanaq. Eı, shaldan jyǵylǵannan saýmysyń? Boldyń ba, eseptep?

Kárim. Boldym.

Shyǵanaq. Al, asha ber endi kúmándi. Aıta ber.

Kárim. Katok júrgen jerdiń bir sharshy metrinde úsh júz sabaq, ár sabaqta eki myń dán bar eken. Katok júrmegen bólshek on prosentteı kem berdi ónimdi. Men jeńildim, siz jeńdińiz. Qolyńyzdy ber, Shyqa!

Shyǵanaq. Jo-joq!.. Burmalama, qý bala. Sen jeńip tursyń, sen... Óńdelgen bólshektiń sharshy metrinde úsh myń dán bar eken. Men budan bylaı seniń óńdeýińe ták turamyn. Ákel qolyńdy!

Ekeýi qol alysyp, kópke deıin birinen-biri kóz almaı kúlimdep tur.

Kárim. Ólshep kele qoıaıyn, salmaǵy qansha eken. Sodan keıin gektarynan neshe sentner túsetini málim ǵoı.

Shyǵanaq. Durys. Bar.

Kárim. úgilgen dándi ólsheýge kolhozǵa ketti. Shyǵanaq eki qolyn artyna salyp, aıaǵyn jaı basyp, tary alabyna súısine qarap keledi. Kún qaryǵan qara sur júzińde qan oınap, órip kıgen júrektiń áýenimen kúbir-kúbir sóıleıdi.

Shyǵanaq. Sezedi júrek, sezedi! Júzden áldeqaıda asyp ketti. Tylsym syndy sur dala, ashtym syryńdy, ashtym. Jettim muratyma, jettim! Budan bylaı eki júz almaı toqtaman. Berseń de alady, bermeseń de alady endi Shyǵanaq! Táýba, táýba! Shyǵanaq emes. Sovet, kolhoz, partıaǵa ergen joıqyn kóp... (Daýystap.) Janbota, áı Janbota! Amantaı, áı, Amantaı! Jańaǵysynan uıalyp júr-aý, shirkinder. Barsyńdar ma, kel, jetińder munda!

Janbota (daýystap). Kele jatyrmyn, Shyqa.

Amantaı. Men de kelemin, qaıdasyz?

Shyǵanaq. Mundamyn, munda. (Qarq-qarq kúlip.) Tarydan tal túste adaspasaq neǵylsyn?

Janbota. Túý, azar taptym ǵoı, Shyqa.

Shyǵanaq. Má, basyńa baılap al, oramalyńdy. Kún ótedi. Amantaı qaıda? Á, myna jaqtan shyqty. Boldyńdar ma sýaryp?

Janbota. Men áldeqashan bolǵam. Ystyqqa qaldyram ba?

Amantaı. Men de boldym.

Shyǵanaq. Sen ne ǵyp búgin keshigip qaldyń?

Amantaı. Meniń kezegimdi urlap áketti ana qyz.

Shyǵanaq. E, qalaı urlattyń? (Paýza.)

Janbota. Aıt, nege úndemeısiń? Sen aıtpasań men aıtam. Ol ketpenimen oınap aldanyp qaldy, Shyqa.

Shyǵanaq. Ketpenimen oınap?

Janbota. Bul arasyn ózi aıtsyn. Men aıtsam tóbeles shyǵarady.

Shyǵanaq. Keıin aıtar. Balalar, myna óńdeý zatyna shyqqan egindi kórdińder me, basyn kótere almaı qulaǵaly turǵan joq pa, osy? Joıqyn, tipti joıqyn. Esterińde bolsyn, jer de aryqtaıdy. At arysa jem kerek, jer arysa óńdeý kerek eken.

Janbota. Shyqa, biz muny kórmesek te bilemiz. Kitaptan oqyǵanbyz.

Shyǵanaq. Kitaptan oqyǵanbyz? Átteń, dúnıe-aı, kóp jasaǵansha kóp oqysam edi! Kóp kórdim, kóp bilem desem, balamnyń balasy qurly da bilmeppin ǵoı. Úıretińder, qaraǵym, úıretińder shaldy.

Janbota. Shyqa - aý, ne dep tursyz? Jyra saıǵa quıa ma, saı jyraǵa quıa ma?

Shyǵanaq. Ǵylym — saı. Tájirıbe — jyra da.

Amantaı. Jyrasyz saıdyń kúni, saısyz jyranyń kúni ne bolmaq?

Shyǵanaq. Bul da bir myqty sóz. Taıym da, Botam da erjetip qalypsyń. Ekeýiń eki qolym, eki qanatym eń, kelshi, qushyrlana bir qysaıyn.

Ekeýin eki qoltyǵynan alyp, qysyp - qysyp bastarynan sıpap tur.

Janbota. Amantaı, baıqa, men Shyqannyń oń qoly ekenmin, oń qoltyǵyńda turmyn.

Amantaı. Solaı ma, Shyqa?

Shyǵanaq (qarq-qarq kúlip). Meniń qolymnyń oń-soly joq, balalar. Ekeýi birdeı. Kúshi de birdeı. Mine kórseteıin. Káne birinen-biri kem be?

Shyǵanaq. ekeýin qolymen birdeı kóterip tur. Myna jaqta daýryqqan daýystar estiledi.

Daýystar. Áleı, áleı... Eńbek jandy dep osyny aıt... Qyrman tasydy degen osy... Oıpyraı, basqa sımaı barady, qapqa qalaı sıady bul!..

Raıkom sekretary Ermaǵambetov, kolhoz bastyǵy Sháńgereı, partorg Káribaı, agronom Kárim, taǵy birneshe kolhozshylar tary tasasynan shyǵa keldi.

Kárim. Súıinshi, Shyqa, súıinshi. Rekord! Jer júzindik rekord.

Shyǵanaq. Atap aıt. Atap aıt!

Kárim. Sharshy metr jerde úsh júz sabaq, ár sabaqta eki myń dán. Júz dán jeti gram. Sonda bir gektardan 125 sentner. Jer júzindik rekord, Shyqa! Eshkim eshýaqytta jetken emes buǵan!

Mýzyka…

Daýystar. Kóter shaldy tóbege. Kóterińder... Áýp-áýp... Laqtyr joǵary. Joǵaryraq...

Shyǵanaq. Bolady, bolady. Eki júzge jetkende qaıtesińder.

Daýystar. Onda bylaı-bylaı kóteremiz. Kolhozǵa jetkenshe osylaı qaqpaqyldap aparaıyq. Ia, ıa... (Daýys uzaı beredi, mýzyka oınap tur.)

1940 j.

Shymyldyq

---